01:27.7
Ang nagtaguyod sa amin ay ang nanay namin.
01:30.0
Ang ubod ng sibag, na itago na lamang natin sa pangalang nanay debina.
01:36.4
Simpleng buhay lamang ang meron kami.
01:39.5
Kagaya lamang din ang mga karaniwang residente na kung hindi kakayod, walang kakainin.
01:46.4
Sinanay, pagtitindo ng isda ang pinagkakabalaan.
01:51.9
Bali umaangkat siya ng isda sa bayan, tapos iginagala niya naman ito sa mga kabayan.
02:02.1
Bukod ba dyan, may pwesto din siya sa may merkado.
02:06.4
Kaso maraming kompetensya kaya kung minsan ay nalulugi ito.
02:11.6
Ito mga kapatid ko ay kapwa na nakapagtapos ng sekundaryan nun.
02:16.7
Hindi naman sa pinagmalabis pero may angking kagandaan ito mga kapatid ko.
02:23.3
Ako lang ata yung hindi.
02:25.5
Parang lahat ata ng magandang parte ng lahi namin.
02:28.4
Sa mga kapatid kong babae na punta.
02:33.6
Kabi-kabila ang manliligaw nila.
02:37.1
Ako naman noon bilang tumatay yung tatay ay sinasabihan ko na pumili ng tao na matitino.
02:44.2
Bahala na kung ano pa ang katayuan sa buhay.
02:48.3
Ang importante matinulang.
02:51.3
Aani naman yung mayaman, gwapo pero sakit sa ulo diba?
02:57.6
Ito yung mga kapatid ko.
02:58.3
Itago na lamang natin sila sa mga pangalang Rosana at Adela.
03:03.3
Masisipag din sila.
03:05.9
Hindi nga naasiwa kahit dalaga na at tumutulong pa naman sa akin sa pag-uma.
03:12.0
May malit na taniman kasi kami noon ng sitaw at kalabasa.
03:16.4
Nasa buka na lamang ito ng bahay namin.
03:19.5
Kung saan isang palapag lamang yun na bungalow type.
03:24.0
Ilang distansya naman ay ibang lubay na.
03:25.9
Tapos ay may panakanakang mga bahay doon.
03:31.5
Payak lamang ang lugar, Sir Seth.
03:34.4
Payapa at hindi uso yung marites.
03:37.6
Lahat naman ang nakatera doon ay puro abala.
03:41.1
Hindi yung pabigat sa pamilya at walang ginawa kung hindi ang mangutsa at manglibak.
03:46.6
Yung mga tambay ba?
03:48.5
Ganun ang pinagkakabalan.
03:55.9
Isang araw ay napapansin kong balisa ito.
03:59.8
Nagtatrabaho pero para bang may sakit noon.
04:04.4
Hinayaan ko na lamang yun gawa ng may mga personal na sistema ang mga babae.
04:10.3
Baka dalaw lang kako.
04:13.6
Hanggang sa umabot na yun ng tatlong araw ata.
04:17.2
Tapos itong si Rosanna lumapit sa akin noon.
04:21.9
Sabi niya, ang ate Adela daw niya.
04:25.9
Ay hindi na halos magsalita.
04:29.6
Si Rosanna ang pinakabunso.
04:32.5
Nasa edad 17 taong gulang ito.
04:35.5
Habang si Adela naman ay nasa 20 na.
04:39.0
Kako, tanungin niya kung may problema.
04:42.8
Tutal, sila lang naman ang laging magkasama.
04:46.1
At iisa lamang din ang silid nila noon.
04:50.2
Sinubukan kong tanungin, kuya.
04:52.9
Ngumingiti lang eh.
04:55.9
Nagsimula ito nung umaalis siya eh.
04:59.6
Hindi naman natin pinupuna kasing malaki na.
05:01.7
Baka may nobyo na yan, kuya.
05:05.1
Tapos may problema siya doon.
05:08.1
Teka, sino ba sa mga manliligaw niya sa tingin mo yung nagugustuhan niya?
05:15.2
Ang sabi naman ni Rosanna,
05:17.6
baka yung taga na sipit o mano,
05:20.2
yung mukhang mayaban.
05:23.8
Teka, kausapin ko ah.
05:25.9
Tatapusin ko lang itong ginagawa ko.
05:28.8
Tulungan mo na lamang yung nanay.
05:32.4
Kasalukuyin kasi ako nagtatanim ng punlanon.
05:35.8
Galing sa mahabang tag-araw.
05:38.3
Pagbagsak ng ulan.
05:40.6
Sinamantal ako kaagad ang pagtatanim.
05:43.6
Umaga yun at papaalis na rin ang nanay.
05:47.5
Matapos ang ginagawa ay pinuntahan ko sa bahay si Adela.
05:54.0
Nakatulala habang nakasilip sa may binigay.
05:59.9
itong mga nagdaang araw,
06:02.1
napapansin ko yung pagkabalisa mo ah.
06:06.8
Yung kapatid mo nagsumbong sa akin eh.
06:09.4
Hindi ka na daw halos makausap.
06:13.8
Hindi ka agad nakapagsalita si Adela.
06:17.5
Nakita kong nangilid ang mga luha sa mga mata nito.
06:22.0
Parang iba na to ah.
06:24.2
Wika ko pa sa sarili ko nun.
06:25.9
Lumapit ako sa kanya at tumabi sa pagupo.
06:31.8
Siyempre, bilang kapatid na panganay at tumatay yung ama,
06:36.6
kailangan kong malaman ang problema nito.
06:39.8
Pero inaantay ko siyang magsalita nun.
06:43.0
Baka kasi humugot pa ito ng lakas ng loob.
06:47.8
Sumingup si Adela.
06:50.1
Tapos ay pinahira ng luha sa mga mata at sinabing,
06:55.9
Huwag mo nang isipin ito ah.
07:00.4
Doon ay naisip ko na mukhang may nobyo nga at siguro,
07:05.4
Kaya noon ay pinili kong hayaan na lamang.
07:09.4
Napakapangit namang mangyalam kung yun ang nga ang usapan.
07:13.4
Kahit papano, may kutob na ako.
07:17.4
Nagbuntong hininga ako noon at sinabihan siyang,
07:20.4
kapag gusto niya ng kausap, naroon-roon lamang ako.
07:25.9
Bukas ako at pakikinggan ko siya noon.
07:31.9
Bigla na lamang itong humagulgol ng iyak.
07:35.4
Niyakap ako ng kapatid ko.
07:38.4
Parang kumirot ang dibdib ko noon.
07:42.4
Dam ako ang sakit na dinadamdam niya.
07:46.9
Hanggang ganoon na lamang ang panlalaki ng mata ko, Sir Seth.
07:51.9
Nang sabihin niyang,
07:56.9
Pinawersa umano siya.
07:59.9
Hinalay umano siya doon sa kanila.
08:03.9
Sa mismong bahay nila.
08:07.9
Parang sasabog ang ulo ko noon.
08:10.9
Mabilis akong nagtanong kung sino ang humalay sa kanya.
08:15.9
Ang sabi ni Adela,
08:18.9
yung manliligaw niya.
08:21.9
Napakunot ang mukha ko.
08:24.9
Papanong nakarating siya sa bahay ng manliligaw niya?
08:28.9
Sa kataga pa lamang na hinalay siya doon sa lugar.
08:32.9
Ano to? Lukohan diba?
08:36.9
Diretsuhin mo nga ako.
08:38.9
Papano ka nakarating doon?
08:40.9
Huwag mong sabihin sumama ka.
08:43.9
Adela, wala akong pagkukulang ah.
08:46.9
Sapat yung pagdidisiplina namin sa inyo.
08:49.9
Parang pinapalabas mong katulad ka ng ibang mga babae na mababa yung didisiplina.
08:54.9
Saglit na natahimik si Adela.
08:57.9
Pumunas ito ng mga luha at sumilip sa bintana.
09:03.9
hindi daw siya mababang babae.
09:06.9
Ang hindi niya alam,
09:08.9
kung papano siya nakarating sa bahay ng kanyang manliligaw.
09:13.9
Sa naaalala niya noon,
09:15.9
gumala lamang sila dahil nag-ayaw si Adela.
09:18.9
Pero para umano siyang nananaginip.
09:22.9
Tapos bigla na lamang nagkahulirat.
09:25.9
Pero nakapatong na umano ang lalaki sa kanya noon.
09:30.9
Napamura ako ng pagkalutong-lutong noon.
09:33.9
Galit na galit ako.
09:37.9
sobrang bait nito.
09:39.9
Ayaw niyang may magalit sa kanya.
09:44.9
sobrang bait nito.
09:46.9
Ayaw niyang may magalit sa kanya.
09:50.9
sinakyan niya ang pagkaaya ng nandigaw at ayon.
09:58.9
sino bang matinong sasama at magpapaano na lang ng ganun kadali, di ba?
10:02.9
Hindi pa sila magkasintahan.
10:05.9
Naniniwala ako sa kapatid ko noon.
10:08.9
Dahil matinong siyang babae.
10:11.9
Medyo naguguluhan lamang ako sa mga babae.
10:14.9
Nakaunang naging paliwanag niya.
10:17.9
Pero nang maging malinaw na sa akin ng lahat,
10:20.9
alam kong may mali nun.
10:24.9
Hindi nalingid sa akin ang mga gayo-gayumang iyan.
10:28.9
Talamak iyan sa kapanahonang iyon.
10:31.9
Gawain ito ng mga mangkukulam.
10:34.9
Kaya naiisip kong isang mangkukulam ang manliligaw ni Adela.
10:40.9
Pero iyon ang pagkakamali ko.
10:42.9
Dahil higit pa doon ang natuklasan ko, Sir Seth.
10:47.9
Pero bilang pag-aanay ng kwento,
10:50.9
hindi tayo tatalon doon.
10:53.9
Ang pangalan naman noon ang manliligaw niya,
11:03.9
Minsan ko nang nakausap ito.
11:06.9
Mabait naman ang binatang ito.
11:09.9
Kaya hinahayaan ko lang.
11:10.9
Akala ko pa nga yung taga nasipit na mayaman pero,
11:15.9
ito palang hinayupak na si Rainiel ang tinutumbok ni Adela.
11:20.9
Kuya, ikaw lang yung sinabihan ko nito.
11:24.9
Wala akong sinabihang iba.
11:26.9
Hindi ko alam kuya yung mangyayari.
11:29.9
Naiintindihan kita.
11:32.9
Hahanapan ko ito ng paraan.
11:34.9
Basta maging matatag ka at huwag susuko ah.
11:37.9
Tandaan mo, nandito lang ako lagi.
11:40.9
Walang makakaalam nito.
11:45.9
Naging mahirap ang sitwasyon.
11:48.9
Mahirap isang guni sa kinauukulan.
11:54.9
Isipin niyo na sumama ang kapatid ko sa gala tapos,
11:58.9
nakamulatan na lamang niyang nakapatong ng lalaki.
12:02.9
Kung ganitong paliwana gabay,
12:04.9
lalabas na kalokohan para sa kinauukulan noon.
12:07.9
Sino ba namang maniniwala sa gayuma?
12:11.9
Wala naman yun sa batas, di ba?
12:14.9
Pero hindi ibig sabihin noon na hindi ko na hahanapan ang hustisya.
12:21.9
Talagang gusto kong pumatay noon, Sir Seth.
12:25.9
Pinalamig ko muna ang ulo ko.
12:28.9
Pinalipas kong ilang araw.
12:31.9
Si Adela, medyo masigla na kahit papano pero,
12:35.9
naroroon pa rin ang paminsan-minsang pagkatulala.
12:42.9
Sinadya kong paupain muna ang init ng ulo ko para makapag-isip ako ng tama.
12:48.9
Kasi sa mga puntong naisiwalat sakin lahat ni Adela ang pangyayari,
12:53.9
nagdidilim na talagang paningin ko noon.
12:56.9
Maging si Adela, kung hindi nito nilinawang lahat,
13:00.9
masasaktan ko talaga siya.
13:02.9
Naroroon nang hinala ko ng mangkukulam ito.
13:08.9
Kaya naganap ako ng paraan kung papano ito susugpo'y noon.
13:13.9
Sumisimple ako ng puslit sa bahay ng pinsan ng tatay ko.
13:18.9
Isa kasi itong albularyo.
13:21.9
Itago na lamang natin ito sa pangalang Tiyo Kuwing.
13:26.9
Nagtatanong ako kung papano kontra'y ng isang kulam o hindi naman kayabarang.
13:32.9
Siyempre, nagtakas si Tiyo Kuwing noon.
13:36.9
Hinaasahan ko ng mga katanungan niya sa akin,
13:40.9
na keso ano ba daw ang mga motibo ko at nagtatanong ako ng karunungan.
13:45.9
Ang sabi ko naman, nagkaka-interes lamang ako sa mga bagay-bagay.
13:51.9
Sabi pa sa akin ng Tiyo Kuwing,
13:54.9
kung binabalok ko daw na maging magagamot ay huwag ko nang ituloy.
13:59.9
Kasi ang ganung trabaho,
14:02.9
mga sa lupa ang kalahati ng katawan.
14:05.9
Delikado mano ang karunungan.
14:08.9
Masyado namang malalim yung mga sinabi niyo, Tiyo.
14:12.9
Nagtatanong lang eh.
14:14.9
Basta, ano po ba yung gagawin?
14:18.9
Ay naman kay Tiyo Kuwing,
14:23.9
Pero isa lang ang pinakamabisa.
14:26.9
Tawas-tapol lamang umano ang dalin ko lagi.
14:29.9
Ito yung tawas-tapol na mabibilis sa kamigin.
14:34.9
May halo kasing sangkap na napakabisang pangontra.
14:38.9
Kahit anong sumpa at gulam,
14:41.9
kapag ito ay ipupukol sa akin ay hindi umanotatalab nun.
14:47.9
posibleng sa iba tumama.
14:50.9
Mabisa din umano sa aswang ang tawas-tapol.
14:54.9
Basta pangkalahat ang proteksyon umano ito.
14:59.9
Ang seryoso ng mukha mo, Pilip ah.
15:02.9
May problema ka ba?
15:04.9
Nakakagulat ka eh.
15:06.9
Hindi ka naman ganyan.
15:08.9
Baka may plano kang mangkulam ah. Masama yan.
15:14.9
Magtatanong na lang po ako sa susunod.
15:17.9
Alis na po ako, Tiyo.
15:20.9
Umalis kagad ako nun.
15:22.9
Siyempre, masaya kahit papano.
15:27.9
Hindi ko alam, mga kapatid.
15:29.9
May mga kagiliw sa mga puntong iyon kung ano itong karunungan.
15:33.9
Maging itong tawas-tapol.
15:36.9
Ang tanging alam ko lang ay malupit ang tama ng kulam at barang.
15:42.9
Lumuwas ako ng kamigin nun.
15:45.9
Malapit lang naman ito.
15:47.9
Mga limang oras na biyahe kasama na ng barko at makakarating na kaagad.
15:53.9
Dahil sa pagka-inosente ko dito,
15:55.9
binili ko talaga yung halosing laki ng kamao ko.
15:59.9
Dalawang klase pa.
16:02.9
Yung isa ay kulay abo habang yung isa ay kulay asul.
16:07.9
Nagtanong ba nga sa akin ang nabilan ko kung bakit ganun kalaki ang napili ko?
16:13.9
Kung may gagamutin ba daw akong isang katutak na pasyente nun?
16:17.9
Napagkamalan pa akong manggagamot,
16:20.9
ganun kapulido ang tawas-tapol.
16:22.9
Ganun ito na partikular sa mga manggagamot nun.
16:27.9
Umuon na lamang ako,
16:32.9
para wala nang ibang itatanong pa.
16:34.9
Hindi ko naman kasi alam ang isasagot ko sir Seth eh.
16:38.9
Alam kong naglilipana na dyan sa isip niyo mga kagiliw ang magandang tanong na,
16:43.9
bakit hindi na lamang ako humingi ng tulong sa albularyo?
16:48.9
Alam ko naman na posibleng may maitulong sila sa akin pero,
16:52.9
malalaman at malalaman nilang nangyari sa kapatid ko na siyang ayaw ko mangyari nun.
16:59.9
Pinoprotektahan ko ang reputasyon ng kapatid ko na iyon.
17:03.9
Pagkatao at dignidad niya din ang nakasalalay dito.
17:08.9
Alam ko iyon kasi nga lalaki ako eh.
17:12.9
At yakbaba ba ang tingin ng isang lalaki kapag nalamang may nangyari sa isang babae?
17:18.9
Lalong-lalo nun nung kapanahuna namin.
17:22.9
Ayoko nang ganun.
17:26.9
Hindi lang para sa kanya kung hindi pati na rin sa buong pamilya.
17:30.9
Nang makarating ako sa bahay,
17:33.9
sunod na inihanda ko ang magagamit ko.
17:37.9
Pataya na kasi ang tumatakbo sa isip ko nun.
17:43.9
May baril ang yumao kong tatay at hawak ko ito.
17:47.9
Ditambor na may tatlong bala.
17:49.9
Makalipas ang dalawang araw, sumaglit ako noon sa bahay nila Tiyo Kuwing.
17:57.9
Ipinatingin ko sa kanya mga tawas.
18:03.9
Ba't ang lalaki umano?
18:05.9
Ang sabi niya sa akin, ang malakas sa proteksyon ay yung abuhin.
18:11.9
May mga karga daw ang mga dala ko pero katangi-tangi itong kulay abuhin na ito.
18:16.9
Doon ko na kumpirma na tama ang nabili ko noon.
18:22.9
Walang ano-anong umalis ako noon.
18:25.9
Isinilig ko sa dala kong maliit na baga mga tawas.
18:29.9
Dire-diretsyo kagad ako sa buyugan.
18:33.9
May sapat naman na pera akong dala.
18:36.9
Pinaghandaan ko talaga ito.
18:39.9
Ang gusto kong mangyari,
18:42.9
yung parang hitman.
18:44.9
Ganyan ako katapang.
18:47.9
Hindi talaga ako takot mamatay.
18:50.9
Ang kinatatakutan ko ay ang mabuhay sa kahiyan ng kapatid ko.
18:56.9
Isipin niyo na masyadong mapusok ako.
18:59.9
Hindi ko naman ipagkakailayan.
19:02.9
Lalo na kapag nasagad ako at nalambingit na ang mga kapatid ko.
19:07.9
Talagang wala akong sinasanto.
19:12.9
kahit pa maliliit kami,
19:14.9
ako na ang tagapagtanggol nila.
19:17.9
Hindi na maganda ang kondisyon ng tatay noon.
19:20.9
Partikular pa sa mga sandaling yun na,
19:23.9
talagang kahit kumain ako ng tao,
19:29.9
Sinabi sa akin ng kapatid ko ang detalye kung saan talaga nakatira.
19:34.9
Kagaya lamang din ang sa amin na may panakanakang mga bahay.
19:38.9
Pero mas makahoy at liblib doon.
19:40.9
Naiisip ko ang sinapit ng kapatid ko habang binabagtas ko ang daan patungo sa bahay nila, Reyniel.
19:51.9
parang lasing ito na walang malay sa motibo ng animal na iyon.
19:58.9
Sa pagkakatanda ko,
20:02.9
sinadya ko talagang makarating ng ganong oras dahil gagawin ko ang pakay ko sa gabi.
20:08.9
Nakikita ko ng bahay noon.
20:11.9
Malaki ito at parang larawang ko pa sa luma.
20:14.9
Sa pagkakaalam ko ay ito ang pinakadulo,
20:17.9
kasi ang likod nito ay gubat na.
20:20.9
Dalawang palapag at walang malapit na kapitbahay.
20:24.9
Hinaalam ko noon ang sistema ng lugar.
20:27.9
Kalmado lamang ako noon.
20:30.9
Tumambay ako sa isang banda.
20:33.9
Naalala ko pa yung kamalig na isang kapatid.
20:36.9
Naalala ko pa yung kamalig na halos gumuha na ang bubong na pinagtambayan ko.
20:42.9
Pagsapit ng dilim,
20:45.9
nagtaka ako kung bakit walang ilaw.
20:48.9
Walang kailaw-ilaw sa bahay na iyon.
20:52.9
Samantalang natatanaw ko naman ang iba sa malayo na
20:56.9
namimituin talaga.
20:59.9
Medyo kinabahan ako ng konti gawa nang
21:03.9
naisip ko na baka may nakasipat sa akin kaya nagkaganda.
21:07.9
Pinatay ang ilaw at nakahanda din ito sa mga gagawin ko.
21:14.9
Dahil doon ay hindi muna ako kumilos.
21:18.9
Nagmamatsyag ako.
21:23.9
Sinubukan ko noon lumapit ng konti.
21:26.9
Hawa ko na ang ditambor ko.
21:29.9
Sakaling may bubungad,
21:32.9
papuputukan ko talaga tapos ibat.
21:36.9
Wala namang nangyari noong lumapit ako.
21:39.9
Iniisip ko yung pagdating ko hanggang sa mga sandaling iyon.
21:43.9
Ni isang beses ay wala akong nakitang tao.
21:48.9
Idabot na iyon ang malalim na gabi.
21:52.9
Kung kaya't nainip na ako,
21:55.9
wala man lang lumalabas sa bahay.
21:58.9
Hindi ko nakita si Rainiel o alinman sa miyembro ng kanilang pamilya.
22:02.9
Hanggang sa nakapagdesisyon ako na lapitan na talaga ang tugkara ng tahanan.
22:13.9
Kahit madilim, may naaaninag naman ako noon.
22:18.9
Nakakaramdam na ako ng tensyo noon.
22:22.9
Namako ang pagtagaktak ng pawis ko sa muka.
22:26.9
Nagmumuka na akong timang doon na wala man lang na pala.
22:29.9
Na para bang wala talagang tao sa bahay na iyon.
22:36.9
Hindi ko alam kung anong nakain ko.
22:39.9
Dumampot ako ng bato.
22:42.9
Inihagis ko ito sa may bubungan.
22:45.9
Kumalampag ang yero noon.
22:48.9
Ilang beses kong ginawa iyon pero,
22:51.9
wala man lamang sumilip o lumabas.
22:55.9
Napapaisip pa nga ako noon, Sir Seth,
22:57.9
kung tama ba yung bahay na sinabi sa akin ni Adela.
23:03.9
Hanggang sa maya maya pa,
23:06.9
bigla na lamang nagtayuan ang balahibo ko sa katawan.
23:10.9
Hindi ko alam kung bakit ako kinikilabutan.
23:14.9
Na para bang may hanging malamig na dumampi sa balat ko noon.
23:22.9
ang kakaibang baho
23:23.9
sumambulag sa akin ang sangsang na parang tinapon na dugo mula sa isda.
23:30.9
Hanggang sa makarinig ako ng boses noon.
23:36.9
nagmumula doon sa likuran ng bahay.
23:40.9
Hindi ganun kalinaw gawa ng medyo may kahinaan pero,
23:46.9
ang pagkakaintindi ko doon,
23:49.9
para bang nanunuya o nang aasar.
23:53.9
Dala ng kurisidad,
23:55.9
pinuntahan ko ito.
23:57.9
Nakaatang na ang baril na ditambor.
24:04.9
sa bawat bintana na nadadaanan ko ay sinisipat ko,
24:08.9
kahit na napakadilim.
24:12.9
Hanggang sa makarating ako sa may bandang likuran,
24:16.9
tapos ay may bumulong sa akin noon.
24:19.9
Napada pa ako noon sabay tutok ng baril sa gilid.
24:24.9
Pero wala namang tao.
24:27.9
Yung bulong na yun ay parang,
24:33.9
Ganun, mabilis lang.
24:36.9
Kinakabahan ako noon.
24:39.9
Lumayo ako ng konti sa bahay.
24:42.9
Nakarating ako sa bandang gubat.
24:46.9
May nakita akong tao na guyod-guyod ang isang kalabaw.
24:51.9
Tinitigan ko itong maigi at baka serenyal ito.
24:59.9
Matandang lalaki yun na palihisang daan na may bitbit na itak.
25:04.9
Patungong kabayan ito sa kabilang banda.
25:09.9
Binaba ko ang baril at pasimple akong naglakad.
25:13.9
Sinundad ko ang matandang yun.
25:16.9
Hanggang sa mapada ko ito sa isang poste doon na may maliit na hilaw.
25:22.9
Binati ako nito ng magandang umaga.
25:27.9
Kako bakit magandang umaga eh, gabi pa naman noon.
25:32.9
Nakita kong tila tinitigan ako nito ng maigi tapos lumapit sa akin yun.
25:39.9
Teka, anong ginagawa niyo manong?
25:43.9
Ay hala, kala ko aswang na.
25:47.9
Kaya binati kita ng magandang umaga.
25:49.9
Yun ang pagbati namin dito sa oras na may makasalubong at may kakaibang kinikilos eh.
25:55.9
Taga saan ka ba? Ngayon lang kita nakita dito ah.
26:00.9
Hindi ako kagad nakapagsalita.
26:03.9
Wala akong naiisip na may dadahilan kung kaya't imbis na magpakilala.
26:09.9
Nagtanong na lamang ako kung may tao ba sa malaking bahay sa may bandang unahan.
26:17.9
Naku, huwag ka makalapit doon-doong.
26:22.9
Delikado. Lahat na mga tao dito ay natatakot dyan sa bahay na yan.
26:27.9
Minsan may tao, minsan wala.
26:31.9
Sabi pa nga yun na mamahay dyan aswang eh.
26:34.9
Nakatira dyan yung dating may-ari ng lupain dito pero namatay naman ngayon.
26:40.9
Sa pagkakaalam ko, yung narian ay ang apong lalaki.
26:44.9
Hindi ko alam ang pangalan pero nakita ko na yun kaso parang ibang tao eh.
26:51.9
Abasta, huwag kang lalapit doon ha.
26:55.9
Matapos magsalita ng matanda, umalis na ito.
27:00.9
Ako naman noon ay parang lutang sa droga. May halong gulat at pagtataka ang inabot ko.
27:08.9
Kaya pala walang ilaw at parang walang tao.
27:11.9
At kung hindi ako nagkakamali,
27:15.9
yung narinig ko kanina,
27:18.9
pwedeng aswang yun.
27:21.9
At kung hindi din ako nagkakamali,
27:24.9
ang nabanggit na apo ng dumaang matanda,
27:32.9
Alam nyo, naniniwala ako sa aswang.
27:38.9
Dahil may aswang talaga sa lugar namin noon.
27:41.9
Pero hindi ko inaasahan na yung pinuntahan kong tao,
27:48.9
Punto pulido ang sinabi ng matanda.
27:52.9
Mantakin nyo, binati ba naman ako ng magandang umaga?
27:57.9
Ito naman kasi talagang dapat sabihin kapag may nambagat na aswang noon.
28:02.9
Ito yung kalimitan kong naririnig na kwento lalo na sa mga matatanda noon.
28:07.9
Kahit ngayong buhay pang tatay ko,
28:09.9
naririnig ko na rin ito sa kanya.
28:18.9
Hindi lang mangkukulam ang bala kong patayin,
28:25.9
Magpaganon pa man ay hindi ako natakot.
28:30.9
Pero gaya ng sinabi ko ay hindi ako takot mamatay.
28:36.9
Alam nyo kung anong ginawa ko?
28:39.9
Binalikan ko ang lugar na iyon ng walang pag-aalinlangan.
28:45.9
Wala nang masid-masid pa.
28:49.9
nalaman ko mag-isa na lamang din talaga ito.
28:54.9
nang makarating ako,
28:56.9
hinamon ko talaga.
29:00.9
ayop siya magpakita sakin.
29:04.9
Winalanghiya niyang kapatid ko
29:07.9
na pagbabayaran niyang ginawa niya.
29:09.9
At hindi ako natatakot sa kanya noon.
29:12.9
Wala nang paligoy-piligoy ang mga kataga ko, Sir Seth.
29:21.9
Purong katahimikan ang naririnig ko sa paligid noon.
29:26.9
Magpaganon pa man ay hindi ako umalis.
29:29.9
Umupo ako doon sa likod ng bahay.
29:33.9
Nagmuni-muni ako.
29:35.9
Nagdasal ako kahit papano.
29:37.9
Nagdasal ako hindi para mabuhay,
29:41.9
kung hindi para mamatay ang kampo ng dilim na iyon.
29:47.9
Inabutan na lamang ako ng madaling araw.
29:50.9
Hindi ko na malaya na habang nakaupo ako.
29:54.9
Nakaidlip ako noon.
29:57.9
Nagising na lamang ako sa kakaibang baho.
30:01.9
Sumambulag yung malansang amoy.
30:04.9
Kasabay nito ay pag-alinsan.
30:07.9
Pagkakataon ako ng palikid.
30:09.9
Pinagpapawisan ako kahit madaling araw
30:13.9
at napakalakas ng hangin noon.
30:17.9
Nararamdaman ko yung lamig,
30:19.9
pero parang init na init ako.
30:24.9
Hanggang sa nakarinig ako ng kalampag sa may loob.
30:28.9
Sa may tapat ito,
30:30.9
kung saan ako naroon.
30:33.9
Tumayo ako at tumakbo patungo sa gilid ng bahay.
30:37.9
Sinipat ko ang loob.
30:39.9
Pero kadiliman lamang ang nakikita ko.
30:43.9
Hindi ko alam kung anong pumasok sa isip ko kasi nga,
30:47.9
bigla na lamang akong sumampa doon sa bintana.
30:51.9
Pinasok ko ang bahay na parang magnanakaw noon.
30:55.9
May nakita kong hagdan,
30:58.9
pero may harang itong malaking kabinet.
31:01.9
Pinuntahan ko ang bahagi kung saan may kumalampag.
31:04.9
Hanggang sa may bumangga sa akin.
31:09.9
Sobrang lakas noon at natilapon talaga ako.
31:13.9
Nabitawan ko ang hawak kong ditambor.
31:17.9
Nataranta ko at mabilis na tumayo noon.
31:20.9
Napadain pa ako gawa ng parang napilayan ang balikat ko.
31:26.9
Mabilis kong binunot ang itak noon.
31:30.9
Minasiwas ko ito.
31:31.9
Hindi ko alam kung ano ang tinatamaan ko
31:35.9
basta nagwala ako doon sa loob ng bahay.
31:40.9
Hanggang sa iyon na,
31:42.9
may bumangga ulit sa akin.
31:44.9
At sa pagkakataong ito,
31:49.9
Doon mismo ito sa ilalim ng hagdan.
31:53.9
Naramdaman kong may nakapatong sa akin.
31:59.9
hindi ko makita mukha niya.
32:03.9
Pero sobrang lakas niya, Sir Seth.
32:06.9
Hindi ako makagalaw.
32:09.9
Nakahawak ito sa isang kamay ko
32:12.9
habang sakal naman niya ang isang kamay niya sa akin.
32:16.9
Kahit anong pagpupumiglas ko noon ay hindi ako makagalaw.
32:21.9
Yung isang kamay ko din kasi
32:24.9
naiipit sa may bandang tuhod niya.
32:26.9
Pinagmumura ko siya.
32:29.9
As in kahit alam kong aswang at bihado ako pero
32:33.9
parang wala na akong pakinon.
32:36.9
Padiin ng padiin ang pagkakasakal nito sa akin.
32:41.9
Doon ay medyo nanghina ako.
32:44.9
Humugot ako ng sapat na lakas at bumuelo.
32:48.9
Hanggang sa nakapiglas ako noon
32:51.9
at mabilis na lumabas ng bintana.
32:59.9
Huwag ka magtatago sa dilim!
33:02.9
Paghahamon ko noon.
33:04.9
Pero iniinda ko pa rin noon ang balikat ko.
33:11.9
may nakita akong anino na lumitaw doon sa bintana.
33:15.9
Gumapang ito na parabang bayawak palabas.
33:20.9
Doon ay nakita ko ang kabuan nito.
33:28.9
at parang baliw kong kumilos.
33:31.9
Nakapantalon yon tapos nakahubad pang itaas.
33:35.9
Naririnig ko ang paghangos niya
33:38.9
hanggang sa tumayo ito
33:41.9
at nakilala ko kahit pa ang pangit ng pagmumuka niya noon.
33:46.9
Kamukhang kamukha siya ni Reyniel.
33:50.9
Pinagmumura ko siya noon.
33:53.9
Dinuro ko ito nang itakatang sabi ko ay papatayin ko siya.
34:00.9
Tinawag pa akong kawatan.
34:02.9
Napakarasko mano.
34:07.9
May dahilan ka pang basura?
34:10.9
Kung aswang ka man,
34:12.9
hindi ako natitinag sayo.
34:14.9
Hindi ako aalis dito hanggat hindi kita mapapatay.
34:18.9
Huwag kang magsinungaling na wala kang alam kung bakit naparito ako ha.
34:22.9
Pagbabayaran mo ang ginawa mo sa kapatid ko.
34:26.9
Huwag kang masyadong matapang.
34:29.9
Anong tingin mo sa sarili mo?
34:32.9
Hindi ka raniwang tao?
34:34.9
Baka iniisip mo makakalabas ka pa dito.
34:37.9
Huwag mo akong binabantaan.
34:40.9
Matapos makapagsalita ni Reyniel,
34:43.9
sinunggaban niya ako.
34:46.9
Umatras ako nang umatras noon hanggang sa mapadako kami doon banda
34:53.9
Naririnig ko noon ang pagkahulan ng mga aso.
34:57.9
Basta malinaw sa akin na si Reyniel ang nakikita ko noon.
35:06.9
ilag at gante sa kanyang ginagawa ko.
35:09.9
Nasusugatan ko ito.
35:12.9
Sa bawat patama ko ay parang nagtataga ako ng saging noon.
35:16.9
Hanggang sa hindi ko na inaasahan noon na biglang dumating itong matandang nakausap ko kanina.
35:25.9
May kasama itong binata.
35:28.9
Tag-iisa sila ng itak.
35:31.9
Sabi pa ng matandang ito na si Tandang Ansoy ay napakatapang ko mano.
35:38.9
Hindi yung mano ako natakot na mag-isa lamang doon sa lugar.
35:42.9
Hindi naman ako kumibunon.
35:44.9
Habang tinataga ako ng itak yung aswang,
35:48.9
umikot naman sa may likuran si Tandang Ansoy
35:52.9
tapos tinaga din ang nilalang na iyon.
35:55.9
Ang nakapagtataka,
35:58.9
hindi man lamang ito na tablan ni Tandang Ansoy.
36:02.9
Tumalbog lamang na parabang,
36:05.9
parang tumama sa bola.
36:08.9
Samantalang ako naman noon ay nakakasugat.
36:11.9
Tumulong pa ang anak ni Tandang Ansoy na si Tandang Ansoy.
36:17.9
hindi iniinda ni Reyniel ang patama nito.
36:21.9
Sabi pa nga sa akin ni Paeng,
36:24.9
taga-tugis daw ako ng aswang.
36:27.9
Tay, bihasa tong dayo eh.
36:31.9
Baka mamamatay aswang talaga to.
36:34.9
Tingnan mo, nasusugatan niya.
36:37.9
Kanina pa ang pagdududa ko.
36:39.9
Sabi ko na nga ba,
36:41.9
ibang klaseng tao tong biglang nagpunta dito.
36:45.9
Siyempre nagtaka ako.
36:47.9
Wala akong alam eh.
36:51.9
nasusugatan ko daw.
36:53.9
Ibig sabihin lang ay hindi pala tinatablan ang aswang pero,
36:57.9
papanong natatablan ko yon?
37:01.9
Hindi na lamang ako nagsalita pa.
37:04.9
Patuloy lamang ako sa ginagawa ko.
37:07.9
Kung kanina ako ang umaatras,
37:14.9
Hanggang sa bigla na lamang itong tumakbo patungo sa may kakahuyan.
37:21.9
Naririnig ko rin ang mga yabag nila tandang ansoy.
37:26.9
Napadako ako noon sa sobrang sikip na lugar
37:29.9
at doon ay naabutan ko yung nilalang.
37:35.9
Halata sa kanyang kinikilos gawa nang
37:38.9
bumagal na ito sa pagtakbo.
37:41.9
Nakarap ito sa akin at bagsak ang balikat.
37:43.9
Walang anuanong inundayan ko ito ng pagtaga.
37:49.9
Hanggang sa bumagsak yon sa lupa.
37:52.9
At hindi na gumagalaw pa.
37:55.9
Malinaw sa akin na patay na ito.
37:59.9
Pupugutan ko sana ng ulo pero bigla namang may dumating.
38:06.9
sila tandang ansoy na.
38:10.9
Kawangis ito ni Reyniel pero parang babae yon.
38:17.9
Mabilis na hinablot nito ang nakabulagta
38:21.9
at naglaho na lamang sa paningin ko nang sumuksok sa may damuhan.
38:26.9
Sinubukan ko bang habulin pero wala na akong naabutan kaya naman bumalik na lamang ako noon.
38:33.9
Nakakatiyak akong nadali ko yon.
38:37.9
Nakasalubong ko ang magama.
38:40.9
Parang nagulat pa ang mga ito.
38:43.9
Ang sabi ni tandang ansoy ay kung taga saan daw ako.
38:47.9
Habang yung binata naman,
38:50.9
tinanong nito kung ano ang pangalan ko.
38:53.9
Hindi ako nagpakilala.
38:56.9
At hindi ko din sinabi kung taga saan ang lugar ako noon.
39:00.9
Sinabi ko na lamang na matsagan nila ang bahay kung may aswang pa ba.
39:05.9
Dahil dadalaw ako dito sa may susunod na araw.
39:10.9
Hindi naman nagsalita ang dalawa.
39:13.9
Binalikan ko yung bahay.
39:15.9
Kinuha ko doon ang naiwan kong baril tapos ay sumibat na kagad ako noon.
39:21.9
Napakabilis ng lakad ko noon hanggang sa makarating ako sa kalsada.
39:27.9
Nakasakay naman ako kagad noon pauwi sa amin.
39:32.9
Takang taka ako habang papauwi noon.
39:35.9
Hindi ko labos mapagtanto yung mga sinabi ng magama.
39:38.9
Na manunugis daw ako ng aswang.
39:42.9
Parang may mali noon.
39:45.9
Hanggang sa naalala ko ang dalakong dalawang tawas tapol.
39:50.9
Lalong lalo na ang sinabi sa akin ni Tio.
39:53.9
Na mabisa din sa aswang ang tawas tapol na ito.
39:57.9
Naisip kong baka may koneksyon ito sa nangyari.
40:01.9
Napapailing na lamang ako noon.
40:04.9
Gusto kong kumpermay nito.
40:06.9
Kaya nang makarating ako sa bahay, pinuntahan ko kagad si Tio Kuwing.
40:13.9
Sabi ko sa kanya, nakapatay ako ng aswang.
40:19.9
Nang makita ko ang mga gamot, yun ang bungad ko sa kanya.
40:25.9
Gulat na gulat si Tio noon.
40:28.9
Nagtanong ito kung taga saan at ang sabi ko ay taga Bukirang Buyugan.
40:33.9
Basta hindi ko inaasa noon ang mangkukulam na gusto kong kumprontahin ay isa palang aswang.
40:42.9
Siyempre, hindi ako nakaligtas sa tanong sa kung anong dahilan pero sinabi kong may atraso sa akin ito noon pa man.
40:52.9
Hindi ko sinabi ang totoong nangyari sa kapatid ko.
40:57.9
Napapailing ang Tio Kuwing.
41:00.9
Sobrang tapang kumano.
41:03.9
Tapang at abilidad umano ang dapat bitbit para pumatay ng isang aswang.
41:09.9
Pero malaking tulong umano ang tawas dahil basag umano ang pangdepensa ng nilalang.
41:15.9
Kahit paano basta kampon ng dilim.
41:19.9
Tama ako ng hinala noon.
41:22.9
Para bang may giya ko sama noon.
41:25.9
Talagang masasabi kong may gumagabay sa akin.
41:29.9
Isipin niyo na lamang Sir Seth.
41:31.9
Pinag-isipan ko na maigi yon.
41:34.9
Pinahupa ko munang init ng ulo.
41:37.9
Tapos ay pumasok na lamang sa diwa ko ang lumapit sa isang bihasa.
41:42.9
Na kung tutuusin, wala naman akong alam doon.
41:47.9
Umuwi na ako noon.
41:49.9
At doon ay sinabi ko kay Adela na patay na si Reyniel.
41:53.9
Ito ay batay sa pananaw ko kasi nga alam ko namang wala na yung buhay bago pa sagipin nung isang aswang.
42:06.9
At sinabing hindi na siyang maniniwala kagad sa mga lalaki.
42:10.9
Abay parang doon palang natauhan.
42:13.9
Samantalang halos araw-araw ko naman silang pinapayuan noon.
42:17.9
Lalo na nung magdalaga mga kapatid ko.
42:21.9
Ilang buwan ang nakalipas.
42:24.9
Pumalik ako sa buyogan.
42:28.9
Dumiretso ako sa bahay ng magamang sinatandangan ko.
42:33.9
Nagtanong ako kung may aswang ba o may tao pa ba doon sa bahay.
42:38.9
At ang sabi naman ng dalawa.
42:41.9
Iba na umano ang may-ari nito.
42:44.9
May dumating na mga tao at sinukat ang lupa noon.
42:48.9
Na parabang ibibenta na rin pati ang bahay na yon.
42:53.9
Hindi na rin nila nakikita pa yung apo ng may-ari ng bahay.
42:58.9
Sinubukang lapitan nito ni Mang Ansoy pero
43:01.9
wala na daw yung binata.
43:04.9
Hindi pa naging sapat sa akin ang detalye ng mag-ama.
43:08.9
Paulit-ulit akong bumibisita sa kanila noon.
43:13.9
Hanggang sa napansin kong giniba ng bahay.
43:18.9
Malaki ang pagbabago sa lugar na yon.
43:27.9
Naging panatag na ako at tingin ko
43:28.9
na hanapan ko na talaga ng justisya si Adela.
43:33.9
Ito lamang ang masasabi ko.
43:36.9
Mali ang ginawa ko.
43:38.9
Aminado ako doon.
43:40.9
Pero hindi ko ito pinagsisiyan.
43:44.9
Hindi ako papayag na may mag-alimpusta sa pamilya ko, Sir Seth.
43:52.9
pinaso ko ang karunungan.
43:55.9
Ikaw ba naman yung namangha sa iwagan ng tawas?
43:58.9
Blango ang isip ko kaya pinili kong basagi ng mga katanungang bumabalot sa isipan ko noon.
44:06.9
inalam ko ang mga patungkol sa mga lihim na aral.
44:10.9
Doon ko nalaman na may iba-ibang aspeto pala ito.
44:14.9
Hindi madali pero kahit papano,
44:17.9
nalaman at natuklasan ko ang lahat.
44:24.9
kasama ko pa rin ang mga kapatid ko.
44:26.9
May mga pamilya na mga ito pero magkakapitbahay lamang kami.
44:34.9
Pumanaw na rin si nanay.
44:36.9
Hindi ko naman sila inutusan na sumunod sa akin sa Surigao.
44:40.9
Sila lamang ang nagkusa na sumunod doon.
44:44.9
Ang una, si Rosanna.
44:47.9
May bitbit na supling.
44:49.9
Pinatira ko muna sa bahay ko.
44:52.9
Kako sa kanya, nasaan ang asawa niya?
44:56.9
Sabi naman niya sa akin ay susunod na lamang daw.
45:00.9
Sabi ko hindi pwede yan.
45:02.9
Kaya sinundo ko talagang asawa niya noon.
45:10.9
Sumunod naman si Adela pero
45:13.9
kasado na at mayaman na ang napangasawa nito.
45:16.9
Bumili ng lupa ilang distansya lamang sa kinatitiri ka ng bahay ko.
45:23.9
nagpatayo ng tahanan.
45:26.9
Siguro sa tingin nila,
45:28.9
kapag kasama nila ako,
45:30.9
may po proteksyon sa kanila.
45:36.9
Makikipagpatayan talaga ako para sa sarili kong kaanak.
45:56.9
Mabuhay ang aking lahat
45:59.9
as larlang akongеров kong si General registro ko!
46:03.9
At maliya akong wasikap Iago ang isa ulit lang,
46:05.9
kung mayroon ka mayroon yang nagusuman sa Southern Island ng kotong sinasiyeng pangalimutan.
46:10.9
Sa Alexanderian muli tawag agad ako sa dunit.
46:13.9
At sa light of the city,
46:16.9
writers at aakit ang viyayang pagkakakaas.
