01:30.0
Ang pamilya namin dahil na rin sa sikap ng tatay ko noon.
01:35.0
Pero sa ingit ng kaibigan nito ay nilaso ng tatay.
01:39.7
Yung nanay ko naman ay hindi matanggap ang pagkamatay nito kaya laging umiiyak.
01:45.7
Nagkukonsumisyon.
01:48.1
Dahil sa kapabayaan, unti-unti ding nawala yung kahayupan at pangkabuhayan namin.
01:55.6
Sa sobrang pagdadalamhati ay hindi ito kumakain.
02:00.0
Hanggang sa sumakabilang buhay na rin ito.
02:03.8
Hindi man lamang inisip ng ina ko na maiiwan kaming tatlo ng mga kapatid ko.
02:09.9
Alam mo Sir Seth, yung kapatid ng papa ko ay kinuha ang natitirang pag-aari namin.
02:17.2
At sinabihan kaming bata pa at hindi raw kami marunong magmanage ng mga alagang hayop na magulang.
02:24.5
Isang hayop lamang ang itinara sa amin noon.
02:27.8
At yun ay ang kalabaw.
02:29.3
At yung dalawang ay itinara sa amin noon.
02:29.9
At yung dalawang ektarya ng lupa.
02:33.3
Dahil bata pa ako noon at wala akong nagawa.
02:36.2
Dahil baka pagbubugbugin pa ako at paghihiwalayin kami ng mga kapatid ko.
02:43.9
Nang nasa labing apat na taon na ako, nasanayan ko na rin ang mabibigat na trabaho.
02:51.5
Konting paglalarawan lamang sa akin noon.
02:56.2
Mataas na medyo malaki ang konti yung katawan.
02:59.9
Siguro nabigla sa mabibigat na gawain.
03:04.1
Nagsusumikap ako alang-alang sa maliliit ko pang mga kapatid.
03:10.8
Pait at tinagpis ang naramdaman ko nang iniwan kami ng aking nanay.
03:16.4
Kumakita mo ang ibang bata na masayang sumasalubong sa kanilang ina na may bitbit na pagkain pagka uwi.
03:24.1
Itinago ko yung sakit na yun.
03:26.2
At inget dahil ayaw kong makita ng kapatid ko.
03:28.5
Na napaghihinaan ako ng loob.
03:33.2
Ang sumunod sa akin ay si Ray.
03:36.0
Labing isang taong gulang.
03:37.7
At yung bunso na si Robert na apat na taong gulang.
03:42.2
Medyo malayo ang agwat namin noon.
03:46.4
Nagtatrabaho ako.
03:48.4
Kung ano-ano na lamang ang trabaho ko noon, may ipakain lamang sa mga kapatid.
03:54.9
Minsan ay nagtatabas ako ng palay.
03:57.6
Minsan ay karabahan.
03:58.5
Pagkagador, isinasama ko yung kapatid ko dahil hindi ako sigurado kung mababantayan ba ng pangalawakong kapatid ang bunso namin.
04:09.9
Yung pangalawakong kapatid, pinahiga niya sa sako ang bunso namin.
04:15.6
At hindi namin napansin na may kung anong nakapasok pala sa tenga nito.
04:22.2
Isang araw ay umiiyak na lamang yun.
04:25.4
Masakit umano ang tenga niya.
04:28.5
Pinala ko ito sa manggagamot at doon nalaman namin na pinagpugaran na pala ito ng alupihan.
04:37.2
Sabi pa ng manggagamot, kawawa umano itong kapatid ko.
04:42.4
Matagal na umanong naroroon ang alupihan na yun.
04:46.0
Hanggang sa dumamin na lamang sa loob ng tenga niya.
04:51.3
Ang sabi nito ay kumuha umano ng isang preskong karne ng baboy na bagong katay.
04:56.6
At nang maagapan ang kanyang maramig.
04:58.5
At nang mararamdam ang sakit.
05:01.7
Kahit sa murang edad ay determinado akong nangaso ng baboy ramo.
05:06.7
Kumuha ako ng karne nito.
05:09.5
Ayon sa utos ng matandang si Mangcadio.
05:13.5
Ang ginawa ng matandang manggagamot,
05:17.0
dinasalan niya ito at inilagay sa tenga ng kapatid ko.
05:21.2
At ilang minuto lamang ang lumipas nun.
05:24.4
Naglabasan yung mga alupihan.
05:25.5
At ilang minuto lamang ang lumipas nun.
05:26.1
At ilang minuto lamang ang lumipas nun.
05:29.3
Mga maliliit na alupihan yun.
05:34.1
Dahil sa nangyari, hindi ko na sila sinama sa pagtatrabaho.
05:40.5
Takot ako na maulit yun.
05:43.3
Medyo na-deform yung muka ng bunso namin dahil meron umanong ugat na naggalaw sa tenga na pakonekta sa muka nun.
05:52.0
Kaya naapektuhan ito at hindi na balanse.
05:56.1
Pangiwi na itong tingnan yung bibig niya.
06:00.9
Malayo-layo pa ang mga kabaya noong mga panahon na ito.
06:05.8
Sa hindi kalayuan,
06:07.9
may isang dalagang laon o matandang dalaga
06:10.9
ang nagmagandang loob sa amin na tawagin na lamang nating aling lourdes.
06:18.9
masaya kami dahil parang
06:20.1
tumayo siyang ina kung mag-alaga sa amin.
06:24.3
Sa isip-isip ko pa nun,
06:26.1
salamat na hindi na kami maiingit sa iba na may ina dahil
06:29.6
siya yung pumuno sa pagkukulang at nangungulilang damdamin namin nun.
06:36.2
Pero nang nagtagal,
06:38.8
gawa ng lagi kong iniiwan ang kapatid kong bunsong si Robert,
06:43.4
ay may napapansin akong
06:45.0
parang may kakaiba sa matandang yun.
06:50.6
Itong bunso namin ay umiiyak
06:52.4
at hindi gustong magpaiwan.
06:56.1
Nagsisimula din itong maging masakitin at laging tamlay at namamayat.
07:03.5
Yung pangalawang kapatid ko naman ay sumasama naman ito sa kapitbahay namin.
07:08.8
Nangunguwa ito ng subpo sa sapa.
07:11.3
Pangulam namin o minsan ay tumutulong din naman ito sa akin.
07:17.1
Si Robert ay inaalagaan naman ito ni aling lourdes.
07:22.8
wag umano akong mag-alala.
07:26.1
kumanaw yung kalusugan ng bunso dahil
07:28.1
gagawin daw niya ang lahat nun.
07:33.0
Doon na lumipat si aling lourdes sa amin.
07:36.4
Pero paminsan-minsan ay umaalis yun.
07:42.9
habang nagtatapas ako ng palay,
07:45.7
ay may isang kasama na kong nadulas ang bila.
07:48.9
At ang sinabi nito na,
07:51.3
ang pagkamatay ng tatay ko,
07:54.5
mismong kapatid nito ang may pakalala.
07:56.1
Nagdilim ang paningin ko ng mga panahon na iyon.
08:01.8
At nasabing bahala na,
08:04.6
basta makaganti ako at mapatay ko yung tiyo ko na siyang dahilan ng paghirap namin magkapatid nun.
08:11.5
Basta ang importante,
08:18.1
Napauwi kami na rin ang di oras.
08:23.0
akala ko ay natutulog ang dalawa.
08:24.6
Sarado yung harapan kaya dumaan ako sa likuran ng bahay.
08:30.2
Kinuha ko yung punyal at sinilip ko muna sa kwarto ang bunso
08:33.3
bago magtungo sa tuyuhin ko.
08:37.5
Pero sa hindi inaasahan,
08:41.4
iba ang nadatnan ko.
08:44.7
Nakita ko si aling lourdes na kahit tanghaling tapat,
08:49.6
ay dinidilaan ng mahaba ng dila yung bunso namin.
08:54.6
Habang ang kapatid ko ay namumutla nun.
09:02.0
Hindi ako nito pinansin gawa ng
09:04.6
takam na takam ito na parabang dumidila sa paborito niyang pagkain.
09:11.3
Sa sobrang pagkabila ko, Sir Seth,
09:15.5
naitara ko ang punyal sa likuran ni aling lourdes.
09:20.3
Tumagos ito sa puso niya.
09:24.6
lintik na, aswang ka pala.
09:28.5
Kaya pala namamayat yung kapatid ko dahil tanghaling tapat tinitirada mo.
09:33.3
Inuunti-unti mo yung bunso namin.
09:36.1
Pakita lang pala yung pagmamagandang loob mo.
09:41.1
Napatay ko si lourdes.
09:43.9
Ako din ang naglibing nun.
09:46.5
Naabutan ko pa ang kapatid ko na humihinga pero
09:49.3
pagkalipas lamang ng ilang oras,
09:54.6
Pagkakita ko ito.
09:56.6
Unti-unti na palang kinakain ang atay nito.
10:01.2
Kaya pala lagi itong umiiyak
10:03.5
at ayaw magpaiwan
10:05.8
at hindi na rin ito makapagsalita dahil sa kainaan.
10:12.4
Napahagulgol ako ng iyak dahil sa kapabayaan ko.
10:16.2
Isa na naman sa miyembro ng pamilya ko ang iniwan kami.
10:21.5
Nawala ang pagiganti sa isip ko nun.
10:25.3
Hinalukay ko ang kagamitan ng aking ina.
10:28.8
Doon ay nakita ko ang sulat at address ng tiyang Mira.
10:33.2
Kaya nagdesisyon akong lisani ng lugar namin kasama ang kapatid ko na si Ray.
10:39.4
Pumunta kami sa kapatid ni mama.
10:42.7
Ipinagbenta ko yung isang hayop at lupa nun.
10:46.8
Tumungo kami sa La Crostellana.
10:49.8
Sa may negros oksidental.
10:53.1
Doon kami nakisilong.
10:54.6
sa bahay ng tiyamira
10:55.9
Mabait itong si tiyak
10:58.6
Kinupup kami ni Raynon
11:00.9
Umiiyak pa nga ito
11:04.5
kagad nagtungo sa kanya
11:05.8
Siyempre noong mga panahon na yon
11:09.1
mahirap yung komunikasyon eh
11:11.4
Ilang buwan pa bago
11:13.1
matanggap yung mensahe
11:14.6
Doon ay pinuno kami
11:17.3
ng pagmamahal ng tiyamira
11:18.8
at para kaming tinuring
11:25.8
ay itinuring na rin namin
11:27.6
makabawin na rin ako
11:29.5
sa kabutihan ng mag-asawa
11:30.9
Lalo akong nagsipag
11:33.3
Noong nasa labing
11:35.9
walong taong gulang
11:36.8
ako ang nagbibenta
11:38.8
na ng mga produkton nila
11:39.9
Kung minsan ay nagbibenta
11:42.5
din sila ng mga baka
11:43.5
kalabaw at kambingsa na yon
11:46.0
Malayo-layo ang lugar namin
11:48.8
na taabutin ka pa
11:52.7
pamilihan sa bayan
11:56.5
matataas na talayban
11:57.7
Minsan naman ay may
12:00.0
bukirin at mapuno doon
12:01.4
Minsan din ay may
12:04.5
Minsan ay mababato
12:06.7
ang bahagi at may
12:12.1
abang patungo kami
12:14.9
Sabi ni Tio Dodoy
12:17.3
sa dalawang kasama namin ay
12:19.1
Huminto muna tayo
12:21.9
makapagpahinga dito
12:25.0
magpalipas ng gabi
12:29.9
ang dalawang baka
12:37.9
May isang malaking puno
12:40.9
at anim na hakbang
12:42.8
mula sa puno na yon
12:44.0
may malaking patay
12:47.6
Ginapangan na ito
12:49.9
ng maliit na damo
12:56.2
ng pwesto para igaan
12:57.3
Yung dalawa namin kasama
13:01.6
sa mayayabong na puno
13:06.7
sa may nakatumbang kahoy
13:14.5
na hinahasang punyal
13:21.3
nagising na lamang ako
13:24.3
malamig at masikip na lugar
13:27.1
Napakadilim na kahit
13:30.8
ay hindi mapapansin
13:35.7
nahulog ako sa putikan
13:37.3
napakaimposible noon
13:40.1
Yung paligid pa nito
13:42.2
ay parang laman na parang
13:43.9
parang nasa loob ako ng
13:46.4
isang laman na hindi ko
13:49.6
yung paligid pa nito
13:49.6
ay parang laman na parang
13:50.7
parang nasa loob ako ng
13:50.7
isang laman na hindi ko mawari kung ano
13:52.4
Kung matatagalan pa ako dito
13:55.7
tiyak ay mamamatay ako
13:58.3
Sambit ko sa sarili ko noon
14:01.1
Pinilit kong sumigaw pero
14:04.6
ayaw lumabas ng boses
14:07.7
Napakabasa talaga
14:11.4
Nagumpisan na rin akong
14:14.8
mahirapan na lumanghap
14:17.0
Hanggang sa naalala kong
14:19.9
kunin yung punyal
14:21.3
Nasa tagiliran ko noon
14:22.6
Hiniwa ko yung parang laman
14:26.0
na abot ng punyal
14:27.1
Tuwing mahihiwa ko ito
14:30.5
ay siya namang parang
14:33.6
Pero hindi ko alam kung ano
14:36.5
dahil nasa loob nga ako nito
14:38.6
Kaya naman binilisan ko
14:42.6
Naramdaman ko na yung nilalang
14:46.1
ay mabilis na mabilis
14:51.2
nararamdaman yung pagdaan namin
14:52.8
sa makahoy na daanan
14:54.0
at minsan sa may batuhan
14:56.9
Hindi ako tumigil
14:59.8
sa paghiwa ng laman
15:04.3
Hindi na ako nagsayang
15:07.0
dahil alam kong kung babagal ako
15:09.9
magiging katapusan ko na yun
15:12.9
Hanggang sa maramdaman ko na
15:17.0
para bang mabuhangin na
15:19.4
yung dinadaanan namin
15:21.2
at yung butas na hinihiwa ako
15:23.5
ay unti-unting lumaki
15:27.7
kahit bugbog na rin
15:29.3
hanggang nakalabas ako nun
15:32.3
Siguro ang iba dyan
15:36.5
may idea na kung anong
15:38.5
Isang malaking ahas
15:46.4
Ang kalahating katawan nito
15:49.5
ay nasa tubig na nang dagat
15:53.1
ay nasa baybayin pa
15:54.2
Yung akala kong patay
15:58.0
ng malaking kahoy
15:58.8
malapit sa aking hinihigaan
16:00.4
Katawan pala ng ahas yun
16:03.5
ng isang natutulog
16:07.2
Dahil sa katagalan
16:10.1
ay tinubuan ng lumot
16:11.4
at ginapangan ito ng damo
16:13.5
Naisip ko na kaya
16:17.3
dahil siguro sa apoy nun
16:21.2
Basta ang laki nun
16:22.6
Yung kaya ka nitong higupin
16:27.1
Hindi na kailangan
16:29.3
pang lingkisan ng biktima
16:30.6
Ayon kay Tito Dodoy
16:33.7
noong natagpuan niya na ako
16:35.1
Kung hindi ako nakaligtas
16:39.5
sa kailaliman ng dagat
16:41.0
Doon naman o matutulog
16:47.5
At bago pa daw ito
16:50.0
pumapailalim sa dagat
16:52.3
Yan kasi pag malaki na
16:58.6
tanda ng kanilang
17:00.5
Kaya na nilang magsagupaan
17:03.3
na mga malalaking nila lang
17:04.6
sa kailaliman ng dagat nun
17:06.2
Gawa ng sinundan nila
17:12.7
Doon nila nalaman
17:16.3
Matapos mangyari yon
17:21.0
Ang tiyo ko na mismo
17:23.2
sa mga negosyante
17:24.2
na pumunta sa amin
17:26.4
ng mga hayop at produkto
17:30.3
na magabihan sa daan
17:34.9
para kung sasapit ang gabi
17:36.2
ay meron kaming matutulogan
17:38.6
Lumipas sa maraming taon
17:45.6
Nagkataon na nakalipat
17:48.0
naman kami sa Mindanao
17:49.1
sa may Agusan de Loro
17:51.0
dahil yung asawa ko
17:53.4
ay may lupain din
17:58.6
Panahon ng pagsakop
18:01.2
at hindi makataong
18:02.8
pagmaltrato ng mga hapon
18:04.2
sa kababayan nating
18:08.1
sa mga kababaihan
18:13.7
sa mga kababaihan
18:14.8
sa mga panahon na yon
18:20.6
at pinagpapasaklap
18:23.6
kung magustuhan ito
18:24.9
ay gagawin namang
18:43.7
ay nagsilikas na nun
18:49.0
pasukin ng mga hapon
18:50.2
Minabuti ko na rin lumikas
18:52.9
Hinuna ko yung asawa ko at tatlong anak
18:55.8
Lahat ng kailangan namin ay dinalako
18:59.2
Balsa ang ginagamit namin noon
19:02.7
Ito ay isang uri ng lalagyan ng gamit na parang kahon na hila-hila ng kalabaw
19:08.3
Kasama yung mga kapitbahay namin ay pumunta kami sa pinakasulok ng bundok
19:16.4
Itong bundok na ito hindi ko nasasabihin kung ano
19:18.9
Dahil yung pangalan niya ay ibinasi sa kahugis ng dibdib ng isang dalaga
19:25.2
Naglakad pa kami sa pinakaliblib kung saan may isang kuweba na patago
19:32.0
Doon kami titira at magtatago pero
19:35.7
Kailangan ko ding bumalik dahil may ilang sako ng palay pa akong babalikan sa bahay
19:42.8
Nakatago yun sa ilalim ng butas na ginawa ko na parang underground
19:46.5
At saka may buntis din akong baboy na pinakawalan
19:50.4
Para makakain naman kahit wala kami
19:56.6
Ang mga kasamaan kong mga lalaki ay takot ng bumaba
20:00.2
Dahil baka masalubong namin ang mga sundalo ngapon
20:03.5
Tatlong araw din ang lakaran at napakasukal pa ng daanan noon
20:08.6
Malalaking kahoy na parang niminsan
20:11.9
Kunti lamang ang nakapasok sa lugar
20:16.5
Hindi ako nagdalawang isip na bumalik
20:19.9
Dala ko ang balsa at yung kalabaw noon
20:23.1
Yung mga dinaanan namin ay hinawi ko at tinabunan ang mga tuyong dahon
20:28.2
Para hindi mahalata na daanan
20:30.3
Nakauwi ako sa aming tirahan ng matiwasay
20:34.9
Kinuha ko ang anim na sako ng palay
20:38.1
At dinala ko na rin yung buntis namin na baboy
20:43.2
Habang pakabang patungo na sana ako
20:45.5
Sa daan kung saan yun talaga ang saktong daanan
20:48.7
Papunta sa kuweba
20:50.5
Mahinamataan akong mga hapon
20:53.8
Ang ginagawa ko kasi noon ay naglalakad ako ng patiuna
20:59.4
At kung pakiramdam ko ay alanganin
21:02.4
Tinatago ko muna ang kalabaw
21:05.0
At yung dala kong baboy
21:07.0
Hindi naman umiiyak yung baboy dahil binubusog ko ito
21:12.2
Para hindi makaingay
21:13.4
Minamatsyagan ko muna ang paligid bago magpatuloy sa paglalakad
21:19.1
Pero talagang natyempuhan
21:22.3
Doon gumawa ng pansamantalang kampo yung mga hapon
21:27.0
Kaya bumalik ako sa pinagtataguan ng aking dala
21:30.8
At lumihis ng direksyon
21:32.5
Yung bagong lugar na dadaanan ko
21:37.1
Ang pinakaunang tapa ko
21:41.5
Huli ko nang nalaman na maski
21:43.4
Ang katutubo o rebelde
21:44.8
Ay hindi nangahas dumadaan sa kagubatan na yon
21:49.0
Maski hunin ang hayop na nag-ieko
21:53.1
Dahil sa makapal na dahon at mga kakahuyan
21:56.2
Naglakad ako tapos nagmatyag ulit
22:00.4
Hanggang magdapit hapon
22:02.6
Dito na'y nagsimula ang karnasan na minsan
22:06.6
Ay hindi ko aakalain na mangyayari
22:12.2
Habang naglalakad
22:13.4
May nakita akong usa
22:16.2
Meron itong isang sungay
22:19.1
Imbis magpatuloy ako at hindi ito bigyan ng pansin
22:23.7
Ay parabang may nagtulak sa akin na
22:27.1
Iwan ko muna yung dala
22:29.6
At sundan ko yung usa
22:32.0
Dahil iniiling yung ulo at tila ba parang
22:36.0
Parang gustong baliin yung nag-iisang sungay nito
22:39.0
Nagmanman pa ako lalo nun
22:45.0
Medyo malayo na ako sa aking iniwanang gamit pero
22:51.5
Nang walang ano-ano ay nahulog yung sungay
22:55.9
At may maliit na tumubo nito na
22:58.7
Isa pang bagong sungay nun
23:01.4
Mabilis itong tumakbo
23:04.2
At maya-maya ay naglaho
23:06.9
Kaya ang ginawa ko ay kinuha ko yung sungay at bumalik sa gamit ko
23:14.5
Yung sungay ng usa ay may kakayang gumamot ng anumang lason o makamandak na kagat ng hayop
23:20.5
At makakaligtas yung biktima
23:25.5
Dahil marami na ang napagaling nito
23:28.1
Nang dapit hapon na
23:31.0
Humanap ako ng pagpipwestuhan para matulog
23:34.2
Matapos makapaghaponan
23:38.6
Itinali ko yung kalabaw na medyo
23:43.6
Yung sakto na hindi naman maaapakan
23:46.5
Sa unang gabi ay tahimik at matiwasa yung tulog ko
23:54.9
Nag-aagaw pa lamang ang liwanag at dilim
23:58.2
Kumain muna ako at saka nagpatuloy sa paglalakad
24:02.1
Bali yung madalian sa nang pag-abot ko sa kuweba
24:07.5
Ay natagal na nun
24:09.2
Dangkal lamang ng kamay ang gamit para malaman ang oras
24:13.9
At paggabi na naman ito
24:16.1
Bituin ang basihan kung saang direksyon na lugar ang naispuntahan
24:20.7
Habang patuloy ako sa paglalakad
24:24.5
May dadaanan din akong mga ligaw na prutas
24:27.9
Mga bandang alas dosi ng tanghali
24:31.9
Maingay sa gubat at iba't ibang hunin ang ibon at kayo pa nang maririnig mo
24:39.2
Minsan din pag hindi ko kabisado yung puno
24:41.6
Ay iniiwasan ko yun
24:43.5
Nag-iingat lamang dahil may isang uri ng kahoy na tinatawag na kamandag
24:48.7
Lahat ng uri ng may buhay pag nakasilong nito
24:54.7
Kaya lalo akong naglihis ng daan nun
24:57.7
Habang naglalakad ay paunti-unti kong napapansin na
25:01.8
Paunti-unti din ang huni ng mga hayop
25:05.5
At pawala ng pawala ito
25:09.2
Doon banda ay parang
25:12.2
Maiiksi na lamang ang damuhan at medyo
25:15.3
Mapatag na bahagi na ng gubat kaya
25:17.9
Bumalik ako sa maingay na parte ng kagubatan
25:21.6
Kasabihan kasi ng matatanda na kapag tahimik raw at walang hunin ang mga hayop ang isang parte ng gubat
25:28.6
Dapat magmatsyag dahil
25:31.1
May nagaabang umano na kapahamakan
25:33.6
Iniwan ko ulit yung karga ko
25:37.5
Nagputol din ako ng bahagi ng sungay ng usa na napulot ko nun
25:42.8
Hindi ako kampante sa pagkakatawa na yun
25:50.3
Dahan-dahan naman akong naglakad na
25:53.6
Palingon-lingon sa paligid
25:55.7
Sa may bandang unahan
25:59.2
Merong nakaagaw ng atensyon ko
26:04.4
Dumapa ako at pagapang na sumilip sa parte
26:07.3
Na medyo tago ako nun
26:10.0
Doon ko unang nakita yung ahas na singlaki ng hita ng tao
26:16.3
Tatlong metro ang haba nito
26:19.4
Akala ko may kinakain itong hayop pero
26:24.8
Laking pagtatak ko gawa ng
26:28.1
Iba ang kinakagat nun
26:30.9
Kinakagat nito ang sariling buntot
26:34.6
At saka pag gulong-gulong itong tayo
26:40.2
Kumugulong-gulong na parabang
26:43.4
Gulong nagsasakyan ang kilos niya
26:48.1
Pagkatapos ay hihinto
26:50.5
Tumayo ito ng matawid na satansya ko ay limang minuto
26:56.6
Palingon-lingon sa paligid
27:02.8
Paulit-ulit lamang iyon
27:04.8
Tinutukan ko pa ito ng maigi habang nakadapa
27:09.9
Hanggang sa may napansin ako
27:17.2
Na parang paa ng bayawak
27:20.0
Halos tumigil ang mundo ko dahil sa pagkakaalam ko ay wala naman talagang paa ang ahas diba
27:29.4
Sa pagkakaalam kong tindig yung ahas
27:31.7
Hanggang sa itaas na bahagi lamang patungo sa ulo
27:35.2
Pero ito kasi iba eh
27:38.1
Dahan-dahang tumayo na patuwid
27:41.3
At bumubuga ng makamandag na laway
27:44.6
Dahan-dahan akong umatras na nakadapa pa rin
27:51.1
Nang hindi nahahalata
27:53.4
Walang ano-ano ay tumakbo ito na patayo
27:59.4
Pumalik ulit ito sa paggapang
28:01.1
At nagpaggulong-gulong na naman
28:06.7
Hindi na ako nagaksaya ng panahon
28:09.3
Dali-dali kong binalikan yung gamit ko at kalabaw
28:13.2
Doon kami dumaan sa maingay na bahagi ng kagubatan
28:20.2
Parang hindi na ako mapakali sa kakaisip na baka
28:24.1
Ibang nilalang na naman na makikita ko noon
28:28.1
Sabi ko pa sa sarili ko
28:29.6
Pahamak talaga tumanghapon na to
28:37.0
Namahinga ako sa isang malaking puno ng kahoy na tinatawag na maguno
28:44.6
Tulog manok yung ginagawa ko
28:47.6
Konting kaluskos na mga dahon na natamaan ng hangin
28:51.7
Ay nagigising agad noon
28:53.8
Naidlib naman ako
28:56.5
Nagising ako at nagtaka kung bakit maingay
29:01.5
May mga tunog na mga yapak ng mga paas sa unahan noon
29:06.4
Dahil sa kurisidad
29:09.8
Sumilip ako at nagtago sa likod ng puno
29:14.0
May napansin akong umiilaw
29:17.4
Ito ay ligaw na mga gabi
29:21.3
Yung inuulam na halaman
29:26.5
Nakita ko, Sir Seth
29:27.3
Gawa ng umaamag o umiilaw yun
29:31.3
Napatanong na lamang ako sa sarili noon
29:34.8
Ano ba ito, Mauro?
29:38.2
Baka nasisiraan ka na ng bait
29:39.9
Ba't umiilaw yung mga dahon ng gabi?
29:45.7
Sa katagalan ng pagmamasig ko
29:47.4
May nakita akong mga ligaw na kabayo pero
29:51.1
Malalaki ang tindig nila
29:53.9
Lampas tao ang taas
29:56.5
Kumakain ito ng mga umiilaw na gabi na yun
30:02.0
Kitang-kita ko talaga ang mga pangyayari
30:06.0
Gawa ng maliwanag yung lugar eh
30:09.2
Doon ulit ako napatanong
30:12.4
Kung kumakain ba ang kabayo ng gabi
30:16.2
Di ba makata yun?
30:20.1
Pero unti-unting napansin ko
30:22.1
Mahigit dalawang dosena
30:25.6
Ang mga kabayo na gabi na yun
30:26.3
May isang namumukod tanging
30:31.3
Medyo may kakaibang anyo na kabayo
30:34.5
Katawang kabayo yun
30:37.7
Pero ang leeg nito patungo sa ulo
30:43.9
Ang kulay ng buhok nito ay pilak
30:47.5
Abot hanggang lupa
30:50.0
Kumikislap-kislap pa ito at sumasabay naman ito sa ihip ng hangin
30:56.3
Takang-taka ako dahil di ba
30:59.1
Yung tikbalang katawang tao
31:02.2
Yung parti lamang ng ulo, kamay at paang anyong kabayo
31:10.6
Ang mukha nito ay parang
31:13.0
Parang sa isang tao
31:15.0
Pwera na lamang sa ilong na kabayo
31:18.1
Tinitingnan lamang nito ang mga kasamahan na kumakain
31:25.0
Hanggang sa lumayo ito
31:26.3
At lumapit sa naguusbog ang dahon na umiilaw
31:29.7
Inipon niya lahat ng liwanag ng dahon nito
31:36.2
Ay naging anyong kakaiba
31:38.9
Para itong binuhusan ng liwanag
31:42.4
Pero maya-maya pa ay unti-unti itong bumalik sa dating anyo niya
31:51.2
Naramdaman nila na
31:53.5
Pinagmamasdan sila
31:56.3
Bigla na lamang silang nawala
31:58.7
Sa isang kisap mata
32:00.4
Ultimong ang liwanag ng gabi nun
32:05.8
Doon ay nadoble ang pag-aalala ko
32:11.8
Hirap palang dumaan sa hindi makabisadong gubat
32:14.9
Parang mawawala na yata ako sa katinuan ha
32:18.3
Pero yung kalabaw
32:24.9
Pinakita lamang sa akin ang mga kahiwagaan ng lugar
32:32.2
Pinuntahan ko yung pwesto kung saan nakita ko yung mga nilang
32:36.4
Yung umiilaw na dahon ng gabi
32:39.0
Bukod sa wala ang mga nilalang na yun
32:42.4
Normal na lamang itong mga halamang ligaw
32:50.4
Sabi ko ay wala na siguro mga hapon na pupunta dito dahil masuka lang yung mga halamang ligaw
32:54.9
Siguro ay pwede na akong magluto
32:58.3
May nakita akong batis kaya agad-agad akong nagsayang noon at kumain ng tuyong isda
33:04.4
Dahil yan lang ang pagkaing madaling lutuin
33:07.4
Pagkatapos ay dali-dali kong pinatay ang apoy
33:12.4
Gawa ng baka may makakita ng usok
33:15.4
At mahalata pa ako ng mga hapon at masundan
33:18.4
Nagpahinga na ako ng konti
33:22.8
Ibinalik ko ang gamit sa balsa
33:26.4
May napansin akong batang nangunguan ng kabibi
33:30.0
Natuwa ako noon, sabi ko
33:33.5
Aba, may makakasama akong tao
33:36.6
Siguro may pamilya ito
33:39.3
At nang hindi ko na maranasan ng mga kababalagan
33:42.4
Yun nga lang talaga, Sir Seth
33:46.6
Napahinto ako noon
33:49.0
Oo nga't may batang masaya akong nakikita pero
33:54.9
Imposibling may mga kabibi doon
33:57.9
Lalapitan ko na sana pero
34:03.5
Abang kagat-kagat
34:06.2
Yung kabibing nakukuha niya
34:09.2
Unti-unti itong humarap
34:12.6
Pero naging matanda na yun
34:15.5
Bata ang katawan na parang tatlong taong gulang lang
34:20.2
Na medyo malaki yung tiyan
34:23.9
Pero yung mukhang
34:26.9
Tumawa ito at unti-unting umabot hanggang
34:31.4
Tenga ang laki ng bibig niya
34:33.5
Hanggang yung bukong mukha nito
34:36.6
Ay natakpan na at naglalabasan ang matutulis na ipin
34:42.0
Gulat na gulat ako noon
34:45.8
Ultimong yung laman at balat niya sa ulo
34:49.5
Ay unti-unting nagtanggalan
34:53.0
Dahil sa kakatawa niya
34:54.9
Naparabang gamit na hinubad
34:57.6
Doon na nagtayuan ang balahibo ko
35:01.9
Para akong atakihin sa puso noon
35:05.1
Parang hihiwalay yung kaluluwa ko sa katawan
35:08.9
Para makawala sa lugar na yun
35:14.4
Pinagkatuan ako sambit ko sa sarili ko
35:16.4
Buti pa siguro yung mga aswang
35:19.2
May laban ako pero ito
35:21.6
Alam kong babagatin eh
35:23.9
Iwawala ako sa gubat
35:26.0
Tumakbo akong hila-hila yung kalabaw at kagamitan ko
35:30.7
Dalawang beses ako nitong binagat
35:34.3
Sa pangatlong pagkakatawan ay binaliktad ko na ang damit
35:38.4
At nagdasal hanggang makalayo sa lugar
35:45.4
Naganap na ako ng matutulog ang lugar noon
35:50.4
Naging matiwasay ang gabi ko noon
35:51.9
Nakikita ko yung mga bituin kung saan
35:55.0
Direksyon patungo sa pamilya ko
35:57.2
Sabi ko bukas kabilugan ng buwan
36:01.0
Isang gabi na lang ay makakarating na ako sa aking kasamaan
36:09.2
Naging matawasay ang paglalakbay ko sa araw
36:12.5
Na parang wala akong iniindang katatakutan at malaya akong naglalakad noon
36:19.7
Humuhuni ang mga ibon
36:20.9
At ang ihip ng preskong hangin ay dumadampi sa akin
36:24.4
Tahimik din yung mga alaga ko noon
36:30.9
Tinali ko ang kalabaw ko sa gilid ng higaan ko
36:34.5
Mataas ang punong kahoy
36:37.3
Sakto lamang din ang dahon
36:39.8
Sa banda naman ay ang balsahan
36:42.9
Hindi ko na ibinaba ang baboy dahil hindi ako kumpyansa sa lugar
36:48.8
Dahil sa karanasan ko noon ay hindi ako kumpyansa sa lugar
36:49.8
Dahil sa karanasan ko noon ay hindi ako kumpyansa sa lugar
36:50.8
Dahil sa karanasan ko noon ay hindi ako kumpyansa sa lugar
36:50.9
Dahil sa karanasan ko noon ay hindi ako kumpyansa sa lugar
36:50.9
Di lang patalim ang nasa giliran ko, pati na rin ang itak na matulis at mahaba.
36:59.8
Lagi ko itong hinahasa.
37:02.2
Panigurado lang ng kahit tahimik ng kapaligiran at wala ng pagpaparamdam
37:06.4
ay baka may mga armadong hapon naman ang mainkwentro ko noon.
37:11.9
Nakatulog ako at nagising sa tansya kong mga alauna ng madaling araw.
37:23.9
Bilog ang buwan noon.
37:26.1
Pag nasa tuktok ka ng bundok ay makikita mo ang malaking buong hugis ng buwan na ito
37:30.8
na parabang malapit lamang at parang kaya mong abutin.
37:37.9
Naiihiya ko noon pero napatanong sa sarili.
37:41.9
Kung bakit napakatahimik.
37:45.6
Nihunin ang kuliglig.
37:48.1
Wala akong marinig.
37:51.7
Bumalik ako sa hinihigaan ko.
37:55.3
Sakto na sanang mahiga nang may biglang umaalingasaw ng babaho
38:00.3
na pinagsamang panghe at nabubulok na laman.
38:06.3
Nakakasulasok yung amoy na yon.
38:09.4
Umihip ang malakas na hangin at saka
38:11.5
parabang may gustong humawak sa akin.
38:16.6
Naramdaman ko yon.
38:18.9
Mabuti na lang at bigla ko namang nabunot yung patalima.
38:23.6
Nang subukan kong iwasiwas ito.
38:28.0
Naramdaman kong tinamaan ko yon.
38:31.6
Bumitaw ito sa pagkakahawak
38:33.6
at bigla na lamang akong nakarinig ng pag-angil.
38:39.1
Nawalan ako ng balanse at natumba.
38:41.5
Malapit sa gilid ng tinatayuan ng kalabaw.
38:47.6
ang malapayong nanilalang na yon.
38:52.4
Para itong ipo-ipo kong gumalawa.
38:56.6
Yung mga daon sa lupa
38:58.0
nagsisiliparan pataas nun.
39:03.2
Dali-dali akong humarap sa kanya.
39:08.6
binunot ko yung matalas kong itak.
39:11.5
Itong nilalang na ito,
39:15.4
akala ko ay sa kwentong matatanda ko lamang maririnig pero
39:22.2
ako na mismo ang nakaranas.
39:25.7
Yung kamay ay nasa gilid ng pormang payong na
39:28.8
parang pakpak na buo.
39:32.5
Ang mga mata nito ay mamula-mula.
39:35.9
Minsan nagbabagang dilaw
39:37.6
at babalik naman sa pagkapula.
39:41.5
Matulis lahat ng ngipin
39:43.8
na akala ko ay nakangisi.
39:51.5
Laway na napakahaba
39:53.3
at parang hindi napuputol nun.
39:58.3
Hindi ko maeditalye
39:59.7
ang eksaktong boses nito dahil
40:12.9
Ungol ng aso na may pagkababoy.
40:18.3
nanindig lahat ng balahibo ko.
40:21.4
Ultimong yung kalabaw na nasa gilid ko
40:23.7
ay gustong kumawala.
40:26.4
Pasungag-sungag ito.
40:29.1
Umiingay habang nakatingalapay taas.
40:33.9
Sinadya ko talagang malapit sa kalabaw
40:35.7
dahil kapag aatakin ako nito
40:37.5
ay madidepensan ako ng sungay ng kalabaw na yon.
40:44.3
mataga ako ito ng diretsya.
40:47.1
Kaya habang nakahiga ay inilagay ko
40:49.6
sa gitna ng dibdib kong itak.
40:52.3
Ang matutulis na bahagi ng itak
40:54.6
ay diretsyo sa direksyon
40:56.4
kung nasaan yung aswang sa gubat.
41:01.5
Nagtitigan kami nun.
41:03.9
Oras din ang pagitan.
41:06.3
Gawa ng palipat-lipat ito
41:08.3
at nagmamatsyagan lamang kaming dalawa.
41:11.4
Tila ba gusto nitong umataki
41:14.4
pero kapag malapit na ito
41:17.3
ay babalik naman ito pa itaas
41:19.4
dahil yung kalabaw ko naman
41:21.6
ay pasungag-sungag nun.
41:25.4
Itinataas ko ng pasalubong sa kanya
41:27.3
yung itak kapag ginagawa niya ito.
41:30.6
Paulit-ulit lamang yun.
41:33.3
Kahit pawisan at pagod na
41:34.8
sa kakahawak ng itak
41:36.1
ay hindi ko talaga ininda.
41:39.1
Hindi lang mawala sa paningin ko
41:44.3
umingay na rin nun.
41:48.1
bahala nang mabiktima yung baboy.
41:51.6
Ang importante ay hindi ako makaalis
41:53.6
sa tabi ng kalabaw.
41:56.1
Pero hirap din itong lusubin
41:58.7
dahil pakahon po kasi yung balsa
42:01.7
na medyo mataas nun.
42:04.4
Umiikot-ikot lamang ito
42:06.0
na parang trumpo.
42:09.1
minsan ay nasa banda
42:12.2
tapos babalik patungo sa akin.
42:17.7
ang dasal at pagsambit ng
42:19.0
hindi ako takot sa iyo.
42:22.9
Subukan mong lumapit.
42:25.1
Tatablat talaga kita
42:26.0
habang titignat-titig ako sa kanya.
42:31.0
Dahil sigur na pagod ito
42:33.2
kung kailan ako matitagit
42:35.5
at natakot din ito
42:37.5
sa aking mga binitawang dasal.
42:43.3
Ayon pala sa mga katutubo
42:45.2
na nakasabayan namin sa kuweba.
42:48.1
Kung hinablot ako nun
42:50.7
nagtatakbo palayo
42:52.1
tiyak ay patay ako dahil
42:54.7
madali umanulang dagitin
42:57.2
pag nakatayo o tumatakbo ang tao.
43:01.6
Imbis na matulog at mamahinga
43:03.5
nagmasid muna ako
43:06.6
at nang medyo kalmado ng lugar.
43:11.2
ang mga kuliglik nun.
43:13.8
Nagmadali na ako mag-impake
43:15.2
dahil nag-aalala ako na
43:16.6
babalik ito at hindi na ito iisa
43:19.1
kundi magtawag ng tropa.
43:23.5
Nilisan ko agad ang lugar.
43:26.6
Habang naglalakad
43:27.6
nasa gilid ko ang kalabaw.
43:31.4
Sakto lang na hindi maabot
43:35.5
Palingon-lingon ako sa paligid nun
43:39.0
Hanggang sa maya-maya pa
43:41.8
ay sumikat ng araw.
43:44.8
Mabilis akong naglakad
43:46.1
at nakarating sa kuweba
43:48.2
ng aking pamilya at ibang kasama.
43:53.3
Ayon sa mga katutubong
43:54.9
kasama namin nun sa kuweba,
43:58.6
ay isang kubutan.
44:03.5
Mabangis ito dahil
44:04.5
ito ay isang uri ng aswang
44:06.2
na nagkatago sa kasuluk-sulukan
44:08.1
ng magubat na lugar.
44:09.0
Nadaanan naman ako nito
44:12.2
at kung hindi ako matapang
44:14.5
ay biniktiman ako nun.
44:17.8
Sabi din ang isang matanda
44:21.7
yun daw ay nagpakita sa akin
44:23.3
ng mahiwagang kabayo na
44:30.4
Nagaan yung kabayo
44:32.8
kalahati ng katawan ay kabayo
44:36.5
minsan ang iyong tao.
44:41.4
sa kanyang mga ninuno
44:42.5
ang nakakita sa ganong nilalang.
44:47.5
Maluwa-luwa ang asawa kong sisuting
44:49.4
sa pag-aalala at sa dinaranas ko.
44:52.6
Pero ang ikinaganda nito,
44:55.3
yung sungay ng usa
44:56.3
ay hinati ko sa kasamaan ko
44:58.4
at ang iba nito ay
44:59.3
namanan naman ang mga anak ko.
45:03.5
Ito ay patunay na minsan
45:07.7
ang iba't ibang nilalang.
45:09.0
Dito sa kabundukan nito.
45:28.6
Maraming maraming salamat mga kagiliw
45:30.9
sa paikinigmata ko naman tayo
45:32.1
sa shoutout request.
45:34.2
Unayin na natin yung mga member natin.
45:36.3
Maraming salamat po sa tatlong bago.
45:38.1
Si Diane O'Hastro
45:40.9
and Ana LG Official
45:43.9
Happy 1 month kinamani
45:45.7
versosa Jonathan Paulino
45:47.8
and Dimetric D. Aros.
45:50.1
Happy 2nd month, Raimi,
45:53.7
and Maria Angelic Corteza.
45:56.5
Happy 5th, Grace Gavan.
45:58.5
Happy 7th, Arthur Blas
45:59.9
and Apriline Almension.
46:01.8
Happy 8th, Evelyn Valies.
46:04.1
Happy 9th, Jennifer Sanchez.
46:05.7
Happy 11th, Ben Crisormiel.
46:08.1
Happy 12th, Princess Lish
46:10.9
and Gemaline Custudio.
46:13.1
Happy 16th, Richard D. Genesipriano
46:16.8
Happy 17th, Calibautista M.
46:20.4
and Flores Yadjesilabdo.
46:22.2
Happy 19th, Ikay.
46:23.5
Happy 21st, Rina Candano.
46:25.6
Happy 22nd, Jesus Paul Zaragoza.
46:28.5
Happy 25th, Miss Frances,
46:31.5
Vin Alfaro, Elsie D. Acosta
46:34.8
Happy 26th, Denise.
46:36.0
Happy 27th, Jillian Cibal.
46:38.1
Happy 28th, Mabel J.L.
46:41.2
Happy 29th, Iggy Phoenix.
46:43.6
Happy 30th, John Lou Fischel
46:46.2
and Michaela Polmones.
46:48.4
Happy 31st, Ed Xiumang.
46:50.8
Happy 37th, Esel Bautista.
46:53.1
Happy 38th, Widmerts Riano.
46:55.0
Happy 40th, Nalakin Sevangilista.
46:57.6
Happy 42nd, Pitotski Phoebe.
46:59.8
Happy 43rd, Ligaya Punay.
47:01.5
Happy 45th, Carmi Mabanag.
47:03.7
Happy 47th, Ma'am Catherine Abelianosa.
47:06.3
Sa mga nag-message naman,
47:07.2
Sir, palagi ako naiinig ng mga kwento nyo.
47:10.5
Kakatapos ko lang pakinggan ng tayimik
47:12.0
na magkukulam sa gimaras.
47:13.8
Pabati naman po ako at mag-birthday na po ako sa June 18.
47:17.1
Hindi ko mabuksan yung Facebook ko
47:18.6
at nakalimutan ko yung password.
47:20.5
Si Rose Clarissa po ito ng Taiwan.
47:24.8
Pa-shoutout kay Peter from Almanza Dos
47:30.4
Good evening, sir.
47:31.5
Gusto ko pa sana magpa-shoutout.
47:32.8
It's my 33rd birthday, June 12.
47:34.7
Happy birthday po.
47:38.9
And second anniversary namin ng partner ko,
47:41.9
Sana po marinig ko.
47:43.4
Po, three account ko po sa YouTube.
47:44.7
Nakapahalo sa inyo.
47:45.5
Pag walang load ang Wi-Fi po,
47:46.7
nagda-download na po ang mga story.
47:51.1
pero sa miyagaw ako lumaki.
47:54.0
dito ako sa Valenzuela City.
47:57.2
Thank you, Ma'am.
47:58.5
Pa-shoutout ulit, sir.
48:00.0
naiinig pa rin ako sa inyo.
48:01.4
Kayo ang favorite ko.
48:02.2
Thank you from Limar Balansag
48:04.0
ng Negros Occidental.
48:07.2
magpamati from Iloilo.
48:08.4
Pa-shoutout ko, sir, please.
48:11.1
nga na-addict na,
48:13.2
Amuman kay Kananda,
48:20.6
pati na kay Mami Pors,
48:22.5
and Tita Joy Joy.
48:24.0
Walang pali ang pagmamati sa inyo
48:25.5
from Mixed Balmones.
48:28.4
panya po ako since pandemic.
48:29.5
Kinagawa ko pang paantok
48:31.3
Sobrang ganda ng boses.
48:32.3
Sana ma-shoutout mo ako
48:33.5
Shidhir Abdurrahman.
48:40.2
Magandang araw po sa inyo.
48:41.1
Gusto ko po isurprise
48:42.2
ang aking boyfriend
48:42.9
na ma-shoutout niyo po
48:45.1
Diba nga niya pong makinig sa inyo
48:46.4
kahit sa pagtulog
48:47.2
hanggang sa pagising
48:48.0
nagpiplay pa rin.
48:48.9
Sana pong mapansin.
48:50.3
from Nerissa Jade Lopez.
48:53.6
Magandang araw po
48:54.4
or gabi sa inyo, sir,
48:55.6
na yanggaw na yata
48:56.3
ako kakapakinig sa mga story mo.
48:58.1
Listening from China
49:00.1
pinapakinggan ko lagi
49:05.4
ng aking niyanggaw na diyawa,
49:06.8
Amelita de la Cruz.
49:09.5
from Connie de la Peña.
49:11.7
Hello mga ka-hilo.
49:12.4
Maraming maraming salamat
49:14.3
Happy weekend po.
