00:39.8
Kuron ng diferentia yung diferentia, kaya ilan na lang umataras na nahulog dyan.
00:45.2
Sa sentro ng sityo, makikita ang pinakamataas na mababang paralan,
00:48.8
nakakalulang mga gulayan, mga tulugan na pabago-bago ang tanawin.
00:52.8
Wala na tayong halos makita, kahit na yung mga malalapit na building,
00:56.9
malalapit na kabahayan,
00:58.8
ay hindi na natin matanaw dahil nga sa kapal ng fog na bumabalot dito.
01:03.6
Sa nakakalulan nitong elevation, kaya naman maaaring maranasan dito ang pagkahilo,
01:07.8
panandali ang pagkabingi, at pangihina dulot ng manipis na hangin o pagbabago ng pressure.
01:12.9
Parang puputok yung air drums ko dahil nga sa matinding ahon na ginagawa namin ngayon.
01:19.7
Unang beses naming nakakyat sa ganito kataas na lugar,
01:22.2
kaya hindi namin inaasahan ang mga ganitong pangyayari
01:25.0
sa itinuturing na pinakamataas na mataong sityo sa buong Pilipinas.
01:29.8
Grabe, tingnan nyo naman kung gano'ng kalamig dito sa kinaroonan namin.
01:41.3
Nasa 13 degrees Celsius yung temperatura ngayon dito.
01:46.4
So dito nga pala, dahil nga sa pambihirang taas na itong kinaroonan namin,
01:51.6
kaya mas nauna itong makasagap ng liwanag mula dito sa araw kumpara sa ibang lugar dito.
02:02.6
Napakaswerte namin na sa araw na ito, maliban sa mas maaga naming nasilayan ng araw,
02:06.7
ay kapansin-pansin din ang kakaunting dami ng ulap.
02:09.4
Dahilan para makita ang mga kabundukang nasasakop ng Cordillera.
02:13.1
Kita din namin ng klaro mula dito ang lungsod ng Bangyo, Atok at ilan pang kabayanan
02:17.8
na nandito lang sa panan ng kabundukan.
02:20.2
Dahil nga sa taas na itong lugar, madalas dito inuulan, foggy,
02:24.6
at kung minsan yung mga kabundukan na yan, natatabunan yan.
02:28.8
So ngayon, kitang-kita po natin ng klaro, umaga pa lang itong mga kabundukan dito sa Cordillera.
02:40.4
Nasa 500 pesos kada tao ang madalas na singilan sa mga ganitong homestay.
02:44.8
At ang maganda dito, may kasama ng native na kape, libre na, unlimited pa.
02:49.3
Check-in, alas dos. Check-out, alas doce.
02:54.9
Ito yung kwarto. May mga double deck.
02:58.8
At dito, itikita natin yung view.
03:03.0
Tanaw itong kalsada at yung mga kabahayan sa baba.
03:08.6
Mapapansin nyo, walang aircon, walang electric fan dahil nga sa hindi na natin kakailanganin yun.
03:16.7
Yung kailangan namin dito, heater.
03:19.3
Matinding hamon sa mga ganitong lugar ang maligo ng maaga.
03:21.8
Buti na lamang at pinagamit sa amin itong kakaibang heater
03:24.9
na kayang painitin ang isang baldin ng tubig sa loob lamang ng limang minuto.
03:28.8
Paalala sa amin nung caretaker na itong homestay na dapat daw ay ilublob muna itong coil
03:36.8
o itong dulo na itong saksakan dito sa tubig bago isaksak dito sa kuryente.
03:43.2
Kasi pag halimbawa masaksak to na wala sa tubig, masisira daw to.
03:48.1
Gawa sa hard deflex at pinagbuhol-buhol na wire itong heater.
03:51.1
At dahil nga sa unang beses kong nakakita ng tulad nito,
03:53.9
kaya talaga namang napahanga ko sa simple ngunit napaka-importanting bagay.
03:58.7
Ito ang mga ganitong heater sa mga palengke dito sa bingget.
04:01.1
So malilito muna ako. Pagkatapos, iikutin natin itong babalak.
04:14.2
Sa babalang netong may unhomestay ay makikita ang isang malaking tindahan
04:18.1
na nagsisilbi na ring hardware at grocery na pinagbibilhan na mga pangunahing pangangailangan ng mga taga rito.
04:24.3
Ito galing sa Lusod yung barangay. Pinakamalayong barangay ng kabayan.
04:28.7
Rice din ito, healthy food. 130 lang, isang kilo. Pero mahahalo mo yan sa 15 kilos na white rice.
04:36.8
Ito, 90 lang ang isang kilo. Kaya 45 itong kalahati.
04:42.3
Dahil nga sa locally sourced lang ang ilan sa mga produktong binibenta dito,
04:45.8
kaya kapansin-pansin ang mababang presyo kumpara sa mga produktong nabibili sa palengke.
04:52.5
Dito na rin mabibili ang mga ready-to-wear items tulad ng mga jacket.
04:55.7
So napansin ko nga din pala kanina na sobrang lamig.
04:58.7
Ewan ko kung yun na yung pinakamalamig. Pero umabot na ng 13 degrees Celsius.
05:03.1
Ngayon buwan ang pinakamainit dito, April, June.
05:07.7
Umaabot ba ng anong degrees Celsius yung pinakamalamig naman?
05:11.6
Nagsisero degrees.
05:13.9
Ano yun, nagyayelo na?
05:15.6
Oo, nagyayelo yun. Pag hindi mahangin. Pag malamig na hindi mahangin, nagyayelo.
05:24.9
Sino ba naman ang hindi gaganahan magtrabaho?
05:27.8
Sino ba naman ang hindi gaganahan magtrabaho?
05:28.7
Ganito kalamig yung panahon at ganito kaganda yung matatanaw mo dito sa taniman.
05:35.9
Sakto, minabutan po tayo dito ang mga nag-a-harvest ng carrots.
05:47.6
Maliban sa nakakalulang tanawin na karaniwan lang nating nakikita sa mga sikat na palabas,
05:52.4
ay napansin din namin dito ang sobrang dami ng carrots na hinayaan nalang mabulok sa mga taniman.
05:58.7
Ano ito, Sir? Rejik na?
06:00.3
Rejik na po yan, Sir.
06:02.0
Yan, pag na-over kasi yan, Sir, ganyan na, Sir.
06:04.7
Parang kamay, oh.
06:06.6
Tingnan nyo naman.
06:08.2
So, yung mga ganito na may mga sangasangan na, rejik na?
06:12.5
Yung mga ganito, bakit na rejik?
06:14.8
May tama po yan, Sir. May ito, malaki na yung kahoy.
06:18.9
At sa yung iba, bitak na.
06:21.0
Pag nasosobrahan sa araw, ganon?
06:26.3
Bakit nasosobrahan?
06:27.4
Pag bumaba yung presyo, hindi mo naaanihin. Tumas yung presyo, saka aanihin.
06:32.7
Kaya lang marami yung nasasayang din.
06:35.1
Parang ganon din. Pero pag mga ganito, Sir, hindi nyo napupulutin?
06:39.4
Opo, pang pataba na po ng lupa.
06:42.1
Yung mga alagang baboy, kumakain ba ng carrots?
06:44.4
Opo, pero wala masyadong alagang baboy dito. Masyadong malamig.
06:49.3
Masakit mang tingnan na ganito kadami ang nasasayang.
06:52.0
Wala naman silang ibang magagawa dahil nga sa mahal ng magagasto sa paghahakot pababa.
06:56.5
Yung mga ganitong carrots daw ay mabibili na lang ng dalawang piso kada kilo.
07:00.3
Bayanihan po yung paghaharvest namin.
07:02.3
Ano yun? Walang sahod?
07:03.3
Wala po. Tulong-tulungan na lang. Pag sila rin ang nag-harvest, tutulong naman yung iba.
07:19.6
Nakita nyo naman kung gaano kataas etong skwelahan.
07:26.5
48 feet above sea level.
07:29.0
Ganon kataas yung elevation na etong skwelahan.
07:33.0
At dahil nga sa pambihirang elevation na etong skwelahan,
07:37.2
kaya nabansagan din itong pinakamataas na mababang paaralan sa buong Pilipinas.
07:43.4
Elementary school.
07:45.6
Ito po yung Mount Pulag Elementary School na nandito sa Babalak, Basoy, Kabayan, Benguet.
07:52.1
Ano po ba yung tamang pagbigkas ng pangalan?
07:56.5
Ang lugar, Babalak or Babadak?
07:58.3
Pag Kalamuya kasi, Babalak. Pero pag kami na Ibaloy kasi ako is Babadak.
08:05.0
Pero parang tama yun?
08:06.3
Tama. Tama naman. Pag Ibaloy ang magbigkas, Babadak.
08:09.7
Sabi namin. Pero sila, kasi Kalamuya sila, Babalak.
08:13.7
Isa sa mga hindi malilimutang karanasan ang magmaneo pakya't sa ganito kataas na lugar.
08:17.5
Kaya naman mula sa panan netong Mount Pulag ay papakita namin sa inyo ang mga madadaan ng kalsada
08:22.8
bago marating ang sityo ng Babalak o Babadak sa salitang iba.
08:34.2
Dito nga pala sa baba, dito sa may ambangig, makikita itong mga signage kung saan yung direksyon papunta sa Mount Pulag.
08:43.9
So dito tayo, dadaan paakyat doon.
08:47.0
At ito naman yung kalsada papunta sa iba pang bayan na nandito sa Cordillera.
08:51.7
So dito nga pala, mapapansin po natin yung mga nagkalat na mga ganitong signage.
08:56.5
Itong mga medical clinic at itong mga clinic na nandito lang sa gilid ng kalsada.
09:03.9
Dahil nga sa isa sa mga requirements para makaakyat doon sa Mount Pulag ay yung medical certificate.
09:11.2
Dapat kasi masigurado na wala tayong problema sa kalusugan bago umakyat doon sa bundok para walang maging problema doon sa taas.
09:24.7
Sakay ng mga motor nila si Rene.
09:26.5
At si Rodente ay ating tatahakin ang palikulikong kalsada paakyat sa sityo.
09:31.6
Sakto namang papabuhos ng malakas na ulan kaya mukhang matinding hamon ang umakyat gamit ang mga ganitong sasakyan.
09:37.0
Kahit na hindi natin makita ng klaro yung tuktok, e ramdam po natin kung gaano katarik yung mga kalsada.
09:42.4
Dahil nga sa malayo pa lang, rinig na rinig na natin yung mga ugong ng truck na talaga namang todo yung makina para makaakyat sila sa mga matatarik na kalsada.
09:53.3
Tulad doon sa nakita natin sa drone shot.
09:59.8
Kita niyo naman kung gaano ka-exist yung kalsada dito.
10:06.4
Yung truck, e sakto lang doon sa lapad ng kalsada kaya madalas talaga dito may nagkakasalubong na sasakyan.
10:26.5
Parang puputok yung air drums ko dahil nga sa matinding ahon na ginagawa namin ngayon.
10:44.9
So sakto, may nabutan tayo dito ang Uksena na dalawang truck na magkakasalubong.
10:51.2
So para makadaan yung isa, ay kailangang tumigil ng isang truck.
10:57.2
Paano na lang talaga kung alimbawang hindi alam nung isang sasakyan na may sasalubong sa kanya tapos medyo mabilis pa yung takbo.
11:06.8
Kaya isa sa mga dahilan kung bakit sa mga matatalim na kurbada na itong kalsada, mapapansin natin itong concave na salamin.
11:16.9
Madalas nating mapansin yung mga ganito sa mga tindahan, malalaking supermarket na ilan lang yung CCTV.
11:24.7
Dito nilagyan po nila.
11:26.5
Para kahit na hindi marinig yung busina, ay makikita nung makakasalubong kung ano yung sasakyan na nandito sa kabila ng itong kurbada.
11:41.7
May nahulog na truck dyan na halga rin ng graba.
11:45.3
Kuron ng diferentia yung diferentia, kaya ilan na lang umatras sa nahulog dyan.
11:56.5
Pag ganito, sir, pag ganitong malakas yung ulan, mas delikado bang umakyat doon?
12:04.8
Obo, obo, sir. Kasi madalas po yung kalsada po, sir.
12:25.5
So, nandito na po.
12:26.5
So, nandito po tayo sa Line 10 na itong Bukod-Binget at nandito pa sa kabila yung Babalak.
12:33.9
So, itong Line 10 at yung Babalak ang nagsisilbing boundary ng Bukod at saka Kabayan-Binget.
12:43.9
Dalawang bayan na matatagpuan dito sa Mount Pulag.
12:49.8
So, sa kabila po yung Ifugao, yung highest point ay nasa kabila po ng itong Mount Pulag.
12:56.5
Kaya, kung anuman yung mga halaman doon sa Mount Pulag, doon sa May Summit, ay ganun na rin yung makikita natin dito sa nagadaanan na itong kalsada.
13:08.6
Grabe, oh. Zero visibility na itong kalsada dahil sa kapal ng fog na nakabalot dito.
13:16.4
So, kailangan talaga na merong fog lamp yung mga sasakyan na dadaan dito para mapansin ang mga makakasalubong na may paparapit.
13:26.5
Ganun na itong big automatic car class.
13:40.1
Ganito, kabilis magbago yung panahon dito sa taas ng bundok.
13:48.0
Kung kanina lang ay balot ng fog itong mga Kabahayan.
13:52.9
Ngayon, unti-unti nang nakikluwir.
13:55.2
At makikita po namin.
13:56.5
Nating nababalot pa ng ulap itong ilang mga kabundukan.
14:01.6
So sa ngayon makikita po nating mas mataas yung mga kabahayan na nandito kumpara sa level ng ulap.
14:08.0
Kaya mala sea of clouds yung tanawin sa baba.
14:11.1
Sa taas na abot sa dalawat kalahating kilometro mula sa level ng dagat,
14:30.2
ang sityo ng Babadak ay mas mababa lang ng mayigit 400 meters kumpara sa Mount Apo na may taas na abot sa halos 3 kilometro.
14:40.2
Dahil nga sa hindi nating mababalot,
14:41.1
hindi na nagkakalayo ang taas ng mga nabanggit na lugar,
14:43.9
kaya halos magkapareho na ang temperatura at panahon na mararanasan dito.
14:49.5
Hindi tulad sa Mount Apo, di hamak na mas matao at mas developed na
14:53.5
ang mga komunidad na matatagpuan ilang metro lang ang layo mula sa summit ng Mount Pulag.
15:01.5
Bagamat malapit-lapit na ang tuktok netong dinarayong bundok,
15:04.5
mahigpit namang minomonitor ang mga turista na aakyat dito.
15:07.2
Dahil sa delikado at hindi madali para sa lahat ng tao na umakyat sa ganito,
15:11.1
kaya maliban sa mga environmental fees at pag-hire ng tour guide,
15:15.7
ay kailangan ding magsumite ng medical certificate para masiguradong walang magiging problema
15:20.3
ang mga aakyat sa tuktok ng Mount Pulag.
15:36.3
Paalala lang din sa mga nagbabalak pumunta rito,
15:38.6
mas maiging makipag-ugnayan lang sa mga otorizasyon.
15:41.1
At sa mga mga mga magbibagadong travel agency o organisasyon na lihiti mong nag-ooperate para maiwasan ng aberya
15:46.1
at maging memorable ang onesina lifetime experience dito sa Mount Pulag.
15:50.2
Halimbawa na lang kay Ma'am Mernaline na handang umalalay mula sa transportasyon,
15:54.5
sa pagproseso ng mga dokumento, at maging guide, pakiyat sa tuktok ng bundok.
15:59.3
Dahil sa taas na itong lugar o sa taas na itong gusali na kinalalagyan natin,
16:04.7
makikita nyo dito sa baba, itong mga antena na ipunesto na dahil nga sa kita natin dito.
16:10.5
Kung halimbawa walang fog, kita natin dito yung halos lahat ng bayan na nandito sa Cordillera.
16:16.8
Kaya ito yung nagsisilbing tower na rin para magsilbing connection o tulay para sa iba pang mga bahay na mayroong ganitong antena.
16:25.9
Yung hindi na inaabot ng fiber, hindi na inaabot ng mga dewire na internet, ay dito sila kumukonekta.
16:35.1
Napakaswerte po natin, naabutan natin itong lugar ng klaro, walang fog.
16:38.9
At naabutan naman po natin itong foggy na kondisyon.
