00:37.0
Alam ko ang mangyayari bukas dahil mula ako sa hinaharap.
00:41.4
Anong gagawin mo? Magandang tanong yan, di ba?
00:44.4
Paano nga ba kung nakatagpo ka ng Time Traveler?
00:48.1
Bago natin pag-usapan ng mga Time Travelers, pag-usapan muna natin ang Time Travel at ang konsepto ng Time at Space.
00:56.8
Ayon kay Albert Einstein, ang space ay isang 3-dimensional spectrum na nagbibigay sa atin ng haba, lapad at taas.
01:06.0
Ang time naman para kay Einstein ang pang-apat na dimension na siyang nagbibigay sa atin ng direksyon.
01:12.6
Sa kanyang Theory of Relativity, kahit magkaiba ang dalawang konseptong ito,
01:17.4
konektado sila sa isa't isa at tinawag niya itong Space-Time Continuum.
01:23.0
Ano nga ba ang Space-Time Continuum?
01:26.0
Base sa konseptong ito, kapag gumagalaw ka sa isa, naapektuhan din ang isa.
01:31.3
Sa madaling salita, kapag gumagalaw ka sa space, naapektuhan ang time at naapektuhan din ang space base sa oras ng paggalaw mo.
01:39.6
Halimbawa nito ay kung may kakambal ka.
01:42.1
Siyempre, dahil kambal kayo, parehas kayo ng edad.
01:45.6
Pero kung isasakay ang kambal mo sa isang rocket ship na nagtatravel sa bilis ng speed of light,
01:51.1
habang ikaw ay nasa Earth pa rin, magkakaroon ng diferensya ang edad nyo.
01:55.1
Dahil habang namumuhay ka sa Earth, sa normal na pagtakbo ng oras,
01:59.4
ang kambal mo ay bumabiyahe sa napakabilis na speed na siyang mas nagpapabagal sa takbo ng oras, kahit ilang araw niya lang ito ginawa.
02:08.8
Pagbalik niya sa Earth, magiging mas matanda ka na sa kanya.
02:12.8
Sa katunayan, pag nag-travel ka sa bilis ng 99% ng speed of light sa loob ng isang taon,
02:18.5
223 years na ang lumipas pagbalik mo sa Earth.
02:22.4
At lingid sa kaalaman ng marami,
02:24.4
At lingid sa kaalaman ng marami,
02:25.1
nangyayari ito sa totoong buhay sa mga astronauts sa International Space Station.
02:29.8
Dahil sa gravity doon, nakakagalaw lamang sila ng 8 kilometers per second,
02:34.7
at dahil sa bagal ng paggalaw na ito, mas mabagal din kumpara sa mga nasa Earth ang kanilang pagtanda.
02:41.1
Ito mismo ang nangyari sa astronaut na si Scott Kelly, noong nagpunta siya ng space sa loob ng isa't kalahating taon.
02:48.7
Pagdating niya sa Earth, mas naging bata siya kaysa sa kanyang kambal ng 5 milliseconds.
02:54.4
Hindi ganoong katindi, pero gumagana pa rin.
02:57.4
Isa pang posibleng paraan nito ay kung malapit ka sa isang bagay na may napakalaking gravity.
03:03.4
Ayon kay Einstein, ang space-time continuum ay naaapektuhan ng gravity.
03:08.4
Kaya kung malapit ka sa isang black hole na tulad ng Sagittarius A,
03:12.9
mararanasan mo na ang oras ay tumatakbo ng mas mabagal kumpara sa oras na nararanasan ng mga tao sa Earth.
03:19.9
Yan ay kung gusto mong mag-travel sa hinaharap.
03:22.9
Pero, paano kung gusto mong mag-travel sa hinaharap?
03:23.5
Yan ay kung gusto mong mag-travel sa hinaharap. Pero, paano kung gusto mong mag-travel sa hinaharap?
03:24.2
Ano kung gusto mong bumalik sa nakaraan?
03:27.2
May ilang ekspertong naniniwala na posibleng naman ang time travel dahil pwede mong gamitin ang mga wormholes at bridge sa space-time continuum.
03:36.2
Ang bridges at wormholes na ito ang magkokonekta sa mga oras at lugar na gusto mong puntahan.
03:42.2
Yun nga lang, napakaliit lang ng mga ito, at microscopic pa nga sa katunayan, kaya hindi kakasya ang tao.
03:50.2
At kung kakasya man, kailangan ding makaimbento ng paraan,
03:53.4
At kung kakasya man, kailangan ding makaimbento ng paraan,
03:54.2
na makabiyahi dito sa napakabilis na speed dahil madali lang din itong mag-collapse.
04:00.2
Gayunpaman, sa mga nakaraang taon, may ilang talagang nagpakilala bilang time travelers.
04:06.2
Nung 2020 lamang, lumabas sa TV ang isang lalaki sa pangalang Oren. Ayon sa kanya, isa siyang cyborg.
04:13.2
Kalahating tao at kalahating robot na mula pa sa taong 2050.
04:18.2
Nagpunta umano siya sa kasalukuyan upang iligtas ang humanity na nakakulong sa isang computer civil.
04:23.2
Upang mas patunayan pa ito, nagprediksyan ang mga mangyayari sa hinaharap.
04:29.2
Pero nabisto rin ng malaman ng mga tao na ang mga sinabi niya ay predictions lang din ng mga eksperto sa field.
04:36.2
Hindi rin nagpahuli si Adam Archon na nagpakilala noong 2019. Sa isang interview niyang matatagpuan sa YouTube,
04:43.2
si Archon ay mula sa taong 2045 at bumalik siya sa kasalukuyan upang ipaalam sa mga tao na ang panghuling presidente ng US ay ang apo ng dati ng USA.
04:53.2
Siya ay ang kailangang activist na si Martin Luther King III, si Yolanda Renee King.
04:58.2
Noong sinabi ito ni Adam, walong taon pa lamang si Yolanda.
05:02.2
Bago pa si Archon at si Oren, may kwento-kwento din tungkol sa isa pang time traveler mula sa hinaharap.
05:09.2
Kung isa kang time traveler mula sa hinaharap, anong una mong gagawin?
05:13.2
Siyempre, sagot ng karamihan ay humanap ng paraan na dumami ang pera. At ito mismo ang nangyari kay Andrew Carlson.
05:21.2
Kininvest siya ng 800 dollars o 47,000 pesos sa stock exchange at kumita ng 350 million dollars o mahigit sa 20 billion pesos mula dito.
05:31.2
Maliban dyan, nanalo rin ng malaking jackpot sa loto si Carlson na siyang naging rason kung bakit naghinala ang Securities Commission sa kanya.
05:40.2
Kaya naman, inimbestigahan siya ng FBI at noong tinanong siya kung paano niya ginawa yun, nagulat sila sa kanyang sagot.
05:48.2
Kalmado lang niyang sinabi na mula siya sa taong
05:50.2
2256 at siya ay isang time traveler. Noong una tinawanan lang siya ng mga FBI. Pero noong naghanap sila ng mga information tungkol kay Carlson, wala silang makita.
06:02.2
Tila bigla lang siyang lumitaw sa kasalukuyan at kumita ng napakaraming pera. Nang nalaman nito ng publiko, agad na sumikat ang pangalan ni Carlson.
06:11.2
Pero noong tinanong na ng mga journalist ang FBI, sinabi nila na hindi pala totoo si Andrew Carlson at peke ang kanyang kwento.
06:19.2
Ang kwento ni Andrew Carlson ay mula sa isang website na kilala para sa mga fake news na nilalabas nito.
06:25.2
Gayunpaman, may ilan pa rin naniniwala sa kanyang kwento. Ikaw, ano sa tingin mo?
06:31.2
Pero ang pinakakaintrigang tao sa lahat ng nagpakilalang time traveler ay isang lalaki sa pangalang John Titor.
06:39.2
Nakilala ang pangalan niya matapos ang isang post sa Time Travel Institute Forum sa internet noong 2000.
06:46.2
Nagpakilala si John bilang isang sundalo mula sa isang pagkakataon.
06:48.2
Ayon sa kanya, bumalik lamang siya sa 2000 dahil gusto niyang bumisita sa pamilya at may aasikasuhin ibang bagay.
06:58.2
Pero ang pinagkaiba ni Titor sa iba, nagbigay siya ng detalye tungkol sa kanyang ginamit na time machine.
07:04.2
Ayon sa kanya, may dalawang magnetic housing units ang time machine para sa dalawang micro singularities na siyang nagmamanipulate ng gravity.
07:13.2
May cooling at x-ray din ito para hindi masyadong umilit ang makina.
07:17.2
At higit sa lahat, may sensors din ito upang ilock ang machine at ang time traveler sa tamang lugar at oras.
07:25.2
Pero ang tanong, paano mo nga ba papatunay ang time traveler ka? At anong mga patunay ang pwede mong ibigay upang maniwala ang mga tao?
07:33.2
Nakita na natin ang ginawa ng mga nagpakilalang time travelers.
07:37.2
Ang pinakakaraniwan sa lahat ay ang pag-predict sa mangyayari sa hinaharap.
07:42.2
Pero pwede namang tsumaan ba dyan o gaya ng ginawa ni Oren na gayahin lamang ang mga prediction.
07:46.2
Isa ding pwedeng gawin ay ang magpakita ng kakaibang gadget na hindi pa naimbento sa kasalukuyan.
07:54.2
Yun din ang ginawa ni Titor.
07:56.2
Hindi man niya ay pinakita sa personal ang kanyang time machine, nagbigay siya ng mga detalye tungkol sa mga parte nito.
08:02.2
Kung paano ito gumagana at kung paano ito nakaka-time travel.
08:06.2
Pero noong June 28, 2009, may kakaibang naisip ang sikat na British astrophysicist na si Stephen Hawking.
08:14.2
Nag-organize ng isang party si Hawking para sa mga time travelers.
08:18.2
Ginawa niya ito sa University of Cambridge at naghanda pa nga siya ng mga inumin at pagkain para sa kanyang guests.
08:25.2
Ang ginawa niya, binigay lang niya ang invitation isang araw matapos ang party sa pag-aakalang may mga time travelers na babalik sa araw ng party.
08:34.2
Sa kasamaang palad, walang dumating sa salo-salo.
08:37.2
Hanggang ngayon ay wala pa rin nakaimbento ng paraan kung paano mag-time travel.
08:42.2
Maraming naniniwala na posible ito habang may iba namang nagsasabing hindi ito mangyayari.
08:47.2
Iisa lang ang sigurado, kung posible man ito at may totoong time traveler na hindi pa siya nagpapakilala.
