01:37.0
Kung mga opisya rin sa barangay, barangay Malapag, at ang ating tauhan sa munisipyo at mga lifeguards sa mga residents ng barangay,
01:53.0
nagbuli-ligay ng mga tatlatlakbat.
02:00.0
Sa pag-tutulungan ng mga tao at ng mga otoridad, agad na nahuli ang buwaya.
02:07.7
Ayon sa Philippine Coast Guard, nasa 50 to 60 kilos raw ang bigat o timbang ng nasabing buwaya.
02:15.2
Ang buwaya na ito sir, gaaba sa sang 8 feet at may napad sa lawas niya 1 feet sir.
02:22.3
1 feet? Ang ganda ko. More or less may kilos sir? May kilos na?
02:26.1
More or less 50 to 60 kilos siguro.
02:28.5
Matapos ang insidente, marami ang mga katanungan bakit nga ba nagkaroon ng buwaya sa isla ng Buracay.
02:37.0
Saan ito nanggaling at anong uri ito ng buwaya?
02:43.4
Ang buwaya ay agad dinala sa mainland Malayaklan doon sa barangay Napaan dito sa LMJ Resort and ATV.
02:54.4
Ako nga po lang si Raymond Yorca na nagtatrabaho dito sa LMJ Miniso.
03:02.7
Ano sa tingin mo itong nakuha na buwaya sa isla ng Buracay?
03:07.1
Sa tingin ko sir ito kasi marami ng mga parang tinubutubuan siya ng mga talabahay.
03:17.6
Para sa tingin ko parang alaga kasi pag sa dagat, palipat-lipat naman sila ng pwisto.
03:24.4
Kaya siguro ito ay nakawala o alaga nila na inanod sa dagat.
03:34.2
Pali sa tingin mo inalagaan saan? Sa tabang o sa...
03:39.6
Siguro sa mga tabing baybay lang niya. Kasi pag sa tabang wala namang ganyan.
03:45.6
Kung yung mga nagdidikit sa kanya naman parang sisiba ako.
03:52.2
Kaya anong pagkakaano ko niyan?
03:54.4
Pagkakaano? Sa mga gilid ng baybay nung naaabot ng tubig-dagat.
04:01.9
So kahapon nung ma-turnover yan dito sa inyong lugar, dito sa Miniso ninyo, ano yung sitwasyon niyan?
04:11.5
Nung dinalaya dito may rescuer, naka-tali. At least hindi pa naman talaga siya gumagalaw.
04:19.9
Siguro ko talagang stress na stress siya dun sa paghuli.
04:23.3
Siyempre nakapok siya ng...
04:24.4
Nung alon, nung mga tao dun, sa Dinevid. Kaya wala siya, wala siyang ano-ano ginaano.
04:33.5
Wala siyang galaw-galaw kahit na tinatanggalan ko siya ng tali.
04:37.5
Anong uri ng crocodile to sir, sa tingin mo po?
04:40.0
Para sa tingin ko kasi yung kagaya sa amin, ano, salt water, parang salt water din.
04:48.7
So sa lugar natin, saan nakukuha itong mga ganitong buhay?
04:54.4
Kaya sa akin, sir, ay siyempre dito pa naman ako nag-alaga. Wala akong saan yan, ano, saan na kukuha nila itong mga ano.
05:05.6
Kasi dito lang naman ako nito, na-hire dito sa trabaho. Tapos yun, inturoan lang ako dito magpakain, ang ganyan.
05:13.1
Kaya dito na rin ako nasanay ka nilinisan, pakainin.
05:17.9
So sa tingin mo ay alagang-alaga ito tapos nakawala lang doon sa isla?
05:24.4
Para sa tingin ko, alaga. Kasi pag ganyan, yung iba, hindi naman mga, ano, nagaling dagat. Wala naman mga ganyan, o.
05:34.6
Kasi siyempre, palipat-lipat din naman yan ang pisto, hindi naman yan iisahan, eh.
05:38.8
Sa akin nga, pag minsan dito siya sa tubig, minsan doon siya sa taas, minsan doon siya, o.
05:45.1
Kaya hindi ako ma, ano, na...
05:47.8
Ano ito, sir? Lalaki, babae?
05:49.9
Yun lang ang hindi ko, sir, maano.
05:53.0
Na kung lalaki o babae.
05:54.4
Kasi ito eh, hindi pa namin na...
05:57.2
Hindi pa natingnan?
05:59.6
Pero may paraan kayo masuri yan kung lalaki o babae?
06:01.9
Pag makaano po kami ng, ano, yung, kasi wala po dito yung veterinarian.
06:07.1
Basi ma, ano, tukoy namin kung lalaki o babae po ito, sir.
06:12.1
Ayun. Maraming salamat po, kuya.
06:14.8
Good morning. Good morning po sa lahat ng nakikinig.
06:18.3
My name is Brian J. Carumba.
06:20.6
I'm the HR consultant ng LNJ Resort.
06:24.4
Um, so, with regards po dito sa, ano po yan, yung nahuli natin, saltwater crocodile, no?
06:32.3
So, actually, na-turnover ito kahapon with the help po na itong, ano natin,
06:36.6
joint effort po, actually, yung pagka-rescue sa kanya ng DNR, yung Coast Guard po natin,
06:43.6
yung atin pong Philippine National Police, yung lifeguard po natin, yung local or LGU natin,
06:49.6
at the same time, itong resident po ng Barangay Balabag, okay?
06:54.4
So, um, actually, na-nadala po sa amin kahapon ito, um, around 4 o'clock ng hapon,
07:01.7
and, uh, safely po na ilagay po natin sa ating facility around mga 4.50.
07:07.1
So, uh, given, syempre, itong saltwater crocodile kasi na ito, isa din kasi ito sa mga pinakamalaking species ng crocodile, okay?
07:18.0
Yung pinakamalaking species na nahuli natin na same species po nito is yung si Lolong.
07:23.3
Alam ko, kilala natin.
07:26.1
Lahat. So, um, si Lolong actually is nasa 6 meters, uh, approximately nasa 2,370 pounds siya.
07:34.0
Ito namang nakita dito sa Diniwid area natin, um, chineck namin yung land nito, nasa 3 meters siya.
07:41.8
So, kung titignan nyo, hindi siya fully grown.
07:44.3
Pan na, ano, although meron siya mga barnacles, yung tumutubong mga, parang mga talaban na tinatawag natin,
07:51.9
um, estimated namin nasa ano lang din.
07:54.4
Nasa, siguro, nasa 400 pounds siguro. 500. Estimate lang yan.
07:59.7
40 kilos, parang gano'n.
08:01.0
Ay, hindi, sir. Malaki. Mabigat yun.
08:03.4
Nasa, ano, um, kasi yung 6 meters, nasa, si Lolong nasa ano eh, nasa 2,300.
08:10.2
So, nasa, siguro, nasa 1,000 pala, roughly.
08:13.3
Kasi 3 meters na rin siya eh, oh. So, malaki-laki na rin siya.
08:16.7
So, ayun nga. Safely na, ano na rin natin.
08:20.0
Sa ngayon, yung status po niya is, ayan, nagpapa...
08:24.4
Lakas siya muna sa ngayon, kasi alam naman natin kung gano'n,
08:27.5
kung ano yung challenges kung nagka-catch tayo ng mga wildlife na ganito,
08:32.5
specifically wild, kasi ito, at sa dagat pa siya na uli, di ba?
08:39.9
Well, nagpapasalamat nga tayo doon sa mga tao na tumulong sa atin,
08:43.6
na ma-secure safely itong wildlife na ito.
08:46.4
Temporarily, dito lang muna ito sa LMJ Resort.
08:51.9
Bale, meron tayong monitoring.
08:54.4
Ito, together with the ANR, imomonitor nila ito.
08:59.4
Bale, mag-update kami sa kanila every day.
09:02.4
At the same time, meron tayong vet na mga na-invite na mag-check sa kanya,
09:08.2
yung health niya, because we have to make sure na safe din siya,
09:12.5
at saka yung health niya okay din naman.
09:14.5
Ang mga cells, sir, na tumutubo sa patawan niya, ano yung indication niya, sir?
09:20.0
Well, pag nasa dagat, kasi normal lang yun sa kanila na meron.
09:26.3
Compare ninyo sa mga tinatawag nating fresh water crocodile,
09:30.4
wala namang tumutubo sa mga, naturally, yung mga talabasin sa mga salt lang.
09:34.4
So, yung indications nandun kasi, through that one, kasi ma-identify natin yung age nila.
09:40.4
Actually, pag medyo umoke yung panahon at maganda yung ano mamaya,
09:44.9
baka kukuna namin sila ng sample nitong barnacles,
09:50.0
tapos ipo-forward namin dun sa DNR in order for them to check kung gano'n,
09:54.4
kung ano na, or ano na yung edad nitong, ano na ito, um, crocodile.
09:59.4
I-identify na ba siya, itong babae o lalaki ito?
10:01.2
Hindi pa. Hindi pa.
10:02.7
Pero, maybe, um, today, kasi pa-proceeding pa lang din yung mga in-invite nating, ano, vet din, to identify.
10:11.1
Medyo mahirap din kasi silang i-identify, kasi hindi natin basta-basta nakikita sa itsura nila, yung, ano, oo.
10:19.4
Yung behavior niya, sir, parang hindi siya gumagalaw.
10:22.3
Pusible na stress siya?
10:23.4
Kasi ang, parang lakas nila.
10:24.3
Malon kahapon na nagpalitang luta?
10:26.3
Oo. Medyo, actually, stress talaga. Pero kahapon, nung kinatch siya, kung makikita niyo,
10:32.3
ah, kung nakita niyo yung video kahapon, although wala naman ako doon,
10:36.3
pero talagang, actually, yung report sa amin kahapon, very aggressive siya.
10:40.3
So, it's just that, syempre, kung lumalangoy sa dagat yan, hindi naman sila gano'n talaga na yun yung habitat nila.
10:45.3
Talagang, nandodoon talaga sila, madalas na parang, ano.
10:49.3
So, kaya, nung nasa gilid na siya, nahuli siya kahapon,
10:54.3
ah, very aggressive siya.
10:55.3
Pagdating dito, so, ang good indications lang naman yan, yung kailangan natin malaman yung vital signs niya na umihinga siya.
11:03.3
Wala naman yan, parehas ng tao na kailangan natin pulsuhan yan.
11:07.3
So, yun ang good sign.
11:09.3
Actually, yung na-identify namin na good condition siya dahil nga yung breathing niya okay naman.
11:17.3
Then, ah, hindi na siya kahapon nung nalagay na siya sa facility.
11:23.3
Hindi na siya kahapon nung nalagay na siya sa facility.
11:24.3
Hindi pa siya ganun ka.
11:26.3
Kasi nga, na-stress nga yan.
11:28.3
Bukod doon, alos tatlong oras yata na, ano, bago siya talaga.
11:36.3
So, yung background din, sir, sa zoo.
11:38.3
Bilang may background din, sir, sa zoo, anong pananaw natin dito?
11:43.3
Nakawala sa dagat?
11:45.3
Um, eto wild ito, sigurado.
11:48.3
Hindi, hindi ito siya alaga.
11:50.3
Kasi ang, ang, ang malalaman niyo kung alaga siya,
11:53.3
yun nga, yung, yun yung indication ng barnacles na iyon.
11:57.3
Pag wala yung barnacles na iyon, sigurado, alaga iyon, cultured iyon siya.
12:02.3
So, kung wild pala yan, sir, parang nakakaakot na mayroon pala iyan sa purakay?
12:08.3
Um, hindi natin actually alam exactly, maspecify kung saan siya nanggagaling.
12:16.3
Actually, actually sa ngayon, pinag-aaralan ng DNR kung saan possible siyang nanggaling.
12:22.3
Pero for 20 long years na nandito ako, super wala naman tayong maghihitan dito talaga na, ano, na meron talaga ako.
12:31.3
Sir, nabigla din kayo, sir, naman. Mayroong kasensya, ano?
12:33.3
Oo. Kaya nga, nga, um, bakit mayroon yan dito?
12:36.3
Sabi namin, ah, bakit ganun? Eh, parang, alam ko, yung iba magsasabi na hindi siya safe. No.
12:43.3
Talagang, meron talagang ganun minsan na napapadpad, may mga ano. So, given saltwater crocodile,
12:50.3
ah, saltwater crocodile nga siya. So, nandito siya sa dagat, actually. Pero hindi naman yan sila, actually, totally sa mga beaches natin pumupunta o sa dagat.
13:00.3
Nandun-dun yan sila sa mga maliliit lang na area. Grooves, mangrooves, whatsoever, mga ganun.
13:06.3
Yung mga ganitong wild, sir, nangangagat talaga to?
13:11.3
Kaya nga wild siya.
13:14.3
Oo. Pero, ah, yes, oh, kung nasa beach siya, siguro talagang delikado siya. Pero, given nandito siya sa dagat,
13:19.3
Oo. Kung nasa beach siya, siguro talagang delikado siya. Pero, given nandito siya sa dagat,
13:20.3
sa facility natin, safe, syempre safe siya.
13:22.3
sa facility natin, safe, syempre safe siya.
13:23.3
Yung area na nakunan yan, sir, ano yun, ah, pinapaliguan din doon ng mga turista?
13:28.3
Um, actually, kung titignan mo yung Dinuit area na yun, oh, may naliligo doon. Pero, yung part na yun is medyo, actually, hindi siya ganun kamadaming tao, unlike sa ibang mga area natin na madalas pinapaliguan.
13:41.3
Sa mga ganito, sir, magka may kasama?
13:43.3
Um, eh, yun nga, yung tinitingnan natin yung kahapon. Pero, so far, wala talaga.
13:49.3
Wala, oo. Talagang naligaw lang din talaga ito.
13:52.3
So, palagay mo, sir, may kalayuan yung pinanggalingan?
13:55.3
Um, well, yung ano kasing yan, um, ano yan, eh, jumping yan sa mga islands. So, kung ano yung malapit doon, yun yung possible lang pinanggalingan.
14:06.3
Or, possible na baka andyan din sa Buracay.
14:08.3
Yes. Pwede din naman galing yan siya sa Romblon, ganyan.
14:12.3
Tumatalon yan. Kasi alam naman natin yung habitat ng mga crocodile, yung may pinakamarami tayo sa Palawan.
14:18.3
So, tumatalon talaga.
14:19.3
Kaya malapit lang kasi tinitingnan.
14:20.3
O, depende din kasi yan sa environment ng kung anong meron doon sa area. Magkain, yun lang naman usually yan, eh. Kung gutom na sila sa area, siyempre maghahanap yan ng ibang area na.
14:30.3
Ano po yung agreement ng taga-DNR between si LMJ?
14:34.3
Um, kasi actually si LMJ Resort, ito tayo yung merong zoo dito.
14:39.3
So, actually, tayo ay CWR holder or yung Certificate of Wildlife Registration holder.
14:47.3
So, tayo, kung baga, legally yung nag-ooperate.
14:49.3
Dito na meron tayong mga animals.
14:51.3
Good thing lang na meron po tayong available facility. Actually, merong laman din yung facility natin, yung kulungan natin na same species din yan.
15:03.3
Yung yan naman, nasa more than 2 meters lang din. Pero same species yan sila, saltwater crocodile din yan.
15:11.3
Sir, baka sa kakot sabi ko, baka mag-isa lang siya. Baka maging mag-isa, baka mag-iba yung behavior.
15:18.3
Behavior. Well, hindi naman.
15:21.3
So far, okay naman yung ano namin. Actually, yung, yung para safe din yung nahuli natin na si, actually, pinangalanan na nila si Dini.
15:32.3
Yung na, Dini crocodile. Kasi nahuli siya along the beach of Dini Bay.
15:38.3
Sa Tinag na actually nila. Kaya nga sabi ko, ala, pwede na pala natin lagyan ng tag na pangalan dito.
15:42.3
Si Dini na lang talaga dati.
15:44.3
Siya official niya.
15:45.3
Yan na yung official na pangalan niya si Dini.
15:46.3
Wala naman sang sugat, sir, sa katawan niya?
15:49.3
Wala siyang sugat. Kahapon…
15:50.3
May ganitong species yan. Pwede ito makain?
15:53.3
Magkainin ito. May ganitong kasi…
15:56.3
Hindi ko masasabi pero alam ko meron, meron niyan…
16:00.3
Di ba palawan gano'n? Pwede kinakainin na?
16:02.3
Oo. Pero hindi ko sure kung which kind of species.
16:07.3
Oo. Kasi ito wild ito eh. Yung iba kasi meron yung kinocultured eh. Yun yung pinaparami na pwede…
16:15.3
Ah, ganun na yun.
16:17.3
Tapag masama yung panahon tapos maalo na may mga possible talaga baka masundan pa yung mga ganitong incidents, sir?
16:23.3
So far wala. Yun nga, sabi ko nga, for the past 20 years, so first time lang namin nakarecover ng ano,
16:30.3
or nakarinig na merong buhay doon sa beach, kumbaga. So, kumbaga hindi, ano siya, very rare siya.
16:39.3
Isolated case lang ito. Oo.
16:41.3
Yun nga, baka may kasama pero sa palagay po natin, possible mayroon o wala din?
16:46.3
Ah, well, hindi natin pwede sabihin.
16:48.3
Di ba hindi sila yan maghiwalay pag magkasama sila?
16:50.3
Oo, hindi natin pwede masabing wala. May possibility talaga. Nandiyo dyan talaga lahat ng possibilities na yan. Oo.
16:57.3
Maka isang pamilya, no?
17:00.3
Naku, mahirap yun.
17:01.3
Hindi ko na rin po kami, sir, sa…
17:03.3
Pero monitoring, alam nyo, yung ating mga Coast Guard, yung ating mga local LGU, nandiyo dyan yan sila everyday. Nagmamasid-masid lang din. Pero so far, wala namang may na-report na bagong incident.
17:15.3
By the way, sir, yung isa na yan, nanauna na dito. Ah, dalawang pala natin, Atty. Joday.
17:19.3
Isa yung nandiyo dyan.
17:20.3
Nagkatabi ni Denny.
17:21.3
Yes, ni Denny. Oo.
17:22.3
Denny ha, Denny talaga.
17:24.3
So, saan nakuha? At…
17:25.3
Yung isa? Actually, galing yun sa friend na natin.
17:30.3
Ah, yun. I think, tama, sa Kaliboy yan siya before nang galing doon.
17:36.3
Ah, mayroon kasi doon isang possibility doon.
17:38.3
Oo. So, in-adopt din natin, kumbaga. So, kaya meron tayong, ano, meron tayong…
17:44.3
Hindi ba magastos pag mag-alaga ng mga ganitong klaseng…
17:47.3
Ah, kung mag-isa lang, hindi naman magastos. Pero given marami kang mga wildlife dito, medyo magastos din actually.
17:59.3
Oo. Pero chicken actually.
18:02.3
Chicken talaga. Mapili eh.
18:03.3
Yung favorite nila. Pero hindi yung fried chicken ha.
18:07.3
Sa ngayon raw ay mananatili dito sa kanilang pasilidad si Denny.
18:14.3
Sa nakikita nito sa Boracay Malay Aklan, ako si Kapobreng Archie Hilario ng PV News Online.
