01:36.0
At ikaw naman na madahon ay si Fernie!
01:41.0
Ikaw, ang ipapangalan ko sa'yo ay...
01:46.0
Cat the Cat Moon Plant!
01:49.0
Ay! Mga BFF, may narealize lang ako.
01:53.0
Habang nagaalaga ko ng mga plants, may mga kataniyan pala sila nakaparehas.
01:57.0
Bilang living things, ang mga halaman ay binubuo ng mga cells.
02:02.0
At para mabuhay, kailangan nila ng hangin, tubig, pagkain, at enerhiya.
02:08.0
Siyempre, ang mga halaman din ay nakadepende sa kanilang kapaligiran o environment.
02:14.0
Higit sa lahat, may kakayahan din silang magparami o magreproduce.
02:21.0
Paano nga ba ulit nag-reproduce ang mga halaman?
02:28.0
Try nating tawagan ng kuya kong expert sa kagubataan.
02:34.0
OMG! Kuya Elijah!
02:37.0
Hoy, sobrang na-miss kita!
02:38.0
Kumusta ka na diyan?
02:39.0
Ating may may wakaw ngayon.
02:43.0
May mga wild animals sa paligid.
02:46.0
Ay! Sa wakas, pumalis na rin.
02:50.0
Ating may may, tawagan kita ulit mami, ha?
02:52.0
Hanap lang ako ng safe spot dito sa rain forest.
02:55.0
Okay, kuya Elijah. Basta mag-ingat ka dyan, ha?
03:03.0
Mag-self-review muna tayo tungkol sa pagpaparami ng mga halaman.
03:08.0
At mayroon, mayroon, mayroon.
03:12.0
Mag-self-review muna tayo tungkol sa pagpaparami ng mga plants.
03:16.0
Halimbawa, si Cat de Catmon plant!
03:21.0
Diba, tumutubo sila gamit ang mga buto?
03:24.0
Pero knows niyo ba kung paano nag-grow ang mga seeds?
03:29.0
Let's all watch this!
03:33.0
Ang mga halaman ay mayroong male at female sex cells
03:36.0
na ginagamit nila upang magparami o mag-reproduce.
03:39.0
Ito ay tinatawag na gamits.
03:43.0
Para mabuo ang seed,
03:45.0
ang halaman ay dadaan sa proseso ng pollination
03:49.0
kung saan ang pollen grain na naglalaman ng male gamits ay nalilipat.
03:54.0
Kapag nagsama na ang male at female gamits,
03:57.0
makakabuo na ito ng seed o buto
04:00.0
na naglalaman ng genetic information ng parent plants.
04:04.0
Yan naman ang tinatawag na fertilization!
04:11.0
pangalagaan ang mga little seeds at mga bulaklak na makakita nyo sa paligid.
04:17.0
Pero ngayon, ikumpara muna natin si Cat de Catmon
04:21.0
at si Gia de Gomamela.
04:27.0
Si Cat may fruit na naglalaman ng seeds.
04:30.0
Si Gia naman may mabangang flower.
04:33.0
Ano sa tingin ninyo ang tawag sa kanila?
04:36.0
Sirit na agad mga BFF?
04:39.0
Okay, ang mga ganitong halaman ay vascular plants.
04:43.0
Meron silang vascular tissue o nagsisilbing daanan ng tubig at nutrisyon.
04:50.0
May dalawang uri ng vascular plants.
04:52.0
Yung mga tulad ni Gia at ni Cat
04:54.0
na may bulaklak at nakakapagproduce ng mga buto.
04:57.0
At yung pangalawang uri naman ay yung mga hindi nagproproduce ng mga seeds.
05:03.0
Kung may vascular plants, ano naman ang kabaliktaran nito?
05:08.0
Non-vascular plants!
05:11.0
Ang mga halaman na ito ay mayikita sa lugar na mamasama sa o moist area.
05:18.0
Wala rin silang vascular tissues,
05:20.0
kaya hindi sila lumalaki tulad ng mga ibang algae, liverwort, at iba pa.
05:27.0
Teka, paano naman si Fernie?
05:30.0
Wala siyang seed.
05:31.0
Wala din siyang flower.
05:33.0
At madalas din siyang nakikita sa moist area.
05:36.0
Sa ang family kaya siya nabibilang?
05:39.0
Sa vascular plant or non-vascular plant?
05:51.0
Hello Ate Maymay!
05:53.0
Kamusta pala paborito kong pinsan?
05:57.0
Wala ka naman sa gitna ng forest, di ba?
06:02.0
Safe na ako dito sa camp namin.
06:05.0
Ate Maymay, sino pala yung mga kausap mo dyan?
06:10.0
Ah, sila yung mga BFF ko, o mga best friends of the forest!
06:17.0
Ah, what's up mga BFF!
06:20.0
Ako nga pala, si Kuya Elijah.
06:22.0
At tulad ninyo, nandito ako upang pangalagaan ng ating kapaligiran.
06:27.0
Kaya nga ako nasa rainforest ngayon eh.
06:30.0
Nag-e-explore ng mga undiscovered plants, animals, at species.
06:36.0
Kuya Elijah, baka may makita ka dyang katulad ko.
06:41.0
Yung exotic beauty.
06:45.0
Ikaw Ate Maymay ha, puro ka talaga biro.
06:48.0
Pero teka, ano bang may itutulong ko sa inyo?
06:52.0
Ah, ito kasing si Fernie the Fern.
06:56.0
Hindi kasing namin sure kung vascular plant o non-vascular plant siya.
07:02.0
Don't worry, Ate Maymay at mga BFF.
07:06.0
May mga research ako makatutulong sa inyo.
07:10.0
Ate Maymay at mga BFF, itong fern plant ay nabibilang sa mga vascular plants.
07:17.0
Oo, wala silang flowers, wala silang seeds,
07:21.0
at madalas silang makita sa damp o moist areas.
07:25.0
Pero may kakayahan pa rin silang magreproduce sa tulong ng kanilang spores.
07:31.0
Ah, spores? Para ba yung mga pores sa katawan ng tao?
07:41.0
Hindi Ate Maymay, magkaiba kasi ang pores at spores.
07:46.0
Para mas maintindihan ninyo ang fern at ang spores nila,
07:53.0
Obserbahan natin ang mga parte ng fern plants.
07:57.0
Una, ang mga pahaba at matutulis nitong dahon ay tinatawag na fronds.
08:04.0
Kita ninyo naman yung mga dahon na nakakulot at patubo pa lang?
08:08.0
Yan ang tinatawag na fiddleheads.
08:11.0
At yung kulay verde sa gitna na pinagdibikita ng mga fronds ay tinatawag na petiole.
08:19.0
Mga BFF, kapag sinundan natin pababa ang petiole,
08:23.0
magdibiskubre natin na ito ay konektado o extension ng rhizome.
08:28.0
Itong rhizome ang nagsisilbing stem ng ferns.
08:32.0
Sa palikit ng rhizome ay ang roots na sumisipsip ng moisture at nutrients para mabuhay ang fern.
08:40.0
Mga BFF, kung wala silang mga buto o mga bulaklang,
08:45.0
paano kaya nagre-reproduce ang ferns?
08:48.0
Ito ay sa pamamagitan ng kumpol-kumpol na mga sori na matatagpuan sa ilalim ng mga fronds.
08:56.0
Ang bawat sori ay binubuo naman ng mga sporangia.
09:00.0
Kumbaga, ito yung capsule o lagaya ng mga spore.
09:05.0
Kamusta ate Maymay at mga BFF? Nakatulong ba research ko?
09:10.0
Oo naman Kuya Elijah! The best ka kaya!
09:12.0
Pero Kuya Elijah, hindi pa rin kasi talaga ako sigurado kung paano ba nagpaparami itong katulad ni Fernie.
09:19.0
Yung spores nila, paano ba nagiging halaman yun?
09:23.0
Sige, may tanong ako.
09:25.0
Kung ang mangga na nasa puno ay nahinog, anong mangyayari dito?
09:30.0
Hinakain! May kasama pangang bagoong.
09:36.0
Kapag ang mga mangga ay nahinog, nalalaglag sa lupa?
09:41.0
Tumpak ka dyan ate Maymay! Parang ganito rin ang spores sa fern.
09:48.0
Kapag nahinog na ang mga sporangia, mabibiyak ito at malalaglag ang mga spores sa mamasamasang lupa.
09:55.0
Dito naman tutubo yung maliliit at hugis pusong halaman na Prothalos.
10:00.0
Ito yung first stage ng mga fern.
10:01.0
Kapag umulan, ang sperm cells ng Prothalos ay aano rin ng tubig o lalangoy papunta sa egg cells.
10:08.0
Magbubungan naman ito ng isang baby fern na lalaki at magiging isang frond.
10:14.0
Amazing! Pero komplikado ang buhay ng isang fern.
10:19.0
Sa libu-libong spores na nilalabas nito, minsan iisa lang ang tumutubo para maging isang fern.
10:25.0
Ay! Oo nga kuya Elijah. Nakadepende pala talagang paglaki nila sa lugar at panahon.
10:34.0
Mmm. Kaya nga dito sa gubat, doble ingat ako sa paglalakad ko eh.
10:39.0
Baka kasi makatapak ako ng Prothalos o kaya baby fern.
10:46.0
Mga BFF, kenal mo yun?
10:48.0
Mmm. Flowers at spores.
10:52.0
Ah. Kuya Elijah, bukod sa pamumulaklak at mga spores, may ibang paraan pa ba para magreproduce yung mga halaman?
11:03.0
Mmm. Good question ate Maymay.
11:09.0
Kita mo ba itong hawa ko?
11:12.0
Itong hawa ko ay isang kakaibang lagaya ng mga seeds o buto. Ang tawag dito, cone.
11:21.0
Lagaya ng buto? Cone? Ha?
11:26.0
Nakakalito na to no. Tara.
11:28.0
May dalawang uri ng halamang namumunga ng buto.
11:32.0
Una, ang mga angiosperm o halamang namumulaklak, ang mga bulaklak ang nagsisilbing reproductive organ nila.
11:39.0
Ang ikalawa naman, ay ang gymnosperm o halamang tinutubuan ng mga natin.
11:45.0
Kaya, ang isang namungan na nila ay may-2 uri ng halamang na namungga ng buto.
11:50.0
Ang mga angiosperm ay mga bulaklak ang nagsisilbing reproductive organ nila.
11:56.0
Ang ikalawa naman, ay ang gymnosperm o halamang tinutubuan ng mga cone.
12:02.0
Yung cones naman ang nagsisilbing reproductive organ nila.
12:06.0
Ah! Angiosperms! Parang si Kat at G ah!
12:11.0
Kasi may mga bulaklak sila, Kuya Elijah.
12:14.0
Pero yung gymnosperms, parang hindi ko pa yata nakita yun.
12:18.0
Ate Maimai at mga BFF, kung nakabisita na kayo sa Baguio o kaya sa kabundukan ng Rizal,
12:25.0
o di kaya sa Tagaytay, makakakita kayo ng local pine trees.
12:30.0
Yung mga pine tree ay tinutubuan ng pine cones, na syan tumutulong para magparamis dito.
12:37.0
Ah! Bigla akong nilamig dun sa mga sinabi mong lugar, Kuya Elijah.
12:43.0
Ah! Habang nasa bahay pa kayo, Ate Maimai at mga BFF, ako na munang bahalang magtour sa inyo.
12:50.0
Dadalin ko kayo sa isang forest na pinalilibutan ng pine trees.
13:01.0
What's up, best friends of the forest?
13:04.0
Lamig dito sa kabundukan na, no?
13:07.0
Ah! Nandito pala tayo upang maghanap ng cone bearing plant.
13:17.0
Ah! Bale may mga pine trees dito.
13:21.0
Yung mga patusok-tusok ang mga dahon.
13:25.0
Salamat sa tulong, Tandang Puno.
13:30.0
Mga BFF, talasa ng inyong mga mata ha sa paghanap ng pine trees.
13:34.0
Ayun, no? Sakto at may cone pa.
13:38.0
Sa tingin nyo mga BFF, paano kaya sila nabubuhay at nagpaparami?
13:43.0
Tara! Let's analyze.
13:49.0
Ang cone bearing plants ay kilala rin bilang conifers.
13:53.0
Mayroon itong scales na ginagamit nila upang magreproduce.
13:57.0
Nahati rin ito sa dalawang uri.
14:00.0
Sa tulong ng hangin sa kabundukan,
14:03.0
ang pollens mula sa male cones ay dinadala papunta sa female cones.
14:07.0
Kalaunan, mag-fertilize ang mga pollen at egg ng female cones.
14:12.0
Sa scales nila, tutubo ang mga seeds.
14:15.0
At kapag nahinog na ang mga seeds sa cones,
14:18.0
malalaglag ito sa lupa o tatangayin ang mga seeds.
14:24.0
At kapag nahinog na ang mga seeds sa cones,
14:27.0
malalaglag ito sa lupa o tatangayin ang hangin sa ibang lugar.
14:31.0
Fast forward, magiging pine trees na rin sila.
14:37.0
Mga BFF, ang iba pang halimbawa ng cone bearing plant dito sa Pilipinas
14:43.0
ay ang almasiga, benguet pine, agoho, at marami pang iba.
14:49.0
Kung mapapansin nyo, ang amazing ni Mother Nature, no?
14:54.0
Yung araw, hangin, tubig, lupa, at iba pang elemento sa ating paligid
15:01.0
ay nakatutulong para maging successful ang buhay.
15:04.0
Hindi lamang ng mga halaman, kundi pati na rin tayong mga tao.
15:09.0
O siya Ate Maymay at mga BFF,
15:11.0
tandaan, approve ang pangangalaga sa kalikasan, kahit nasa tahanan.
15:16.0
Kaya sa susunod na toro ulit natin, ha? Bye!
15:21.0
Thanks Kuya Elijah! Sobrang bright and clear na talaga sa amin ang plant reproduction.
15:28.0
The best ka talaga!
15:31.0
Mga BFF, sabi ko naman sa inyo, expert talaga yan si Kuya Elijah!
15:38.0
Pero paano kaya natin ma-ishare sa iba ang mga natutunan natin?
15:42.0
Ah! I have a bright idea!
15:47.0
Ibat-ibang uri ng halaman ang nakapaligid sa atin, sa tahanan man o sa mga kagubatan.
15:53.0
May lang namumulaklak at nagpaparami gamit ang kanilang mga seeds.
15:57.0
At may mga halaman namang nagpaparami gamit ang kanilang spores o mga cones.
16:03.0
Kung titignan natin, pantay-pantay ang role ng ginagampanan ng lahat.
16:07.0
Sila ang source ng pagkain, gamot, at tirahan.
16:12.0
Nagsisilbirin silang proteksyon sa natural calamities.
16:16.0
Mahalagang matutunan ang proseso ng kanilang pagpaparami.
16:20.0
Sa ganitong paraan, ay mapaprotektahan at makokonserve natin ang kanilang species
16:26.0
para sa mga susunod pang generasyon.
16:33.0
Sasabihin ko na kung alin ba talagang nauna?
16:36.0
Halaman o ang buto?
16:39.0
Ang tamang sagot ay…
16:45.0
Kaya mga BFF, protektahan at paramihin niyo pa ang ating mga halaman kahit tayo ay naisipan.
16:53.0
Upang maging puno ng buhay ang ating kinabukasan.
16:57.0
Muli, ako ito, si Ate Maimai, reminding you na bawal ang hate.
17:04.0
Let's all love, love, love Mother Nature!
17:09.0
Until our next eco-adventure!
17:53.0
Subscribe to our YouTube channel for more videos!
18:23.0
Subscribe to our Facebook page for more videos!
18:53.0
Subscribe to our Facebook page for more videos!
