00:32.7
Yung tinatawag na hypertrophic score, secondary to lupus vulcanis.
00:38.8
Mula sa skin tuberculosis, or tinatawag na cutaneous tuberculosis, or TB.
00:46.3
Okay, so yung TB, very endemic po sa bansa natin.
00:49.8
Kapag sinabi natin endemic, common na common.
00:52.9
Pag pumunta kang Pilipinas, sobrang daming TB.
00:55.4
Ngayon, kapag pumunta ka sa ibang bansa, kapag sinabi mo yung sakit na TB,
01:00.3
very rare sa kanila yun.
01:01.6
Sabihin ng mga doktor sa ibang bansa, wala yung masyado dito sa amin.
01:04.6
Pero pagdating sa Pilipinas, itong TB, very common.
01:07.5
Dami nagkakasakit, and talagang laganap siya, endemic siya.
01:11.0
Tuberculosis ay hindi lang mga sabaga or sa lungs.
01:14.3
Maaari din ito magmula sa dugo, o sa kulani, o sa pagsusugat.
01:20.3
Ang pangungayit tuberculosis at TB sabaga ay pareho.
01:24.5
So, tama yung sinasabi ni Ma'am, no?
01:26.5
Ang TB, ang pagkakalam natin, inuubo ng matagal,
01:29.5
nagpapawis sa gabi, nagbabawas ng timbang,
01:32.5
mahina resistensya ng katawan.
01:33.5
Tapos sila yung binibigyan ng gamutan.
01:35.5
Yung bakteriya na TB, sobrang galing niyan mag-infect sa ibang parte ng katawan.
01:39.5
Pwede kang magkaroon ng TB sa balat.
01:41.5
Kagaya nga nang sabi ni Ma'am, cutaneous TB.
01:43.5
Pwede kang magkaroon ng TB sa atay.
01:45.5
Hindi naman sa brain, sa utak kang magkaroon ng TB.
01:48.5
So yung TB, kung saang saang parte ng katawan siya pwede pumunta.
01:51.5
Common as mycobacterium.
01:56.5
Ito yung bakteriya na nangangailangan ng oxygen para mabuhay.
02:01.5
So, aerobic siya.
02:02.5
Kapag sabi natin aerobic, requirement ng bakteriya na yun na dapat yung pupuntahan niya is merong oxygen.
02:07.5
Kaya siya common na common sa baga.
02:09.5
Kasi yung baga natin, sobrang daming oxygen niyan.
02:12.5
Pupunta siya dun sa mga parts ng katawan na merong blood flow.
02:15.5
Kasi sa dugo natin, meron pa rin oxygen niyan.
02:17.5
So, ito po yung x-ray natin, no?
02:19.5
Kapag nagpapa-x-ray tayo sa mga doktor, ito yung puso,
02:21.5
tapos ito yung mga ribs,
02:26.5
Tapos, yung mga itim-itim sa gitna ng ribs,
02:29.5
And ito po yung pinakaitsura ng TB.
02:31.5
Yung pinaka-infected na portion ng baga na may TB.
02:36.5
May mga puti-puti.
02:37.5
Kasi kapag kinumpara natin sa kabila, wala naman yun.
02:39.5
Pero kapag dito, maputi talaga.
02:40.5
Tapos, ito naman po yung TB sa buto dito sa final column natin.
02:44.5
So, ito po muna yung normal.
02:47.5
Pag may TB sa buto, ganyan po, baliko.
02:49.5
Ito po yung pinaka-infected na portion.
02:51.5
Baliko siya na kagano'n.
02:52.5
Parang angulated.
02:53.5
Ang una-una niyang inaatake
02:58.5
So, since endemic siya sa bansa natin,
03:00.5
ang dami pong meron.
03:01.5
Minsan, nagkakaroon ng mga pasyente na meron silang TB,
03:04.5
pero wala silang sintomas masyado.
03:06.5
Minsan naman, may mga pasyente na may TB sila,
03:08.5
tapos ang tagal, ang tagal ng mga ubo nila,
03:11.5
lagnat nila ng panghihina ng katawan.
03:13.5
So, agad, ang TB, ang primary risk factor po niyan
03:15.5
ay kapag mababa yung resistensya ng katawan mo.
03:18.5
Huwag po kayo matakot kasi sinasabi ko endemic.
03:20.5
Sikat dito sa bansa natin.
03:22.5
Pero as long as matibay, maganda yung resistensya ng katawan mo,
03:25.5
hindi ka po tatablan ng TB.
03:27.5
Ngayon, kung meron po kayong HIV-AIDS,
03:29.5
kung meron po kayong mga cancer,
03:31.5
kung kinikimotherapy po kayo
03:33.5
or kung kayo ay nagkaroon ng transplant,
03:35.5
sabi natin kidney transplant or liver transplant,
03:38.5
kayo po yung medyo may risk factor
03:40.5
or kayo po yung medyo mas madaling dapuan ng sakit na TB.
03:44.5
So, dapat talaga natitingnan kayo ng doktor.
03:46.5
Habang tumatagal,
03:48.5
tinutunaw niya yung bawat
03:50.5
laman, balat, tsaka bone ng mukha ko.
03:54.5
So, curable naman ang skin tuberculosis
03:57.5
kung maaagapan siya.
03:59.5
Meron naman po mga antibiotics na binibigay dyan.
04:01.5
11 years old ako, nagkaroon ng symptoms.
04:04.5
Tulad ng pagsusukan ng dugo,
04:06.5
pagkukulats everyday,
04:08.5
nose bleeding everyday.
04:09.5
Okay, so nabanggit ni ma'am na bata pa lang siya 11 years old.
04:12.5
So, very evident na chronic na.
04:14.5
Sabi ng chronic, matagal na nangyayari sa balat ni ma'am.
04:18.5
Dami na nangyayari sa skin.
04:19.5
Nagkaroon siguro ng ulceration.
04:21.5
Pag sinabi natin ulceration, yun yung
04:22.5
nagkakaroon ng uka-uka or nagkakaroon ng butas-butas.
04:25.5
Pwede nang nagkaroon na ng mga severe scaring,
04:27.5
pagpepeklat-peklat na malalaki,
04:30.5
So, ganun po kasi nangyayari kapag nagkakaroon ng cutaneous TB.
04:32.5
Pagpabas na siya.
04:33.5
Dumapo na siya sa skin ko.
04:35.5
Ito yung picture.
04:37.5
Papakita ko sa inyo.
04:38.5
Ito si ma'am, no.
04:39.5
Kita natin talagang mapula ang paligid ng ilong.
04:41.5
Actually, pati itong upper lip eh.
04:43.5
By the way, yung ilong po kasi natin,
04:45.5
hindi lang naman po yan balat eh.
04:47.5
Meron po diyang cartilage.
04:48.5
Yung inangat-ngat sa chicken,
04:50.5
yung sa dulo ng chicken, yung puti.
04:52.5
Yung masarap ngat-ngatin.
04:53.5
Meron po yung ilong natin.
04:54.5
And very delicate yun.
04:55.5
Kapag nagkaroon ng infection yung cartilage,
04:57.5
talagang masisira.
04:58.5
Magkakaroon ng deformity.
04:59.5
Hindi na siya babalik sa dati niyang original itsura.
05:02.5
Lumala pa yun hanggang sa kumalat siya.
05:06.5
Sabi ko kanina, minsan yung TB walang sintomas, di ba?
05:09.5
So, paano yun, Dok?
05:10.5
Paano namin malalaman baka may TB na kami or wala?
05:12.5
Diyan na po ngayon papasok yung kahalaga ng
05:14.5
kumpletong pagpapabakuna sa mga anak natin.
05:17.5
Kung meron tayong baby, bagong silang,
05:19.5
dapat po sigurado kumpleto yung mga bakuna,
05:21.5
mga viral infection,
05:25.5
Maaaksyonan po yung mapipigilan.
05:27.5
Kasi kapag kulang po sa bakuna yung bata
05:29.5
and then lumaki na siya,
05:30.5
na-expose siya sa mga iba't-ibang germs,
05:32.5
iba't-ibang virus, bacteria,
05:34.5
ang dali niya dapuan.
05:35.5
Okay? So, huwag po natin papabayaan.
05:37.5
Dapat kumpleto yung bakuna.
05:38.5
At least, kahit pa paano makakaiwas tayo
05:40.5
sa mga ganitong karamdaman.
05:41.5
Actually, itong TB,
05:42.5
nung dati, nung wala pang bakuna,
05:44.5
ang hirap niyan gamutin.
05:45.5
Nung hindi pa nai-discover yung bakuna ng TB,
05:48.5
problemado lahat ng mga doktor.
05:49.5
Kasi ang hirap gamutin niyan.
05:51.5
Kasi nga, sabi ko kanina,
05:52.5
sa buto, sa utak, sa atay,
05:55.5
Ngayon, nung na-discover yung bakuna,
05:57.5
dun na bumaba yung cases ng TB.
05:59.5
Dahil kahit sino, magkakaroon ng ganitong sakit.
06:03.5
pag nagkaroon kayo ng ganitong sakit,
06:05.5
humihina din yung immune system nyo.
06:07.5
Sobrang halos hindi na din kayo makakagela.
06:10.5
Kung ang immune system nyo po ay mahihina,
06:12.5
kunyari, HIV-AIDS,
06:13.5
isa sa mga unang dumatapos sa inyo, TB.
06:15.5
Ngayon, kapag nagka-TB kayo,
06:17.5
lalo pa pong hihina yung resistensya ng katawan.
06:19.5
Kasi, epektado na yung baga, yung dugo,
06:21.5
pati yung nutrisyon sa katawan, nababawasan.
06:23.5
Yes! Nangangailangan din po talaga ako ng plastic surgery.
06:27.5
Para maibalik yung nawala sa akin.
06:30.5
So, yun naman yung good thing sa modern medicine.
06:32.5
So, kahit nagkaroon tayo ng mga ganitong deformity,
06:34.5
since modern medicine na ang dami na pong spesyalista,
06:37.5
yung plastic surgeon na nabanggit ni ma'am,
06:39.5
kailangan niya po yan para maayos.
06:41.5
Mapalitan po yung siraang queenie.
06:43.5
Willing po kami makapagbigay ng financial assistance sa inyo para makatulong.
06:47.5
Especially dito sa revenue ng video na to.
06:49.5
At makaiwas sa discrimination.
06:51.5
Yan naman yung ayoko sa internet world e.
06:54.5
Siguro ang daming nagsasabi nito kay ma'am.
06:56.5
Ma'am, ano nangyari dyan?
06:58.5
Ba't ganyan? Nakulam ka ba?
07:00.5
So, nagkocomment na hindi alam mo yung buong story ah.
07:02.5
So, iwasan po natin yun.
07:04.5
Naka-apekto tayo sa mga tao.
07:05.5
Sabi nga nila, kung wala kang magandang sasasabihin,
07:07.5
eh sasarili mo na lang.
07:09.5
Huwag mo na i-comment.
07:10.5
Okay, again, TB, very common sa baga.
07:12.5
Yan yung pinakaunang parte ng katawan na naapektoan.
07:15.5
Mga sintomas niyan kapag nag-ubo kayo na more than 2 weeks na.
07:19.5
Kapag yung ubon nyo eh merong plema nakasama,
07:21.5
lalo na kapag merong dugo.
07:23.5
And pag may mga kasama, panghina ng katawan,
07:25.5
kapag lalagnat sa gabi,
07:26.5
langgan na kumain,
07:28.5
pabawas ng timbang.
07:29.5
Sino yung may mga madaling dapuan ng TB?
07:31.5
Nabanggit ko kanina, ulitin ko lang ngayon.
07:33.5
Kapag kayo ay na-transplant,
07:34.5
kapag po kayo ay may HIV or AIDS,
07:36.5
kapag kayo ay mahina yung sustensya ng katawan nyo,
07:38.5
kapag walang bakuna,
07:40.5
kapag may cancer,
07:41.5
or nag-o-ongoing kayo ng chemotherapy.
07:43.5
So, Dok, nakakahawa po ba ang TB?
07:45.5
Again, ang TB po na ipapasa yan by droplets.
07:48.5
Kapag sayabay nating droplets,
07:49.5
yun yung kapag umatsing yung pasyente may TB,
07:53.5
Kapag umubo siya, okay, nagre-release po yan ang mga droplets.
07:56.5
Diba may mga video tayo sa internet na kapag nag-sneeze
07:59.5
o umatsing yung tao,
08:01.5
May daming laway ang tumatalsek na sobrang bilis.
08:04.5
Tapos, yung mga malilit na yun,
08:05.5
yun po yung lumulutang sa air.
08:07.5
Pag lumutang sila sa air e,
08:08.5
matagal sila bumagsak.
08:09.5
And then, kapag may malapit na tao doon
08:12.5
sa kung saan man lumutang yung droplet na yun,
08:15.5
So, kapag nalanghap punta sa baga,
08:17.5
pwede ma-infect yung baga.
08:18.5
Also, sa pagkanta.
08:19.5
Kung makanta kasi tayo,
08:21.5
medyo nagre-release din tayo ng mga droplets na malilit.
08:24.5
Dok, paano malalaman kung meron talaga akong TB?
08:26.5
Meron po tayong mga skin test na ginagawa dyan.
08:28.5
I-injectionan sa balat.
08:29.5
Tapos, titingnan yung reaction ng balat
08:31.5
kung positive or negative.
08:32.5
Pwede rin sa dugo.
08:33.5
Of course, very important, yung sputum test.
08:36.5
Yung dadahak po kayo.
08:37.5
Kung mga may kakilala na nagkaroon ng TB,
08:40.5
Paano po ginagamot ng TB?
08:41.5
Again, sabi ko kanina,
08:42.5
6 to 9 months na antibiotic.
08:44.5
Then, usually, yung iba pumunta talaga sa mga DOTS,
08:48.5
Kung nakikita nyo yun sa mga health center natin.
08:50.5
Kailangan pumunta doon ng pasyente
08:52.5
kasi kailangan makita nung mga healthcare professionals
08:55.5
na nilulunok talaga nung pasyente yung antibiotic.
08:58.5
Kasi yung iba minsan ayaw nila yung lasa,
09:00.5
ayaw nila yung side effects yung iba.
09:02.5
Hindi makapag-comply.
09:03.5
Hindi masunod yung pag-inom ng antibiotic.
09:06.5
Nagpupunta sa mga TB DOTS
09:07.5
or kung meron naman kayong mga private na doctor
09:09.5
or sa mga private na hospitals kayo,
09:12.5
Basta iinumin po araw-araw.
09:13.5
Bawal po mag-mintis.
09:14.5
So, paano makiiwas?
09:15.5
Again, number one rule,
09:16.5
dapat matibay or malakas ang resistensya ng katawan.
09:19.5
Very endemic sa bansa natin.
09:21.5
Siguro, 25 to 50 percent pwede magkaroon.
09:24.5
Pero hindi ka magmamanifest ng TB
09:26.5
as long as maganda yung resistensya ng katawan mo.
09:29.5
dapat meron kang bakuna.
09:31.5
Kung meron kayo talagang comment down below.
09:33.5
Kung nag-benefit ka sa video na ito,
09:34.5
please follow my social media pages.
09:37.5
To miss Queenie Smiles,
09:38.5
I'm trying to reach out to you.
09:40.5
Mag-usap po tayo kasi ready po kami tumulong sa iyo financially.
09:44.5
thank you for sharing your story.
