00:40.8
Sobrang intense na mga nangyari na itong mga nakarang araw.
00:43.4
Kasi nga, mula dito sa sentro na itong Tawi-Tawi, pinuntahan po natin kagad yung si Tangkay,
00:48.7
kasama si Joe Hatab para tingnan yung mga badyaw at hanapin yung badyaw na sumisisid ng matagal sa ilalim ng tubig.
00:57.1
Pinuntahan namin yung mga badyaw village.
00:58.6
Village maging dito sa Bunggaw at dun sa Simunol.
01:03.2
Buti na lang at nakahanap kami ng mga badyaw na magagaling talagang sumisid sa ilalim ng dagat.
01:08.1
Kasi nga, dito hindi porket badyaw, masasabi na nating diver.
01:13.9
Karamihan po sa kanila nakatira sa dagat pero ilan lang yung mga talagang masasabi nating professional pagdating sa pagsisid at pamamana ng isda.
01:28.6
First time pa lang dito sa Bunggaw ay talaga namang napahanga tayo sa mga nagagandang tanawin at sa mga bagong atraksyon na dito lang natin nakita.
01:41.3
Tulad na lamang na itong napakagandang Budbunggaw na kung saan nakatago pala dito yung mga sekreto kung bakit dinarayo itong probinsya ng mga turista.
01:50.9
So dahil nga sa na-explore na natin itong bundok, dito naman tayo mag-i-explore sa dagat.
01:58.6
Tawi-tawi po kasi is known for the home of Sama people.
02:06.7
May mga tausog din naman po dito, kaso ang karamihan po ay tawi-tawi po talaga ay dominated by Sama people.
02:13.5
Ngayon po, ang Sama ay may nakatira sa dagat, may nakatira sa lupa.
02:18.9
Local term po na tinatawag namin dito, Sama de laot pati Sama de lea, meaning Sama na nakatira sa laot at Sama na nakatira sa lupa, sa land.
02:28.6
Yung Badyaw, saan yung napapabilang?
02:30.6
Yung Badyaw po, nakasama siya sa Sama de laot.
02:33.9
Tinawag lang siyang Badyaw kasi nga, yung mga Badyaw kasi dati ay nakatira lang talaga sila sa bangka.
02:39.4
So technically wala silang bahay dati, sa bangka lang sila.
02:42.6
Sa Malaysia, yun na po, doon po nagsimula or doon po nakuha yung salitang Badyaw kasi ang tawag sa mga Sama de laot sa Malaysia is Badyaw.
02:58.6
Ayan, so karaniwang mode of transportation dito sa Tawi-Tawi ay itong mga tricycle.
03:11.3
Marami po yan dito sa Bunggaw at bumibiyay po sila sa buong, halos buong Tawi-Tawi.
03:17.5
Maliba na lang, yung mga nasa isla na, pero dito sa Bunggaw, sa Sanga-Sanga Island at doon sa mainland ng Tawi-Tawi ay itong mga tricycle.
03:27.9
Yung mga pwede nating masakyan.
03:54.7
So kung sa Manila ay meron po silang Chinatown.
03:57.9
Dito naman, sa Bunggaw, meron po silang Chinese Pier.
04:03.1
So dito, karamihan ng mga negosyante ay Chinese, kaya yun na rin yung naging bansag dito sa lugar na to.
04:08.7
So maliba sa mga negosyo, pakita ko lang din yung ilan sa mga mode of transportation na bumibiyahe dito sa Tawi-Tawi.
04:19.0
Tulad na lamang na itong jeep.
04:25.0
Sir, saan po yung ruta natin?
04:29.5
Mula dito, papuntang Languyan, ilang oras?
04:31.8
Mga tatlong oras, ganyan.
04:34.2
Tapos, napupuno to?
04:36.3
Minsan puno, minsan.
04:38.0
Sa ngayon, sa Ramadan, medyo hindi pa yung mga passenger natin.
04:41.9
Pero pag ipas ng Ramadan, papupuno dito.
04:46.3
Mga magkano yung pamasahe mula dito?
04:48.8
Dito hanggang sa Languyan, 200.
04:57.9
Kung dito sa kalsada, yung hari ay yung mga motorsiklo, yung mga jeep.
05:09.2
Dito naman sa tubig,
05:12.9
etong mga fast-truck at etong mga speedboat, lansha, yung bumibiyahe.
05:19.6
Papunta sa iba't ibang lugar na sakop na itong Tawi-Tawi.
05:22.9
Silipin natin etong mga bangka na ginagamit nila.
05:27.9
Ayan, so tingnan po natin yung isa sa mga lansha na nakadao ngayon dito sa Daungan.
05:46.6
So eto po yung mga pasahero.
05:49.5
Sa baba naman po nito yung mga mabigat na kargamento.
05:54.2
Medyo masikip dito sa taas, kaya dito na lang tayo sa baba.
05:57.9
Pasaan po kayo, Sir?
06:00.9
Si Pangkot. Mga ilang oras haabutin yung biyahe?
06:04.9
3 hours. Ilang pasahero yung kasya dito sa lansha?
06:16.6
So ilan lang po yan sa mga lansha na nakaparada o nakadaong dito sa Aguade Bay.
06:22.6
Dahil nga sa dami ng isla, nasakop na itong Tawi-Tawi, kaya sobrang dami din.
06:27.6
Ng mga bangka na nakadaong ngayon dito.
07:07.6
Mayroon na nyo po dito sa Maya.
07:15.6
Ano yung milik nyo dyong Doron?
07:19.6
Nakapana Wagner si Daron?
07:23.6
Iyon naman isumber nyo dito na Panamampura Goronja 13.
07:25.6
Tanaw natin dito.
07:32.4
Dahil nga sa nasa coastal areas na tayo nasakop na itong bunggaw,
07:37.0
kaya makikita po natin dito ang karamihan sa mga badyaw na nakatira dito sa bayan.
07:42.4
Mula sa bahagi ng mainland, papunta sa mismong dagat na.
07:46.9
So dito kahit hindi na po tayo sumisid, kita po natin dito sa daanan yung mga isdang nandito lang sa ilalim.
07:54.4
So ikutin po natin ito at tingnan kung ano yung mga isda.
08:05.6
So yung mission natin ngayong araw, kaya napunta tayo dito sa komunidad na ito,
08:10.8
eh hanapin yung legit na aquaman.
08:13.4
Yung mga badyaw nga pala, bagamat dito po sila nabubuhay malapit sa dagat o sa mismong dagat,
08:18.8
hindi sila lahat nakakasisid ng matagal o hindi sila lahat nangingisda.
08:23.7
Kaya hanapin po natin ngayon yung badyaw na talaga namang may super power pagdating dito sa tubig.
08:30.8
Yung matagal sumisid sa ilalim.
08:40.2
Good morning! Ito nga pala si Sir...
08:44.8
Asman, isa kang badyaw.
08:46.7
Pero nagdadive ka din.
08:48.5
Mga gano'ng katagal sa ilalim ng tubig?
08:50.4
Mga one minute pa two minute lang.
08:53.0
Okay, one minute to two minutes.
08:55.9
Yan po yung average na mga badyaw kung hanggang saan lang sila kaya sumisid sa ilalim.
09:02.2
At may ilan din na badyaw na tumatagal ng limang minuto pataas.
09:06.9
At yun po yung hanapin natin ngayong araw.
09:09.3
So may kilala po ba kayo dito na matagal sumisid sa ilalim?
09:21.2
Yung gagawin po natin ngayon sa pamamagitan na itong speedboat,
09:28.1
ay tatawirin po natin yung isla ng Simunol at doon na po tayo maghahanap ng badyaw na talaga namang magpapakitang gilas sa ilalim ng tubig.
09:37.1
Mula dito sa Bunggaw ay kailangan lang po natin mag-travel ng may 30 minutes papunta sa Simunol Island.
09:45.3
So tara, let's go!
09:51.2
So tara, let's go!
10:21.2
At matapos ang may 30 minutes na travel mula doon sa Bunggaw, ay narating na rin po natin itong Simunol Island.
10:39.9
So dito, naabutan po natin yung ilang mga batang badyaw na nangunguhan ng isda.
10:48.0
At the same time, naglalaro na rin dito sa bahay.
10:51.2
Paging eto ng dagat.
10:57.3
So, etong dagat na yung nagsilbi nilang playground, dahil nga sa wala silang bakuran dito sa kanilang mga kabahayan.
11:09.1
Kung sa atin, sa plaza, meron tayong bermuda grass, carabao grass.
11:14.8
Yung sa kanila naman, dito sa kanilang palaruan, ay etong mga seagrass.
11:18.6
At dito, naabutan po natin yung ilang mga manging isda na dadating lang mula doon sa laot.
11:28.2
At eto, meron silang mga nahuli.
11:33.4
Tingnan nyo naman, yung ilan sa mga nahuli nilang lamang dagat.
11:40.1
At eto naman, yung kilala sa tawag na bong, dito sa tawi-tawi.
11:48.6
Matatubigan na etong tawi-tawi.
11:50.9
Kahit saan dito, kahit anong parte ng dagat, ay pwede tayong makahuli ng mga ganitong lamang dagat.
12:03.2
Bakit popular yung pangalang Simunol sa bong Pilipinas?
12:06.9
Dahil dito sa Simunol, nagsimula yung religion na Islam dito sa Pilipinas.
12:11.9
Sa katunayan, dito nga natin makikita sa isla na ito, yung pinakaunang moske na tinayo noong 1380 pa.
12:18.6
Si Sheikh Karimul Maqdum, na tinatawag namin.
12:21.4
Nakita ko kasi sa ating drone shot na may kalsada na.
12:24.6
Ano yan? Paikot na or dito lang sa...
12:26.7
Paikot na po. Whole Simunol Island na po yan.
12:28.9
May tatlong barangay lang na separated from this mainland ng Simunol, pero malapit lang naman dyan lang sa may kabila.
12:34.8
Nasa labing-anim na barangay yan sila dito.
12:44.0
So gusto po sana nating ikutin etong isla.
12:48.6
Dahil sa oras, kaya dito na po muna tayo mag-iexplore sa dagat.
12:53.9
Sakto, naabutan po natin yung dalawa sa mga magagaling mag-dive dito sa Simunol Island.
13:01.4
Isa po silang mga badyaw at yung hanap buhay po nila ay etong pangingisda.
13:06.6
Kaya nasanay na rin po sila sa ilalim ng tubig dagat gamit yung pana para makahuli ng mga isda.
13:12.1
So dito titignan po natin kung paano nga ba nilang kinukuha o hinuhuli yung mga isda.
13:17.1
At kung gano'n nga ba sila.
13:18.6
Katagal, sa ilalim ng tubig.
13:36.4
Gano'n na po kayo katagal na nanguhuli ng isda?
13:38.5
Ano, bago lang ako kasi. Nagsisimula pa lang ako. Siguro mga 3 years na lang ako.
13:41.9
Pero parang nakita ko sa'yo talagang eksperto ka na sa ilalim ng tubig.
13:45.3
Hindi na masyado, pero sakto lang.
13:47.8
Gano'n kalalim yung...
13:48.6
Kaya mong masisim?
13:52.1
Ito mas mataas yung hangin niya kaysa sa akin sir.
13:55.0
Kasi matagal na ito mga isda.
14:12.1
Anong isda yan sir?
14:16.1
Anong masarap na luto diyan?
14:33.8
So, napansin po natin sa kanila bago sila sumisid ng malalim ay parang pumipito yung kanilang paghinga.
14:40.5
Isa daw po yung paraan para makakuha sila ng sapat na hangin na kakailanganin nila para tumagal sa ilalim ng tubig.
14:48.6
Thank you for watching!
15:19.4
Ngayong nakita na po natin
15:21.1
yung pambihirang skills
15:22.8
ng mga Bajaw dito sa Tawi-Tawi.
15:25.3
Ngayon naman ay pupuntahan po natin
15:27.1
yung islang yun kung saan
15:28.8
nakikita po natin mula dito
15:30.5
yung malamaldibs na
15:32.6
tanawin. So lapitan po natin
15:34.9
at iklaro kung ano nga ba
15:36.6
yung mga atraksyon na makikita natin dito.
15:39.0
So tara! Let's go!
15:48.6
So mula doon sa Simunol Island
15:59.3
ay nakita po natin itong isla
16:01.1
na may tinataglay
16:02.5
na kakaibang atraksyon. Tingnan nyo naman.
16:05.9
Kaya nag-interest po tayong
16:07.1
punta nito at lapitan
16:08.8
para malaman kung ano nga ba yung mga meron dito.
16:18.6
So dito naabutan natin
16:30.8
itong struktura o itong bangka
16:32.9
na parang bahay na.
16:34.4
Ito daw, yung dating bahay
16:36.4
o yung una mga bahay ng mga Bajaw
16:38.6
at ang tawag daw po nila dito
16:46.5
Grabe para tayong nasa ibang bansa
16:48.2
dahil nga sa ganda ng tanawing
16:50.1
natatanaw natin dito.
16:52.1
So meron dito mga cottage na
16:54.2
open na sa mga turista
16:55.7
at meron din namang ginagawa pa.
17:07.1
Yung mga cottage na yun
17:09.1
nakakaiba yung disenyo.
17:10.6
Yun po yung kasalukuyan pang ginagawa.
17:12.9
At itong cottage na
17:14.7
may bubong na ngipa
17:18.0
bukas na sa mga turista.
17:25.2
Grabe, napakalawak
17:29.4
na itong mababaw na part ng isla.
17:31.8
Mula doon sa malayo,
17:33.1
kita po natin yung asul na asul
17:34.9
na parte ng dagat hanggang dito.
17:37.5
Para tayong nasa paraiso.
