00:33.7
Hindi ko talaga alam kung saan ako magsisimula, Dan.
00:36.5
Pero gugulatin ko na kayo sa kulang-kulang na isang milyong utang ko.
00:42.4
Total of 960,000, almost 1 million,
00:46.5
na pinagsamang utang sa credit cards, online loan,
00:50.5
loan sa bank, loan sa tao.
00:53.8
Medyo nabawasan na nga yan ng konti.
00:55.9
Actually, ngayon,
00:57.0
sa interest lang napupunta ang buong sahod ko.
01:01.0
Sobrang nakakapanghina talaga na makita yung current balance ko.
01:05.8
If you guys are wondering kung saan napunta lahat at bakit lumaki ng ganito ang utang ko,
01:11.4
nagsimula ito sa isang credit card.
01:14.5
Then nasundan ang nasundan.
01:16.8
Maayos naman po talaga ako dati and I don't do big purchases.
01:20.7
I always pay everything on time.
01:23.9
Nagsimula lang ang problema nung
01:25.7
nagsimulang nagpa-swipe sakin ang family ko.
01:29.9
Una, yung tatay ko na scam pala ang na-purchase.
01:34.7
Tapos yung ate ko na nagpa-swipe ng ticket nila ng pamilya niya
01:38.0
pang travel sa Cebu na umabot ng 27k.
01:41.8
Si kuya ko naman pang sari-sari store ang pinaswipe.
01:44.8
Umabot din ang 70k.
01:47.3
Pareho po silang may family na sinusuportahan dan.
01:50.6
Dumagdag na rin po yung sarili kong mga luho,
01:57.0
bili ng mga bagong gadgets.
01:59.9
Nagkaroon din po ako ng malaking gastos
02:01.8
nung nag-attempt ako na mag-work sa abroad
02:03.9
na hindi rin natuloy dahil sa mga kulang kong important documents
02:08.2
na hindi ko agad na comply.
02:11.1
Long story short,
02:13.3
umabot siya sa point na hindi ko na siya kayang bayaran ng buo.
02:17.2
Nag-bill ng interest,
02:19.2
lumaki ng lumaki,
02:21.2
na halos 15 to 18k per month ang binabayaran.
02:24.0
Pero hindi pa ako natuto niyan dan.
02:27.3
Tuloy pa rin ang travel goals ko.
02:29.8
Na-addict nga ako sa travel eh.
02:31.8
Local and international to the point na
02:34.4
I maxed out all my credit cards.
02:38.1
Doon talaga sobrang lumobo ang utang ko
02:40.7
at hindi na ako tinatantanan sa cellphone ko
02:43.4
ng mga single messages.
02:46.2
Umuutang ako ng pambayad ng utang dan.
02:49.2
Ganon ang naging paraan ko
02:50.5
na mas magpapahamak pala sa akin.
02:52.8
Sirang-sira na ako lalo na sa mga contacts ko sa phone
02:56.8
na tinatawagan at kinukulit ng online lending apps
03:02.1
Galit na rin sa akin ang mga kaibigan at katrabaho ko
03:04.6
na hindi ko pa rin nababayaran hanggang ngayon.
03:08.3
Hindi ko naman talaga gustong taguan sila
03:10.2
pero wala na talaga akong mapigas sa bulsa ko
03:15.3
Naubusan na rin ako ng pwedeng irason sa kanila.
03:18.5
Lahat ng inflow ngayon
03:19.9
papunta sa pagbabayad ng utang.
03:22.8
If alam ko lang na ganun yung magiging sitwasyon
03:26.1
kung na-consider ko lang yung risk
03:28.8
super nag-cut na ako ng budget
03:31.3
at nag-simplify ng lifestyle
03:33.6
at hindi na sana ako
03:35.5
nagtiwala sa family ko.
03:38.7
Ang ating buhay ay papago-pago
03:43.9
Pabilis na pabilis sa bawat yung ito
03:48.4
Hindi mo pwede pagkibagalan
03:52.8
Tila di kong kontrolado
03:59.0
ang tapo ng aking mundo
04:12.0
wala ka na magagawa
04:28.7
Kailangan ng pagkawalan
04:52.8
Recently, my dad and I got into a heated argument kasi sinisingil ko na siya sa utang niya na 9 months na siyang overdue.
05:05.9
Hindi pa kasali ang interest doon, Dan.
05:08.7
So ngayon, July na, wala pa.
05:12.1
Hindi pa rin siya nakakabahid ng utang.
05:14.8
Pati yung dalawa kong kapatid na nakiswibe sa credit card ko, wala pa rin balak magbayad.
05:20.4
Kaya pinuntahan ko siya sa bahay.
05:23.8
Pero imbis na mag-abot ng pambayad ng utang, humilit pa si papa ng 10k na cash dahil may bibilihin daw siya ulit para sa motor niya.
05:33.9
Ang sabi ko, bayaran mo yung utang mo pa para may pambayad muna ako sa bills ko.
05:40.4
Ang sagot niya, bastos daw ako kasi sinisingil ko siya.
05:45.4
Nasagot ko siya ng, ako pa yung bastos? Eh naniningil lang naman ako.
05:50.4
Ang hirap kaya maghanap ng pera sa totoo lang.
05:53.7
Tapos ayun, bigla siya tumayo sa kama niya, then sinuntok niya ako.
05:58.7
I bursted into anger at sinigawan ko siya na, bakit niya ako sinuntok?
06:03.9
Eh wala naman akong ginagawa sa kanya. Sinisingil ko lang naman siya sa utang niya.
06:09.0
Nagilty ako sa ginawa ko sa kanya pero ang hirap nang itago ng sobrang nahihirapan na ako sa mga lumulobo kong utang, Dan.
06:17.1
Ni hindi nila alam na halos isang milyon na yun.
06:20.4
Actually, nagulat din ako sa sarili ko kung paano akong magalit.
06:24.4
And no, I didn't physically hit him back. Sumigaw lang ako ng napakalakas tapos umalis ng bahay.
06:32.4
Mali ba yung ginawa ko na, naniningil ako sa kanya, Dan?
06:36.4
Hindi na ako umaasan na matutulungan pa ako ng pamilya ko kahit na sila yung unang rason kung bakit nasira ang record ko sa bangko dahil sa hindi nila pagbabayad sa akin ng mga utang nila.
06:48.4
Ilang beses ko na nga silang sinisingil ko sa kanya.
06:49.7
Kahit si Papa. Pero wala talaga silang maibigay.
06:54.7
Pinapaliwanag ko naman sa kanila ng paulit-ulit na lumulobo ng lumulobo ang utang ko pero hindi ko sinabi kung magkano.
07:02.7
Naghanap ako ng online part-time job. Pero wala akong makuha.
07:07.7
Desperado na talaga ako ngayon.
07:09.7
Nagbebenta ako ng mga gamit ko, gadgets, branded na mga damit and shoes na galing din siya pagsiswipe ko sa credit card.
07:17.7
Pero sa tuwing nakikita ko yung balance ko, nanghihina ako.
07:23.7
Para kasing hindi nababawasan.
07:26.7
Gulong-gulo na ang isip ko and I can think straight.
07:30.7
Umalis na ako sa bahay kasi lagi kami nag-aaway ni Papa.
07:34.7
Nagkakasagutan na rin kami sa chat ni naate at kuya.
07:37.7
Grabe yung pamilya ko, Dan. Hinayaan akong lumubog mag-isa.
07:42.7
Ang sakit lang kasi pamilya ko pa yung trumidor sa akin eh.
07:46.7
Mas madali sigurong tanggapin kung ibang tao yung naglagay sa akin sa alanganin pero hindi eh.
07:53.7
Habang komportable silang natutulog sa mga bahay nila, ako itong halos walang makain.
07:59.7
Malapit ng palayasin sa apartment, patong-patong na demand letters and subpoena ang natatanggap.
08:08.7
Nagkaka-anxiety ako dahil dito, Dan.
08:11.7
At may dumagdag pa na letter from the HR.
08:14.7
Dahil sa reklamo ng mga katrabaho ko na pati sila ay tinatawagan na rin ng collection agency.
08:21.7
Sobrang dami talagang naghahabol sa akin ngayon.
08:24.7
Nag-i-email naman ako sa mga bangko ng totoong status ng buhay ko na wala akong pambayad pero sinisigurado ko sa kanila na willing to pay naman talaga ako at ginagawan ko na ng paraan.
08:36.7
Yung ibang banks madaling kausap pero yung iba?
08:39.7
Ang hirap talagang kausapin kasi talagang strict sila sa terms nila.
08:43.7
Lalo na yung mga lending app na napasukan ko.
08:47.7
Grabe rin talagang maningil.
08:49.7
Hindi mo sila madadala sa pakiusap.
08:54.7
Kinakapalan ko na mukha ko sa mga live selling kahit na ang daming galit sa comment section.
08:59.7
Mga naniningil sa akin.
09:02.7
Sobrang sakit na nga sa ulo, Dan.
09:05.7
Namiscalculate ko yung inflow ng cash sa akin kaya ayon.
09:09.7
Yung dating financial freedom wala na.
09:13.7
This is all my fault.
09:18.7
Sobrang nagsisisi ako.
09:20.7
At araw-araw kong sinisisi ang sarili ko dahil sa mga katangahan at kabubuhan ko kaya ako nandito.
09:28.7
Gabi-gabi na lang akong umiiyak.
09:32.7
Wala nang ibang laman ng utak ko kundi tapusin na lang lahat.
09:36.7
Minsan nga sa gabi kapag hindi ako makatulog.
09:39.7
Parang may bumubulong sa akin na tapusin na ang buhay ko.
09:42.7
Kasi sa totoo lang, wala na akong silbi pa sa mundo.
09:49.7
Hanggat buhay ako, araw-araw nadadagdagan ang utang ko.
09:52.7
I would highly appreciate your advice, Dan.
09:56.7
At sa mga tagapakinig mo.
09:58.7
Thank you in advance and hopefully maging debt free na ako sooner or later.
10:04.7
Ang kwentong ito ay kwento ni Robert.
10:19.7
We are ì•„ating mawag!
10:22.7
Takawin tayong kalalan na hindi pa siya makakaalaman rin,
10:25.7
iyon ay na-s потрouble beti sinama-s
10:27.7
Henry statement agad.
10:30.7
Ay sorוץ speaker
10:31.7
At ang kanasa sa Ito,
10:32.7
Biglang mag-M ОÑato nyo.
10:42.2
Halika na magpatin pero
10:44.7
Palitan lang at bawian
10:47.1
Wala kang makukuhang
10:49.3
preno, yaban lang
10:52.3
At yan na nga mga kapamilyang
10:54.9
kwento ni Robert para sa atin ngayong
10:56.7
araw. Naku Robert,
10:58.8
usapang utang, mahirap yan.
11:01.4
Minsan na rin akong
11:02.6
naka-experience ng ganyang phase
11:06.4
Hindi naman ako lang pero sa
11:08.2
family ko. And talagang
11:10.4
pag-utang talaga.
11:11.6
Parang wala kang karapatang maging masaya.
11:14.8
Alam mo yun? Parang
11:18.5
mag-enjoy, hindi ka pwedeng
11:20.5
maging chillax chillax
11:22.9
kasi nga may utang ka eh.
11:24.3
And that's the reality of it.
11:27.2
Robert, papano ba?
11:28.7
Siguro ganito. Maniwala ka
11:31.0
na yung utang mo na yan
11:36.4
and then makakalahati mo
11:38.8
and then eventually
11:40.3
mauubos mo. Siguro ang first step
11:43.7
based on my experience din.
11:46.3
Ang first step talaga dyan, kung talagang
11:48.2
desidido ka na tapusin
11:50.4
na tong cycle na to,
11:54.7
muna yung sarili mo.
11:56.6
From this day forward,
11:59.1
hindi ko na gagawin yung
12:00.5
mga alam kong mali na ginawa ko
12:02.5
dati. Katulad yan, pag ma-max out
12:04.3
ng credit card, paggamit sa mga luho,
12:06.7
sa mga, alam mo naman yun,
12:08.6
yung mga masyadong malalaking person,
12:10.3
purchases na hindi naman
12:12.6
din talaga kailangan masyado
12:14.3
pero gusto mo lang, no? Ito yung
12:16.4
wants versus needs,
12:18.4
di ba? Mas inuuna mo yung mga
12:20.1
wants mo kaysa sa mga needs mo
12:24.4
lalo na ganyan, pag inutang mo lang
12:26.1
para makuha mo yung wants, eh, talagang
12:28.3
kahit sabihin mong
12:30.3
sa una, eh, maayos
12:32.3
kang magbayad, no? Nababayaran
12:34.4
mo naman, wala namang problema.
12:36.5
Pero kasi kapag patuloy mong
12:39.0
ginawa na inuunaan,
12:40.3
inuuna mo yung wants mo, naging habit mo na
12:42.5
kasi ano yan, eh, hindi
12:44.4
naman yan pakunti, eh,
12:46.2
palaki ng palaki yan, yung mga gusto mo,
12:48.3
pamahal ng pamahal yan, hindi siya
12:50.2
paliit ng paliit. Kaya
12:52.3
yun, yun yung una mong dapat
12:53.7
itatak sa utak mo na, okay,
12:57.1
hindi ko na uulitin yun, no?
12:59.1
Aalista ako dun sa
13:00.3
ganung era ng buhay ko.
13:02.8
And then, pangalawa, is kailangan
13:04.4
mong harapin, no? Yung sitwasyon
13:06.3
mo ngayon. Kailangan mong
13:09.0
ilista, kailangan
13:10.3
mong, alam mo yun,
13:12.4
i-document lahat ng pagkakautang
13:14.8
mo mula doon sa pinakamalaki
13:16.6
hanggang doon sa pinakamaliit,
13:19.8
siguro second step na
13:22.3
pwede mong gawin. Kasi
13:23.5
pag iniisip mo lang kung
13:26.3
kanino ka may utang, eventually makakalimutan
13:28.7
mo yan. At mararamdaman
13:30.7
nila parang nung pinag-utangan mo
13:32.4
na lalo na kung tao yung inutangan
13:34.5
mo na parang naneneglect na siya,
13:36.3
di na siya kinakausap, dun siya
13:38.2
magsistart magalit sa'yo. So dapat,
13:40.3
unti-unti ka mag-reach out dun sa
13:42.3
mga tao na pinagkautangan mo
13:44.1
o sa mga lending apps. Kasi sabi mo, nag-e-email
13:46.5
ka naman dun sa bank.
13:48.2
Pero dapat hindi lang sa bank.
13:50.2
Siguro sa bank ka nag-e-email kasi nga dun
13:52.1
yung pinakamalaki mong utang.
13:54.1
Pero kahit dun sa mga tao, tinan mo,
13:56.4
yung mga ka-opisina mo, sinumbong ka
14:00.8
wala eh, wala kang choice, no?
14:02.1
Nandyan ka na sa sitwasyon na yan.
14:04.1
Kailangan mo talagang harapin yan, Robert.
14:06.2
Kailangan mong bigyan ng attention yan.
14:07.9
Kasi hahabulin at hahabulin ka yan.
14:10.6
No? The more nakalimutan mo,
14:12.0
takasan mo, huwag mo munang pansinin,
14:15.1
the more nahahabulin ka
14:16.3
ng mga utang. Kaya,
14:18.0
you have to face it. Wala kang choice.
14:20.8
Ngayon, narank mo na siya sa
14:21.8
pinakamalaki mong utang hanggang dun sa
14:25.8
I am not a financial advisor.
14:28.1
Pero kapag nagbabasa ako sa Facebook
14:29.9
ng mga tao na nasa katulad mong
14:31.9
sitwasyon, ang ina-advise nila
14:34.3
is bayaran mo muna yung mga kaya
14:35.9
mong bayaran. Yung maliliit, no?
14:38.2
Unti-untiin mo yung maliliit.
14:39.6
Pero, in your case, kasi
14:41.3
meron kang credit card.
14:44.4
So, I think, kailangan mo rin
14:45.8
magtabi para dun sa
14:47.3
pambayad mo ng credit card para
14:49.5
hindi na siya magpatong-patong
14:52.2
ng interest. Kasi dyan talaga
14:53.8
nalulubog ang mga tao sa interest.
14:55.9
Lalo pag napabayaan mo yung credit card mo,
14:58.8
yung interest talaga
15:00.1
ang kakain sa'yo. So, kailangan
15:01.8
mabayaran mo siya.
15:04.1
At the same time, yung mga
15:05.3
kaya mong tanggalin na
15:07.6
agad sa listahan, tanggalin mo na siya.
15:09.6
sa listahan. Okay?
15:11.9
And then, tama ka. Maghanap ka ng
15:13.4
part-time work, no? Talagang
15:15.2
wala eh. Nandito ka na sa sitwasyon.
15:18.0
Kailangan mo siyang tanggapin. Kailangan mo
15:19.6
mag-doblen ng kayod, triplen ng kayod.
15:21.8
Kasi, eventually, matatapos
15:23.8
naman yan. Hindi naman yan forever.
15:25.6
Lalo na kung ginagawa mo na itong mga steps na ito,
15:27.9
hinaharap mo na siya.
15:29.6
So, wala kang dapat ikatakot,
15:31.9
no? Pero, kailangan
15:33.6
mong magsipag. Kailangan mong magpursige.
15:35.8
Kung gusto mong makaalis
15:37.6
sa ganitong phase ng buhay mo.
15:39.6
Kasi, sino ba naman gusto yung
15:41.4
lagi kang inaabol ng utang?
15:43.5
Samasama naman talaga sa
15:45.4
pakiramdam niyan. Kaya, yun.
15:48.2
And then, tungkol naman
15:49.6
sa pamilya mo, no? Sa
15:57.4
tanggalin mo na rin yung sisi sa kanila.
16:01.3
in the first place, hindi naman sila makakaswipe
16:03.7
kung hindi mo sila pinaswipe.
16:05.7
Diba? Kasi yan, kailangan
16:07.6
mo rin matutunan yan na
16:13.1
masyadong capable yung taong
16:15.1
nang hihiram sa'yo. Mas okay
16:17.3
na bigyan mo na lang ng amount
16:19.3
na kaya mo, kesa pautangin mo
16:21.6
doon sa amount na gusto nila
16:22.9
na hindi rin naman nila mababayaran
16:25.5
sa'yo eventually.
16:27.3
And, ang mahirap pa dito, kasi sa credit card
16:29.4
mo sila pinautang, no?
16:31.0
Nag-i-interest nga yun. Parang feeling ko
16:33.2
mas okay pa kung kinash na lang nila
16:35.3
yung utang nila sa'yo. Pero, sobrang
16:37.0
laki din. Kaya, naiintindihan ko, kinredit
16:39.2
card mo. Pero, yun. Sana next
16:41.2
time, pag magpapautang ka
16:43.0
kesa sa pamilya mo
16:45.2
o sa kaibigan mo,
16:47.5
alamin mo muna, no?
16:49.0
I-background check mo yung tao.
16:51.0
Kasi kailangan yan, diba? Parang kumbaga
16:52.7
due diligence mo yan.
16:55.0
Para alam mo, no? Para hindi ka rin mapahamak
16:57.3
sa bandang huli. Kung capable ba
16:59.2
tong tao na magbayad sa'kin. Kung hindi,
17:01.8
bibigyan ko na lang. Kung meron ka
17:03.2
namang extra, no? At least yun,
17:06.1
wala ka nang, ano,
17:07.1
wala ka nang iisipin, diba?
17:09.2
Mabaga, pagkabigay mo, sabihin mo yun lang
17:11.2
yung kaya mo. At least may natulong ka sa kanya.
17:13.8
In good terms, kayo matatapos.
17:15.6
Or, kung wala talaga, edi
17:17.3
wala. Huwag ka magpautang, diba?
17:19.1
Wala namang pumipilit sa'yo na magpautang.
17:21.4
Hindi mo naman yun
17:25.0
try mo yung ganun, Robert. And then,
17:29.3
alam mo na to. In the future,
17:32.9
nagawa mo na, napagtagumpayan mo na,
17:37.3
successful ka sa pagbabaya
17:39.1
mo sa mga utang mo na to,
17:41.5
kailangan hindi mo naulitin to.
17:43.6
No? Kailangan maging
17:44.6
better version of yourself ka na.
17:47.5
Lalo na pagdating sa utang. Kasi,
17:49.9
sabi ko nga, anina,
17:51.5
pag may utang tayo, parang wala
17:53.2
tayong karapatang maging masaya.
17:55.6
Totoo yun. Yung freedom
17:57.4
na word sa financial freedom,
18:00.2
talagang damang-dama mo
18:01.5
kapag nabaon ka sa utang.
18:04.6
Wala kang freedom.
18:06.0
Kasi, lahat ng mga mata
18:07.3
ng mga umutang sa'yo, nakatingin sa'yo,
18:09.1
at hindi lang basta-basta nakatingin.
18:12.1
Gina-judge ka nila.
18:13.7
Okay? Kaya, sana,
18:15.2
Robert, eh, maging
18:16.7
maayos ang lahat, no?
18:19.3
Maging makabawi ka
18:21.1
sa buhay mo, makabawi
18:23.3
ka sa finances mo, and I'm wishing
18:25.3
you all the best.
18:29.1
hindi perfect ang advice ko sa'yo,
18:31.1
pero kahit papano, makakatulong
18:33.1
pa rin. Kaya, Robert,
18:35.6
nawa, eh, matuto ka na.
18:36.8
Sabi nga, classic saying,
18:39.1
habang maikli ang kumot,
18:41.5
matutong mamaloktot.
18:43.4
O kaya naman, kung hindi mo matiis
18:45.1
ang maliit na kumot, mag-ipon
18:47.0
ka para makapili ka ng mas malaking kumot.
18:49.5
Okay? Huwag mong ipangutang.
18:53.1
Robert, maraming maraming salamat
18:55.0
sa pagtitiwala mo sa programang ito
18:57.1
at dito mo napili na i-share
18:58.8
ang iyong kwento. At para sa inyong
19:00.8
mga kapamilya na gusto rin mag-share
19:02.7
ng kanilang kwento kahit ano pa yan,
19:06.5
di ba? Problema sa
19:08.5
magulang, sa diyowa,
19:12.5
pag-uusapan natin dito yan.
19:14.0
So, love letters, kwento mo kay Dan.
19:16.2
Mag-send lang po kayo ng inyong mga letters
19:18.6
sa aking Facebook account,
19:20.3
Dan Capusyon, o kaya naman sa aking
19:22.5
TikTok account at Dadatology.
19:25.2
At magkita-kita po rin tayo
19:26.8
sa susunod na sulat
19:28.0
dito lamang sa love letters, kwento mo
19:30.6
kay Dan. Kwentong masaya,
19:32.9
may kilig, may drama.
19:34.0
Kung kailangan mo na masasandalan,
19:36.2
kwento mo kay Dan. Bye!
