00:59.2
So medyo malaki yun, ano?
01:02.0
Alam mo, kausap ko yung mga taga-UK dati, ng mga flood specialists.
01:06.4
Sinasabi nila, we have rains na 100 millimeters that can wipe out a village.
01:16.4
So sabi ko, ay, wala pala yung inyong, ano, takot na kayo sa 100 millimeters.
01:24.1
Pero dito sa Pilipinas, parang normal.
01:28.2
In fact, hindi nga lang 461 millimeters ang pinakamataas natin, eh, meron pa nga nakikita ko maabot ng 1,000, eh.
01:35.8
So, in a day, no?
01:37.5
So talagang malaki ang problema natin sa Pilipinas.
01:41.2
At bawat munisipyo and city, meron talagang problema ng baha.
01:46.4
So yun nga, for instance, hindi naman ito siguro yung huling pagkakataon na ganyang karami yung babagsak na tubig-ulan.
01:53.1
Sabi nga doon sa isang report na mas marami pa yung...
01:57.1
binagsak na tubig nito, kumpara doon sa Ondoy, okay?
02:00.2
At least sa Quezon City.
02:01.6
Pero ang tanong dito, Professor, yung when it comes to our readiness,
02:05.5
ibig sabihin, bakit hindi yata ganung kabilis humupa, marami ba mga baradong daanan dapat,
02:11.2
kulang ba sa interconnectedness when it comes to programs and planning yung mga LGUs, di ba?
02:16.4
Kasi tanggap naman natin na maraming ulan, pero bakit yata ganung katinding epekto,
02:20.7
hindi ba pwedeng ma-mitigate man lang yan o mabawasan?
02:27.1
So, decongested talaga Metro Manila.
02:29.8
Maraming factors, e, no?
02:31.3
So, medyo complicated.
02:33.0
So, pasensya na, i-explain ko paunti-unti, no?
02:37.3
Go ahead. Kaya namin kayo in-invite dito.
02:41.0
Umpisahan natin doon sa, ano, no?
02:43.7
Kung nabulaga ba tayo o hindi tayo nabulaga doon sa, ano, doon sa pangyayari noong 24, July 24.
02:53.2
Dapat a day in advance, meron tayong forecast, di ba?
02:57.1
Malaman natin kung ganung karami yung buhos ng ulan.
03:00.2
Kasi yung buhos ng ulan na yun, pag madami, magta-translate into a flood.
03:05.3
So, nakita ko yung forecast na yun, one day in advance, para magprepara sa atin,
03:10.9
ay medyo underestimated, no?
03:13.9
Pati dito sa UP, yung mga meteorologists dito sa UP, na-underestimate din nila yung forecast, nakita ko, no?
03:21.5
Hindi, hindi kasing taas noong na-record.
03:27.1
Araw na yun, which is around 400 plus millimeters.
03:31.5
Pero pag tinanong ko sila, o ano ba yan?
03:34.5
Mahirap daw kasi talaga i-forecast yung combined na may bagyo sa north ng Luzon at saka panahon ng Habagat.
03:44.2
Kasi yung pag may bagyo doon, binibigyan niya ng vitamins yung Habagat or yung monsoon rains.
03:52.3
At pag nangyari yun, eh, mahirap i-forecast.
03:57.1
I-forecast daw yung amount of rain at saka yung intensity ng rain.
04:02.0
And it is a parang limitation.
04:05.7
And that's the state of the art ng science in forecasting.
04:10.5
It's a limitation that we need to accept.
04:13.4
Ang tanong, yung limitation na yan ba dahil kulang sa expertise, kulang sa equipment,
04:18.8
or baka naman ganyan talaga so far?
04:20.5
Hindi pa ganun ka-advance ang forecasting.
04:23.7
Mas mahirap kasi yung forecasting, lalo na dito sa...
04:27.1
malapit sa Equator, sa Philippines, no?
04:29.8
Hindi dahil kulang sa expertise,
04:32.9
kung hindi yun lang talaga yung kaya ng technology ngayon at saka ng siyensya.
04:38.8
Yun pa lang yung available, okay.
04:40.8
Oo, yun lang yung available.
04:42.5
And this is a limitation that we need to accept and recognize, no?
04:47.6
Kasi pag dininay natin na, ay, hindi, no, kaya namin pala to, kaya yan,
04:53.3
eh, hindi naman pala, eh, mapangit yung mangyayari.
04:56.7
So, we have to accept that.
04:58.6
So, in that, in that aspect, in that respect, surprised tayo.
05:04.2
But at the same time, hindi ko rin masabi na totally surprised tayo dapat, eh.
05:09.1
Kasi we all knew that there was Carina, no?
05:12.4
And it was a very, it was a typhoon na bumabaybay doon sa north ng Luzon.
05:17.9
At ngayon ay panahon ng habagat, July, August, September, October, panahon ng habagat yan.
05:25.7
And noong 2012, 2013, 2014, 2018, at ngayon ulit, eh, marami tayong experience na pagdaganito yung, yung configuration,
05:38.1
may bagyo sa taas, binabigyan ng vitamins yung, yung, yung habagat, eh, nagkakaroon tayo ng malakas na pagulan.
05:45.3
So, alam na natin dapat yung lahat kasi na, eh, although, although, tropical storm, pero yung habagat, matataas din yung baha noon, ano?
05:55.7
Eh, dapat hindi na rin tayo nasusurprise at alam na rin natin yung gagawin.
05:59.5
So, in terms of the forecasting, tingin ko, medyo nakakagulat, but we can recognize that as a limitation of science.
06:08.5
But at the same time, eh, dapat sanayin na tayo doon kasi pag may ganong klaseng bagyo, alam natin na may habagat, eh, dapat preparado at alerto tayo hanggat hindi nawawala yung malakas na pagulan
06:21.6
o kaya yung bagyo na yun at malayong malayo na talaga.
06:25.7
And I think that responsibility does not lie solely sa government, diba?
06:32.5
It is also with, ano, parang yung responsibility lies with everybody, no?
06:38.8
Ahm, yun, kailangan hindi na tayo nasusurpresa doon at alam na natin yung gagawin, alerto tayo pag nangyari yun, kahit madaling araw pa yun, kahit tulog pa yun, tulog pa tayo.
06:49.7
Because it concerns survival, yung mga buhay natin, dapat palagi tayong atend.
06:55.7
So gulat na hindi gulat, and yun, eh, kailangan ma-realize natin para ma-rectify natin yung problema.
07:03.6
Kasi tingin ko yun yung problema at kailangan tanggapin ng lahat na meron tayong lahat na pagkukulang.
07:10.0
Pati kami, may pagkukulang kami kasi eh, dapat siguro mas na-educate natin yung lahat ng mga tao na dapat ganito yung ano, yung ginagawa natin lahat.
07:21.1
So kulang siguro kami sa mga campaigns, no?
07:25.7
Pati na rin lahat ng mga responsable dapat.
07:29.0
Pati na yung mga pamilya.
07:32.0
Okay. Lahat naman yun, syempre, pwede natin sabihin na shared responsibility, no?
07:35.9
Pero yung ibang mga, for instance, possible reasons.
07:39.3
Kunwari, yung tinutukoy na reclamation projects dyan sa Manila Bay.
07:45.4
I don't know whether napag-aralan na po ito ng mga siyentista, pero would you know kung yung ganyan bang mga reclamation projects, may epekto yan?
07:55.1
Doon sa pagbaha ng regiyon?
07:59.5
Okay. Unfortunately, wala akong mga senaryo na simulations na kasama yung reclamation.
08:07.2
Hindi ko pa nagagawa, kaya mahirap akong magsalita tungkol doon sa possible na epekto nito.
08:12.5
Although may nababasa ako na kinocorrelate nila pag may reclamation, eh nagkakaroon ng mas matinding baha.
08:19.0
So hindi ko masabi exacto kung ano yung exact senaryo.
08:24.2
Kasi iba-ibang lugar, iba yung senaryo, no?
08:26.9
Pero kung ang tinutukoy mo ay yung sa Senate, yung nasimulate namin yan, kahit walang reclamation, eh may baha doon sa Senado.
08:39.4
Hindi ko lang alam kung merong reclamation, eh mas gagrabi ba yung baha?
08:45.4
Yun yung tatanong ko sana.
08:47.2
Oo. Yun ang unknown.
08:48.3
So babalik ako ngayon sa una mong question.
08:51.8
Eto, talaga bang ano muna?
08:53.6
Ito ba dahil lang sa lakas ng ulan? O meron bang nakakapag-aggravate ng situation?
09:01.4
Katulad nun, halimbawa kung may reclamation, it is possible that the situation, the flooding may be aggravated.
09:09.2
Ang isa pa, kapag kasinementuhan natin yung kalupaan, eh hindi na nasisipsip yung lupa.
09:16.4
Kasi malaki din yung volume nun.
09:18.6
At may magpupuntahan yung tubig, syempre.
09:21.9
O ano ba yung drainage system na nasa ilalim?
09:26.1
Ang puno ba? Mas marami ba yan?
09:30.0
Pag pinutol natin, malamang nakapag-aggravate yan ng situation.
09:35.1
Pero maraming mga causes yung pag-aggravate ng flooding.
09:40.4
But I would say, I dare to say, na the primary reason was the volume of water that was dumped in Metro Manila.
09:50.1
E yung, for instance, yung...
09:51.9
issue ng quarry, yung pagkakalbo sa kabundukan, for instance, sa mga Rizal area.
09:57.3
Diba logically, pagkalbo yung bundok, walang pipigil sa pagregkasaan ng tubig mula sa itaas pa pa ba?
10:04.5
Sa mga pag-aaral ba?
10:08.1
In fact, it's in the literature, mga scholarly articles, na yung mga puno can retain so much water.
10:18.0
Syempre, pag nire-retain yan, nadidilay yung daloy ng tubig.
10:21.9
Para hindi sabay-sabay dumadaloy yung tubig sa ilog, para hindi nga siya umapaw ng ganong palaki.
10:28.5
As compared to a mountainous area without any trees.
10:37.2
And again, this is another aggravating factor.
10:41.0
Hindi naman magkakaroon ng baha pag walang ulan eh.
10:45.8
So, meron kang malakas ng ulan and there are aggravating factors.
10:49.7
Pagka pinutul mo yung mga puno,
10:51.9
siyempre, mas mabilis yung runoff.
10:54.5
Mas mabilis silang pupunta doon sa ilo.
10:56.8
Pagka walang absorption yung lupa dahil sinementohan mo,
11:01.9
o kaya binarun mo yung mga streams and creeks,
11:05.5
tinapalan mo ng kongkreto,
11:07.9
ginawa mong kalye,
11:09.6
ay syempre, ma-aggravate din yung situation.
11:12.9
At yung pagbabaka.
11:21.9
At wala na yung malaking kurupukulong.
11:26.0
Thank you for watching!
