Children and disasters: How to take care of kids while stuck in evacuation centers
00:52.7
So, relax lang tayo. Medyo calmante lang dapat yung nanay.
00:58.2
Kasi kung hindi, talagang mahirap makasundo yung bata. E kaya may sumpong ng konti.
01:06.4
Ah, may ganun. E paano na yung older kids? Like, tawag to, five years old and above. Meron din ba silang, ano, anxiety?
01:17.7
Siyempre, mas lalo na yun. Naiintindihan na nila kung ano yung nangyayari.
01:23.8
Therefore, talagang mas ipaintindi mo, ipa-explain mo sa kanila, bakit umuulan? Bakit tayo nahihirapan sa pagulan na ganito?
01:32.4
Ano ang problema natin? But, meron tayong solusyon.
01:36.3
Yun ang dapat. Kasi kung may problema ka, may alam tayong ikatapat na solusyon.
01:41.1
Parang pag nagugutom ka, kakain ka, dapat ganun ang ipaalam natin sa mga bata.
01:46.3
Kasi kung hindi, nakihita mo, Diyos ko, ano na kaya ang gagawin namin?
01:49.8
Pagkain, huwag naman.
01:53.8
Kung nila naihintindihan, I can understand, doon sa mga grade 6, grade 4, they understand.
01:59.7
Doon sa maliliit nating bata, huwag naman, medyo umarti tayo ng konti na kahit na kanin lang at sabaw, eh, pwede nating maibigay, parang okay lang tayo.
02:10.3
Kasi kung hindi, maihirapan tayo talaga. And psychologically, napaka-tanggalin yan.
02:16.9
What do you mean? Bakit napakahirap tanggalin? Meron bang lasting effect dito?
02:25.5
Tandaan mo, Winnie, kaya pagka gusto dumedi ng anak mo, pinapadeti natin.
02:30.6
Pagka umiiyak, umiihinto agad natin ang iya.
02:33.5
Tapos pag maliit pa lang, hindi na itong, o binapagpala, grabe.
02:38.6
Alam mo kung bakit?
02:40.0
Kasi natatandaan nila yun, eh.
02:43.4
Meron silang subconsciously natatandaan nila yung galit, subconsciously natatandaan nila yung nangyayari sa kanila.
02:50.8
Kaya dapat, diba dapat, sabi nga nung mga...
02:53.8
Mas kita nung unang matatanda.
02:55.6
Dapat sa mga bata, masaya tayo.
02:57.6
Para masaya yung mga premen, masaya yung mga matatandaan nila.
03:00.9
Pagkahalimbawa, natatandaan nila na may namatay, diba?
03:05.3
Ang lungkot-lungkot, parating nag-aaway sa pamilya, parating nagbabaruga ng nanay at tatay,
03:10.8
parating nag-aaway yung matatandaan nilang kapatid.
03:13.7
Ang pangit ng kanilang paglaki, ganun din.
03:16.0
Parang ang sungin, hindi siya mabait, parating din siya nagahampas, nanuntok, parang ganun.
03:23.8
Whatever they see or they feel around them, yun ang nalangatili sa kanilang persona.
03:30.6
Kaya dapat, parating nakakausap si Marie Guiney.
03:39.1
Doktora, paano ang magandang paliwanag, or hindi paliwanag eh, yung assurance sa mga bata,
03:52.1
lalo na kung nasa evacuation?
03:53.8
Lalo na kung nasa evacuation center sila, eh, yung mismong magulang, yung mismong guardian, eh, konsumido?
04:02.8
Ah, pwedeng mampakita ang konsumido nga.
04:05.1
Pero sandali lang tayo dito, kasi alam mo naman, hindi natin kontrolado yung pagulang,
04:11.0
hindi natin kontrolado yung pagbaha.
04:12.8
Pero kontrolado natin, nakakain tayong nasa oras, umaga, tanghali, gabi.
04:18.4
Kontrolado natin, nandito kami ng mama mo, nandito kami ng tatay mo,
04:22.5
tsaka yung mga kapatid mo.
04:24.2
Di ba nandito tayo sa evacuation, pwede tayong maglaro.
04:27.5
Maghapon tayong maglaro.
04:29.5
Okay, maghapon tayong mag-uha, one, two, three, isa, dalawa, tatlo, okay.
04:34.9
Nagtakbuhan ng kabayo, parang mga gano'n.
04:37.0
Magna-nursery ride, magpupwento.
04:39.8
Hindi mo, hindi mo sasabihin, kawawa naman tayo, bakit naman tayo nagkaganito, et cetera.
04:44.3
Ah, awayin mo pa yung asawa mo.
04:46.0
Tatandaan yan, eh.
04:47.3
Kaya ang mga bata naman nasa evacuation center,
04:49.8
para ang mga bata after a while,
04:52.5
mga alam sila, nakatanga,
04:54.6
pagyakang sumigaw, parang adjit na sila, eh.
04:58.2
So, yun ang nararamdaman nila.
05:00.0
Kaya dapat psychologically, sa evacuation center,
05:03.1
o kaya sa mga communities na kailangan i-evacuate,
05:07.9
kaya kailangan turuan sila ano ang nararapat sabihin sa bata.
05:11.8
Ano nagiging reaction mo sa bata pag nag-evacuate tayo.
05:15.2
Ano yung dapat mong dalhin, di ba?
05:17.3
Pagka nag-evacuate, kailangan dalhin mo yung pinaka-favorite ng dalaroan,
05:23.7
Doktora, huling mensahe na lamang po, Dok Cynthia,
05:27.1
sa mga magulang na especially nandoon sa evacuation center
05:33.9
para hindi masyadong maapektuhan ang mental state and disposition ng kanilang mga anak.
05:42.6
Dapat, according sa age nila,
05:45.8
i-explain mo bakit tayo nandito sa evacuation center
05:49.4
at ipapa-explain mo sa kanilang,
05:51.6
hindi tayo forever na nandito.
05:55.2
Panandalian lang ito.
05:56.7
Kasi may mga pangyayari sa buhay natin,
06:02.6
na hindi natin pwedeng makontrol.
06:04.5
Pero ang reaction natin doon,
06:06.8
pwede natin kontrolin kasi,
06:08.6
number one, andito tayo,
06:10.1
marami mga kalaruhong kasama natin.
06:13.4
Kami, parapit na kaming kasama,
06:15.4
magpupwentuhan tayo,
06:16.6
pupwentuhan ko kayo ng mga istorya natin noong araw
06:21.6
parado, mga duwende, mga diwede,
06:24.2
parang you make use of the situation
06:27.3
para maging positive ang attitude ng bata.
06:30.7
ako may sabunan, baka hindi pa kami kumakain.
06:36.2
You make the situation work for you
06:38.8
kasi pagkakataon na para mag-usap kayo,
06:41.4
pagkakataon na para,
06:43.1
I mean, turuan mo sila ng ibang bagay
06:45.1
na palagay mo kailangan nilang malaman.
06:48.1
hindi kailangan nilang umukmuk ka.
06:49.9
At para sa mga magulang,
06:54.4
kasi inevitable eh,
06:56.4
yung mga outbursts, diba?
06:58.4
Because of the situation.
07:00.4
Pero sabi nyo nga,
07:02.4
kailangan nyo pong i-explain ang sitwasyon.
07:05.4
Should I explain also my action and reaction to my kid?
07:10.4
Of course. Sabi mo,
07:14.4
Medyo may sumpong ako ngayon.
07:18.4
kinasabi ko, medyo may sumpong na ako ngayon.
07:20.4
Kasi alam nyo naman, wala tayo sa bahay.
07:23.4
Nanunayos ko mga nakakaingin niya,
07:25.4
mga 6, 7, o kaya mga teenage.
07:27.4
Kasi wala tayo sa normal na sitwasyon.
07:32.4
Pababaya nyo na yung konti kong sumpong.
07:34.4
Kalahati lang ito sa dating sumpong.
07:37.4
Isigaw ako ng 10,
07:39.4
ang sigaw ko ngayon ay mga 4 na lang.
07:43.4
Kasi kung hindi, aakakihin ako.
07:45.4
Parang amin mo na,
07:46.4
na kailangan mong magkaroon din ng outlet.
07:49.4
kailangan maintindihan din
07:53.4
ng mga kasama natin sa bahay,
07:55.4
na hindi naman tayo pwedeng nagtitiis lang all the time.
07:58.4
We need an outlet.
07:59.4
Kasi kung hindi, maloloka tayo.
08:02.4
Wala silang aalilain po, diba?
08:04.4
Wala silang kuutusan, diba?
08:08.4
Kuwentas, kumbaga,
08:09.4
dapat kuwentas klaras.
08:13.4
Uy, maraming salamat po sa panahon, Doktora.
08:16.4
Ingat po kayo, ha?
