00:35.4
So actually binalita to sa TV5 Frontline Pilipinas.
00:38.2
Panawarin natin yung video.
00:38.9
Maite ay tila ng unang kaso ng namatay sa Pilipinas dahil sa vape.
00:43.2
Ang atake niya sa puso ay inuugnay sa araw-araw daw na paggamit ng e-cigarette.
00:47.9
Nasa Frontline, nabalitang yan si Reynal Pawin.
00:51.0
Lalaki, 22 years old, hindi umiinom ng alak, hindi nagdodroga.
00:55.7
Pero siya ang unang naitalang kasong namatay dahil sa araw-araw na pagbibabe
00:59.5
sa loob ng dalawang taon.
01:01.3
Two years, every day, nagbibabe.
01:03.3
Kapag ganun po kasi katagal, and talagang hindi natin may iwasan na magkaroon na yun ng epekto
01:07.1
sa iba't ibang organs, sa katawan, sa puso, sa baga, of course.
01:11.1
Pati sa balat, may mga effects po yan.
01:13.1
Actually, meron pong study yan. Recent study lang this year.
01:16.2
Napublish to nung April 17, 2024.
01:19.3
And I would like to recognize the authors.
01:22.0
Si Margarita Isabel Fernandez, Margarit Francinco, and the rest of the authors.
01:26.7
Yung 22 years old na lalaki, walang ibang bisyo.
01:29.7
Walang ibang sakit. Walang maintenance.
01:32.4
Dinala sa ospital na merong chest pain.
01:34.7
Tumasakit yung puso.
01:35.8
And nalaman dun sa ospital na nabarahan yung dalawang ugat niya na papunta sa puso.
01:40.3
Remember, ito ang tiyatawag nating heart attack.
01:42.4
And yung heart attack nangyayari yan, kadalasan, sa mga meron ng edad.
01:46.0
Sa mga merong diabetes at sa mga merong high blood.
01:48.3
Pero siya, 22 years old, batang bata.
01:50.5
Walang ibang maintenance na gamot.
01:51.8
And nire-relate nga nila kasi araw-araw daw siyang nagbibabe for two years.
01:56.2
Sabi rin dito sa study na dinala siya sa ER
01:58.5
after niya magkaroon ng sports activity.
02:00.9
So, hindi ko alam, baka nagbabasketball.
02:02.8
And may kasamang hirap sa paghinga.
02:04.5
Tapos pinagpapawisan.
02:05.8
And may mga masakit na kasukasuan, yung myalgia.
02:08.5
Tapos one week before that, meron daw siyang productive cough.
02:11.9
Inuubo siya na may plema.
02:13.5
Merong hemoptysis.
02:14.8
May kasamang pagdurugo yung ubo niya.
02:16.7
May lagnat at pagsusuka.
02:18.7
So, mga sintomas po yan ng pneumonia.
02:20.7
So, ito yung specific na coronary angiogram nung pasyente.
02:24.2
O pag sinabi natin coronary angiogram,
02:26.0
isang uri po yan ng x-ray na kung saan may kita natin
02:28.2
kung anong parte ng puso or ugat sa puso yung may bara.
02:32.1
So, ito dito, binilugan nila.
02:33.7
Yan yung may bara.
02:35.6
May bara daw sa mga yan.
02:36.9
So, syempre kung barado yung ugat papunta sa puso nung pasyente,
02:40.1
hindi magpa-function yung puso niya.
02:41.3
Mamamatay yung parte ng puso na yun na walang blood flow.
02:43.9
So, doon siya magkakaroon ng heart attack.
02:45.7
And doon na nga siya namatay.
02:47.0
Six hours after daw nung procedure, nung angiogram,
02:50.3
after nung x-ray,
02:51.2
nagdevelop siya ng hypotension.
02:52.6
Sobrang bumagsak yung BP niya.
02:54.3
80 over 60 yung BP.
02:56.5
So, sobrang baba po noon ha.
02:57.9
Pag ganoon po, parang alarming na.
02:60.0
Kasi hindi po yung normal na BP ng isang tao.
03:03.0
And in x-ray siya, diba, meron siyang pneumonia.
03:05.4
Kasi nakakaramdam siya ng ubo na may plema, fever.
03:08.1
And nakita sa x-ray na meron siyang mga tinatawag nating consolidation.
03:11.6
Pag sinabing consolidation,
03:13.0
namumuumuo or nagkaklam
03:14.6
or tumitigas yung mga parte ng baga niya.
03:17.9
Yung baga po kasi natin parang sponge yan eh.
03:19.9
Panghugas ng plato.
03:20.9
Dapat pag pinisa mo, dapat babalik siya sa dati.
03:23.6
Pag ka-liit, dapat lalaki ulit.
03:25.8
Pag ka-expansion,
03:26.5
para pumasok yung hangin.
03:28.0
Ngayon sa consolidation, tumitigas.
03:29.8
Imagine nyo yung sponge.
03:31.1
Ilagyan nyo ng semento,
03:32.5
tapos pinatuyod nyo yung semento.
03:34.0
Yung sponge, antigas na noon.
03:35.4
Hindi siya makakapag-ipon ng hangin
03:37.5
para makahinga yung pasyente.
03:38.8
So, ganoon yung nangyari sa baga niya.
03:40.5
So, ito yung specific na CT scan
03:42.1
or mas malinaw na uri ng imaging sa pasyente.
03:45.5
So, kung makikita natin, itong mga puti-puti,
03:47.6
yan po yung mga areas na merong consolidation
03:49.9
or pagtigas ng baga ng pasyente.
03:52.5
Nangyari po yan sa mga pasyente yung nagbe-vape.
03:54.7
Ito yung tinatawag nating e-valley
03:56.6
or e-cigarette or vaping-associated lung injury.
04:00.1
Kapag nagbe-vape ang pasyente,
04:01.4
humihina yung baga,
04:02.5
nagiging prone, magkaroon ng mga pneumonia,
04:04.8
and minsan yung mga pneumonia nila severe,
04:06.8
nagkakaroon ng mga gatong pagtigas-tigas.
04:08.8
Mga plema po kasi yan,
04:09.8
yung mga tubig sa baga.
04:11.5
Kapag sobrang daming plema,
04:13.0
hindi mailabas ng pasyente,
04:15.4
So, namumuo, nahihirapan sila huminga.
04:17.6
Actually, sabi dun sa case ng study natin,
04:20.7
hindi nila inisip agad na dahil sa pagbe-vape.
04:22.6
Kasi usually naman pag pneumonia dahil yan sa infeksyon.
04:25.6
Yun yung isipin namin mga doktor.
04:27.0
So, nag-undergo sila ng panel
04:29.0
or in-examine yung dugo ng pasyente.
04:31.2
Tinignan nila kung baka mayroong mga bakteriya
04:33.0
na pwede mag-cause ng pneumonia niya.
04:36.2
after lumabas ng mga blood results,
04:38.4
ng mga examination sa pasyente,
04:40.2
wala. Walang bakteriya ang nakita.
04:42.0
Walang source of infection ang nakita.
04:44.5
Then, on the third day,
04:45.8
pangatlong araw niya sa ospital,
04:47.9
Ibig sabihin, pumanaw na yung pasyente.
04:49.8
Hindi na niya kinaya yung pagbagsak ng BP,
04:52.0
yung pagbabarasan,
04:53.9
tsaka yung worsening or grabbing pneumonia.
04:56.6
Itong vaping po kasi mas bago to.
04:58.5
Mas bago to na-introduce sa mundo
05:00.2
bukod sa kumpara sa smoking.
05:02.3
So, yung mga studies na nagagawa dito sa vape
05:04.2
ng mga posibleng sakit,
05:05.3
eh, unti pa lang bukod sa e-valley,
05:06.8
bukod dito sa mga posibleng komplikasyon sa heart.
05:09.5
Pero, hindi natin masasabi,
05:10.6
100% na safe to kumpara sa smoking.
05:13.9
Parehas yan harmful eh.
05:15.0
Parehas yan may pros,
05:16.1
parehas yan may cons.
05:17.2
Kung ikaw ay datingan nag-e-smoke
05:18.9
and nag-shift ka to vaping,
05:20.9
I think, sa akin, sa sarili po,
05:23.7
Kasi kung ginagawa mong way yun
05:25.2
para completely mastap
05:26.8
yung pag-e-smoking mo,
05:27.9
yung pag-bibisyo mo,
05:29.4
Ang ayoko lang talaga
05:30.2
is yung mga kabataan.
05:31.7
Yung mga bata na,
05:34.0
lagi kasi nila nakikita sa social media,
05:36.1
ang daming advertisement
05:38.7
sa paggamit ng vape
05:39.9
na hindi naman sila nag-e-oci
05:42.3
And itong mga bata kasi na to,
05:43.6
yung kanilang pag-iisip,
05:45.1
syempre, yung decision-making skills nila,
05:46.9
hindi pa ganun ka-mature.
05:48.9
may mga vape na nag-contain ng nikotin.
05:51.4
Meron din naman wala.
05:52.2
Pero yung mga merong nikotin,
05:54.1
ito yung parang addicting component ng vape
05:56.6
na pag natikman ng mga batang to,
05:59.8
mas susceptible sila
06:00.9
na magkaroon ng addiction.
06:02.6
So, ano yung mga efekto nito?
06:04.1
Yung specific na efekto nito sa katawan
06:06.1
kapag nag-vape tayo.
06:07.3
Unahin natin yung sa puso.
06:08.4
According dito sa study,
06:10.0
nabarahan yung ugat sa puso.
06:11.8
Nangyayari daw yun dahil sa pamamaga.
06:14.2
merong mga chemicals, eh,
06:15.4
na halo yung vape.
06:18.9
nicotin-free naman yung mga ibang chemicals,
06:21.9
Hindi ko kabisado lahat ng chemicals.
06:23.8
meron silang mga chemicals dyan
06:25.8
na kung saan nag-iinduce
06:28.0
sa daluyan ng dugo natin
06:29.7
o sa mga ugat sa puso.
06:31.5
And dahil daw dun,
06:32.3
nagkaroon ng pagkapal
06:36.9
nabarahan ng gusto
06:37.7
and nagkaroon ng heart attack yung pasyente.
06:40.6
Pwede rin tumakapekto sa puso
06:41.9
sa pamamagitan ng
06:42.9
pag-increase ng heart rate.
06:44.2
Mabilis tumibok yung puso mo
06:45.6
kahit hindi ka nage-exercise.
06:47.0
So, hindi rin normal yun.
06:48.2
Pwede rin tumaas yung BP
06:49.3
kasi yung nicotine
06:50.4
nakaka-increase po yan
06:51.4
ng sympathetic activity sa katawan.
06:53.8
Pag isinilabi natin sympathetic,
06:55.5
yan yung nagpapahay,
06:57.3
ng katawan natin.
06:59.3
yung pag nage-exercise
07:00.4
o pag kinakabahan tayo.
07:02.1
So, kapag yung nicotine
07:04.3
and pumasok sa sistema natin,
07:06.3
yun yung side effect nya.
07:07.3
Tumataas yung BP,
07:08.2
tumataas yung heart rate.
07:09.4
And kapag mas mataas sa baseline
07:10.9
or mas mataas sa normal,
07:12.2
yung BP tsaka heart rate mo,
07:13.6
hindi po yun maganda sa puso.
07:15.5
Imagine mo yung puso mo
07:16.8
tsaka yung mga ugat mo sa katawan,
07:19.9
or laging feeling nag-exercise
07:22.4
kahit nakarelax ka lang,
07:23.5
kahit natutulog ka lang na ganyan.
07:25.1
Yung heart rate mo sobrang taas,
07:26.2
yung BP mo sobrang taas.
07:27.5
So, 24x7 silang ganun.
07:29.5
Imagine ninyo yung pagod
07:31.9
na dudulot sa puso
07:33.4
ng mga taong nag-BP.
07:36.0
So, nasabi na natin yung EVALI,
07:37.6
Yan yung proven na sakit
07:39.2
na pwede natin makuha sa vape.
07:40.7
Ngayon, kumpara sa smoking,
07:42.2
itong pagbe-vape,
07:43.9
wala pa silang ma-relate na cancer
07:45.4
na dahil sa pagbe-vape.
07:47.3
talagang proven na yan
07:48.7
na magkakos ng lung cancer.
07:51.8
wala pa silang mapatunayan
07:53.4
na nagkos ng cancer sa mga pasyente.
07:55.8
Meron lang yung mga severe pneumonia,
07:58.8
Sa oral health naman,
07:59.8
pwede nito magkos ng mga gingivitis,
08:01.6
pamamagahan ng gums,
08:03.6
yung mga dilaw-dilaw,
08:04.8
tsaka mga dumi-dumi sa ngipin,
08:06.4
tsaka mga bacterial infection.
08:09.1
ang goal ko talaga
08:09.7
is to promote health
08:10.7
and iwasan yung kahit anong bisyo.
08:15.2
as mawamayan ng Pilipinas,
08:17.1
meron kayong mga kanya-kanyang right.
08:18.8
Kung gusto nyo talaga mag-vape,
08:20.1
wala akong magagawa dyan.
08:21.4
Karapatan nyo yan.
08:22.2
Kung gusto nyo mag-vape,
08:23.2
kahit di kayo nag-iosi
08:24.0
or dati kayo nag-iosi,
08:25.3
gusto nyo mag-switch sa vape,
08:27.6
Karapatan nyo po yan,
08:28.9
So, ito na lang po yung mga tips
08:30.4
na may bibigay ko
08:31.6
kung kayo ay nag-vape.
08:33.2
Para kahit pa pano,
08:34.9
Kahit kakarampot na pagbabawas lang
08:37.3
sa risk ng iba't-ibang sakit.
08:39.2
Ito yung mga gawin nyo.
08:40.1
First, keep hydrated.
08:41.5
Lagi po kayong iinom ng tubig.
08:43.5
Kasi pag nag-vape tayo,
08:44.8
pag hinihit natin yan,
08:45.9
nakakatuyo ng lalamunan
08:47.2
at nakakatuyo ng katawan natin.
08:49.6
And kapag mas tuyo po yung lalamunan,
08:51.2
mas mabilis ang mamaga,
08:52.4
mas mabilis dapuan ng mga infection.
08:55.4
mas madalas kayong uminom ng tubig.
08:56.9
Pag-alawa, lagi nyo po
08:58.0
nche-check yung batteries.
08:59.0
Okay, yung connections.
09:00.3
Of course, device yan,
09:02.2
Check nyo kung naka-charge ba,
09:03.9
kung baka ma-overcharge minsan.
09:05.5
Kasi yung mga ibang cases,
09:06.8
and lalo na yung mga cheap na products,
09:08.3
pumuputok po yan.
09:09.4
Pangatlo, panatiliin and maintain.
09:12.5
Linisin maige yung mga devices nyo,
09:14.7
yung mga ginagamit, yung vape.
09:16.3
Kasi kapag hits kayo ng hits,
09:19.0
tapos hindi nyo nililinis,
09:20.6
eh talagang dudumi na nga yung device nyo,
09:22.5
dudumi pa lalo yung baga nyo.
09:24.2
Kasi nag-build up po dyan yung mga chemicals,
09:27.3
mas doble yung risk.
09:30.6
kung pwede nyo na itigil,
09:33.5
Mas maganda pa rin yung walang bisyo at all,
09:35.8
kesa yung meron tayong bisyo.
09:37.5
Kung meron kayo ito ng comment down below,
09:38.7
kung nag-benefit ka sa video nito,
09:40.5
please follow my social media pages.
