00:35.7
Nasa four years na.
00:37.1
Sa four years mo, tuloy-tuloy ang kuryente?
00:39.5
Tuloy-tuloy ang kuryente.
00:48.5
So nito mga nakaraang araw, ipinuntahan po natin yung mga kabundukan na nandun naman sa mountain province.
00:54.5
Tinignan natin doon yung mga kakaibang bagay,
00:56.9
mga kakaibang struktura na itinayo dito mismo sa gitna na itong mga kabundukan.
01:02.2
Dahil nga galing tayo doon sa kabundukan, pumunta naman tayo dito sa ganoon din, bundok.
01:07.6
So makailang beses na po tayo nakapunta dito sa Albay at naakit na rin po natin yung kalahati na itong bulkan.
01:14.5
Pero ngayon lang po natin nalaman na sa tapat lang na ito, dito sa may Mount Masaraga,
01:19.4
ay may natatagong kakaibang ambisyon na makakatulong
01:24.4
para nga magkaroon ng libre at unlimited na supply ng kuryente.
01:29.4
Andito si Sir Joe Mar, na taga rito lang sa oras,
01:32.8
at ipapakita po sa atin niya yung kanyang kakaibang ambisyon na micro-hydroelectric power plant.
01:41.2
Sir, yung kuryente na nanggagaling doon, saan nyo ginagamit?
01:45.5
Sa video kay rice cooker, sa water pump para pagdilig sa mga alaman.
01:51.8
Ah, may bahay doon?
01:52.5
Ah, may bahay po ako doon.
01:54.4
Dahil nga sa hindi na kayang mapasok ng sasakyan,
02:04.5
etong kalsada papunta doon, kaya dito na po muna natin ipapark etong sasakyan
02:09.3
at mula dito ay maglalakad na po tayo paakyat dito sa bundok.
02:34.0
Ito, yung hindi natin masyado alam dito sa Albay.
02:38.0
Kasi pag sinabi nating Albay, yung una nating naisip ay yung mga bulkan.
02:43.7
Yung Bulcang Mayon at yung ilang mga bundok na matatanaw mula dito.
02:48.9
Pero yung hindi natin alam, yung mga ganitong adventure para mapuntahan,
02:54.4
At yung mga kauban na itong bundok.
02:57.0
Unang talon pa lang yung nakita natin kanina at ilang metro lang mula doon,
03:03.0
bubungod naman sa atin etong mas mataas at mas malakas na bagsak na waterfalls.
03:24.4
Hindi ko ina-expect na ganito katindi yung aakyatin natin.
03:29.9
Dito, kailangan daw natin madaanan yung matarik na part na itong bundok ng tatlong beses.
03:34.5
So, dalawang beses na po natin, o dalawang matarik na bahagi na po yung nadaanan natin at panghuli na to.
03:41.3
Then, sa taas, patag na hanggang sa marating yung kanilang kubo.
03:54.4
Medyo marami na rin po tayong mga napuntahang lugar, mga naaakyat na bundok,
04:05.0
pero mga ilan-ilan na lang yung mga nakikita natin ganitong lugar na nag-harvest ng abaka.
04:11.8
Kanina, yung paglulukngit, dito naman yung pag-aagot.
04:17.3
Sa amin ang paghuhugot, yung hinihila, dito pag-aagot para maging ganito na lang kalaki.
04:24.4
Itong abaka, grabe o, tibay.
04:30.3
So, sa isang kilo ay nagkakahalaga ng 72 pesos at kailangan ganito na yung ibebenta.
04:37.4
Kailangan nilang panipisin pa yung mga niluknit dun sa puno ng abaka tulad nito.
04:43.3
Kaya, mayroong ganitong proseso.
04:54.4
Napakaswerte natin at narating natin itong bahagyang ito ng Albay na kung saan nandito tayo sa pagitan ng tatlong bundok na nandito sa probinsya.
05:04.7
Dito banda, makikita po natin ang napakagandang forma na itong Bulcang Mayon.
05:09.6
Dito sa kabila, itong Mount Malinaw at dun sa unahan, yung summit na itong Mount Masaraga.
05:18.1
Sa gitna na itong Kakahuyan, sa gitna na itong Kagubatan,
05:23.6
ay mayroong ganitong...
05:24.4
Itong kubo na kung saan, sobrang dami ng mga pananim.
05:29.2
Yan o, mga langka, saging, at kung ano-ano pang halaman o gulay na nababanggit lang din natin dun sa Kantangbahay Kubo.
05:46.8
Dito nga pala, napansin natin, itong kakaibang saging.
05:51.7
Kung titignan po natin, ay parang pangkaraniwang.
05:54.4
Parang pangkaraniwang saging lang siya.
05:55.5
Pero kung haamuin, mas mabango po siya kumpara sa ibang mga hinog na saging na binibenta sa palengke.
06:02.4
Tawag po nila dito ay manang o manang.
06:06.7
At ito, yung kakaiba sa saging na ito kasi.
06:10.4
Sir, bakit hindi siya pwedeng kainin pag alimbawang gutom?
06:17.8
Halimbawang makain ko ito, ano yung mga mararamdaman ko?
06:20.7
Ano, naubo, sipon, sakit ng ulo.
06:24.4
Kailangan kakain kanyang busog para hindi ka mapasma.
06:30.1
So, kailangan talaga busog.
06:32.0
Yung ibang saging naman, yung mga lakatan, yung mga latundan, pwede siyang kainin gutom.
06:38.3
Yung panglamang tiyan.
06:39.5
Kumbaga, dito kailangan may laman yung tiyan.
06:50.7
Tingnan nyo naman yung mga tanim nila dito.
06:52.7
Dahil nga sa dami ng mga saging, yung ilan, eh, kusang nahihinog na lang dito sa puno.
07:00.3
Wala na siyang dahon, tanging etong bunga na lang.
07:03.9
So, yung mga ganitong saging, eto daw yung pwedeng kainin pag alimbawang gutom.
07:08.8
Maliba na lang dun sa manang.
07:22.7
Sa dami ng mga nadaanan nating gulay, sa dami ng mga nakita nating prutas, eh, hindi ko na malaya na narating na natin etong bahaging eto ng bundok.
07:42.9
Kung saan makikita etong mga naglalakihang tubo.
07:47.0
At speaking of tubo, ayan, makikita nyo.
07:51.8
Yung dalawang tubo sa micro hydroelectric power plant na na-invento ni Sir Jomar.
08:08.7
Sa gitna nitong masukal na kagubatan malapit sa tuktok ng Mount Masaraga,
08:13.3
makikita ang isang maliit ngunit napakalakas na hydroelectric generator.
08:17.6
Sa pamamagitan ng mga recycled na bagay galing sa mga junk shop,
08:21.1
nabuon ni Sir Jomar ang makinang kayang magbigay ng kuryenteng sasapat sa may git-sampu na bahay.
08:27.0
Maliit pa lang ako, gumagawa na akong mga maliit na micro hydro, kagaya ng dynamo ng kasit.
08:32.6
Kinukuha ako dati, ang ginagawa akong ilaw yung sa lighter lang, gumagana naman.
08:37.0
Ngayon, nadiscovery kong gumawa na mas malaki.
08:39.9
Ayan na siya, lumaki na ng lumaki.
08:41.9
Ilang taon na po yung tanda ng generator?
08:44.6
Nasa four years na.
08:46.2
Sa four years naman, tuloy-tuloy ang kuryente?
08:48.6
Tuloy-tuloy ang kuryente.
08:51.1
Bago nakagawa ng ganito katibay at kalakas na power generator, ay samot sa aring pagsubok muna ang kanyang pinagdaanan.
08:58.5
Dito po sa micro hydro, kailangan natin i-check ang pressure gauge na sana umabot ng 20 o 30 psi.
09:08.4
Ngayon, lagi naman tayo sa turbine.
09:12.4
Kailangan, turbine yan, mabilis ang ikot para gumana yung kuryente natin, itong part na ito.
09:19.2
Diyan, nagpupulong.
09:20.0
Diyan, nagpupulong.
09:20.5
Diyan, nagpupulong.
09:21.0
Nagpuproduce ng kuryente na 200 volts to 20.
09:28.0
Kumpara sa mga solar farm na kailangan pa ng sikat ng araw para makapag-harvest ng kuryente,
09:33.1
dito ay walang tigil at tuloy-tuloy ang buga ng tubig mula sa mga bukal na siya namang nagpapaikot sa turbina ng generator.
09:39.9
Dahil sa hindi konektado sa ilog o sa alinmang malawak na daanan ng tubig, kaya hindi rin ito naapektuhan ng pagbaha o pagguho ng lupa.
09:47.1
Sa loob ng apat na taon mula ng magawa itong munting power plant,
09:51.0
tuloy-tuloy at walang tigil ang supply ng kuryente na siya namang ginagamit nila sa kanilang kubo na ilang metro lang ang layo mula dito sa generator.
09:58.8
Ang appliances namin doon sa bahay, may wifi, may TV, may signal, may grinder, may kayodan ng nyog, may water pump, barina, grinder, at saka iba pa.
10:13.6
Medyo madami na po tayong naakit bundok.
10:16.7
Karamihan sa kanila ay mas malakas pa yung presyo ng tubig na.
10:21.0
Kung maagos, mas madami yung bukal na pwede sanang mapagpunan ng tubig.
10:25.5
Pero dito lang ako, sa bahaging ito ng Albay, nakakita ng ganitong embensyon.
10:31.5
Grabe, taba ng utak ni Sir Jomar.
10:34.8
Naisip niyang kumunekta sa bukal, which is unlimited yung tubig, para maging kuryente.
10:42.1
Nanggagaling sa bukal yung tubig, dumadaan dito sa kanyang micro hydroelectric power plant, and then bumabalik dito sa batis.
10:51.0
O sa maliit na ilog, pababa sa bundok.
10:54.0
Wala siyang nagagastos para nga dito sa supply ng tubig, dahil nga sa libre yung nakukuha o nahihigop yung tubig mula dito sa bukal.
11:20.1
2 metro naman yung layo mula doon sa nagpuproduce ng kuryente na naimbento na Sir.
11:25.3
Dito naman tayo sa bumubuga naman ng tubig.
11:29.1
Ayan o, eto yung tinatawag niyang ramp pump, dahil nga sa dito na iipon yung pressure na tumutulak naman sa tubig, papunta doon sa bahay na pinanggalingan natin kanina.
11:41.0
Dalawang ramp pump po yung nandito, yung isa nandun, at yun naman yung tumutulak sa tubig, pakiyat doon sa bahay ni Sir Jomar.
11:48.3
Dalawang ramp pump.
11:50.1
Para sa dalawang bahay at unlimited din yung supply ng tubig.
11:54.7
Hindi na kailangan ng kuryente, hindi na kailangan ng kung ano pa mang battery, dahil nga sa walang ibang mekanismo na nagpapagana dito, kundi yung paglalagay ng pressure sa tubig.
12:06.1
So kahit daw gano'ng kalayo o kahit na mas mataas yung lugar, kumpara dito sa kinapupwestuhan na itong ramp pump, kayang itulak yung tubig, papunta doon sa kung saang bahay man yung paglalagyan ng ganitong mga hubog.
12:20.1
So kahit na mas mataas yung bagay man yung paglalagyan ng ganitong mga hubog.
12:20.3
So kahit na mas mataas yung bagay man yung paglalagyan ng ganitong mga hubog.
12:20.4
So kahit na mas mataas yung bagay man yung paglalagyan ng ganitong mga hubog.
12:35.1
Ilang metro lang mula doon sa ramp pump, makikita naman natin itong cold spring swimming pool.
12:46.5
Sa lakas ng pressure ng tubig na dumadaan dito sa hose.
12:50.1
Makikita nyo namang sumisirit pa yung tubig.
12:54.7
Parang mayroong fountain na ginawa sa sir dito sa swimming pool.
12:58.7
At tingnan nyo yung linaw ng tubig.
13:11.3
Tingnan nyo naman kung gaano kataas.
13:13.7
Yung aki natin mula doon sa ginawang swimming pool o doon sa pinagpupwestuhan ng ramp pump.
13:19.5
O paakyat doon sa bahay nila sir.
13:21.7
Tayo nga na walang ganong bitbit ay sobrang pagod pagdating dito.
13:27.0
Paano pa kaya sila sir na dati daw nung wala pa siyang naimbentong ramp pump,
13:31.9
binubuhat niya ng mano-mano yung container ng tubig paakyat doon sa kanilang bahay.
13:37.8
Napakalaking tulong hindi lang para sa kanya kundi para sa mga kasama niya sa bahay na naimbento yung ganong ramp pump.
13:45.0
Kasi kusan ang umakyat yung tubig papunta doon sa kanilang bahay.
13:48.7
Maliban sa ginagamit niya pang ligo, pang inom, eh nakagawa na rin siya ng fish pond doon mismo sa taas at nakapag-alaga na rin siya ng mga isda doon.
14:10.9
May dami pa sa taas.
14:13.6
Hindi, daw marunong.
14:17.3
Ay marunong ako umakyat.
14:18.7
Pagbaba, hindi na ako marunong.
14:21.2
Sir, okay lang ba silipin ko muna yung mga appliances mo doon sa bahay niyo?
14:26.5
So habang nangunguha si Sir Jomar ng pili, ay tingnan po muna natin yung mga appliances niya doon sa bahay.
14:40.3
Sa labas, meron silang kuntador ng kuryente.
14:42.9
Makikita natin gumagana siya.
14:45.4
May ilaw-ilaw at tumatakbo.
14:49.3
So merong switch ng ilaw.
14:51.4
Doon naman sa taas.
14:53.6
Dito sa taas, merong speaker.
14:56.9
Dalawa na nakatutok doon sa dinaanan natin kanina.
15:00.2
At eto yung kanyang amplifier.
15:02.9
Dito nang gagaling yung tugtog.
15:04.7
Merong stereo na nakasaksak dito sa saksakan ng kuryente.
15:10.5
Meron silang TV dito sa kabila.
15:18.8
Kayo po yung nieces ni Sir Jomar.
15:21.3
Parate kayo dito?
15:23.8
Tuwing kailan lang kayo bumababa?
15:25.8
Isang buwan kami dito.
15:27.8
Tapos baba naman, pag walang kailangan, di naman kami nababa.
15:31.8
Kasi nandito na po lahat eh.
15:33.8
Mga gulay, yung tubig, saka kuryente, yung mga TV, lalo na sa mga bata.
15:40.8
Tsaka meron din kayong internet.
15:42.8
Oo po, merong internet.
15:44.8
Grabe, parang eto yung pangarap na bahay.
15:46.8
Pangarap na tirahan ng maraming nating kababayan.
15:49.8
Yung magkaroon lang ng unlimited na supply ng kuryente.
15:52.8
Talagang pinakapangarap na ng mga nanonood natin ngayon.
15:55.8
Paano pa kaya kung meron pang unlimited na tubig na libre.
15:59.8
At may mga gulay-gulay.
16:01.8
May mga manok na pwede nating ulamin kung halimbawa wala tayong ibang ulam.
16:11.8
Maliban dun sa mga pangkaraniwang appliances na makikita natin sa ibang bahay,
16:15.8
eto, meron pa silang naembentong.
16:18.8
Yung imiihip ng hangin papunta dito sa apoy para mas tumakas yung apoy at makalutok agad.
16:24.8
Yung mga sahog dyan sa tinola, libre lang nakuha dito sa kanilang bakuran.
16:29.8
Meron din sila ditong pangkayo ng nyog.
16:34.8
Na nakasaksak din o pwedeng isaksak din dito sa kuryente.
16:43.8
Itong extension, nabili ko lang ito sa junk shop.
16:48.8
Ito, try natin dito sa...
16:56.8
Hindi mo lang nahihirapan ng ano.
17:03.8
Sige, sabay-sabay pa.
17:33.8
Lagyan natin ng kaunting sabang.
17:41.8
Ayan o, hindi mo lang nahihirapan.
17:50.8
Paano sir yung pakiramdam na ganito yung tinitiran nyo halos kumpleto na?
17:57.8
Kasi nandito na lahat eh.
17:59.8
Fresh na pagkain, gulay, may manok, may nandito ng tubig, may kuryente.
18:04.8
Wala kang nanghanapin pa, bigas na lang.
