10 Tips Para sa Memorya at Utak. - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:30.0
Ibig sabihin, pinapawisan, naglalakad.
00:33.0
Gaganda ang brain circulation.
00:35.0
So, pag maganda brain circulation,
00:37.5
mas maganda yung mga ugat dito sa utak.
00:39.5
Mas maraming dugo, mas maganda.
00:41.5
Gumagana din yung hippocampus, yung area ng memory.
00:45.5
Tsaka nagkakaroon na mas maraming connection sa brain.
00:48.5
Kaya pag naghihina kayo sa project,
00:51.0
hindi nyo naalaman anong gagawin nyo sa class,
00:56.5
Diyan kayo mga ka-imagine.
00:58.0
Yung mga magagaling na writers,
01:00.0
bago sila magsulat, lakad sila.
01:02.5
Pag naglalakad, dun sila nakakaisip ng magandang ideas.
01:06.0
Dumadalo yung dugo sa utak.
01:08.5
Kaya nga minsan, di ba yung mga bata sa school,
01:11.0
pag hindi na alam yung isasagot sa examen,
01:15.5
nagkukuyakoy sila.
01:17.5
Ginagalaw nila yung paan nila.
01:19.5
Pinapaganda rin yung circulation.
01:21.5
So, pag lalakad, pag senior,
01:23.5
kahit 4,500 steps in a day, pwede na.
01:29.0
Pero pag sa mas bata,
01:30.5
kaya nyo 8,000, 10,000 steps in a day, pwede po.
01:34.5
Number two, kailangan magbasa.
01:36.5
Basa ng basa at iniintindi yung binabasa.
01:40.0
Malaking bagay po.
01:41.5
Marami sa atin, hindi na lang nagbabasa,
01:43.0
nanonood na lang ng TV.
01:45.0
Good for attention.
01:46.5
Iniisip mo kanong mangyayari.
01:48.5
Nai-imagine mo ano yung kinukwento.
01:51.5
Basis sa letra, mas maganda po.
01:53.5
At yung memory natin, gumagana pang nagbabasa tayo.
01:58.5
Dapat yung maganda naman yung binabasa.
02:00.5
Number three, dapat gumawa ng bagong bagay.
02:04.5
Hindi pwede, stack ka lang sa isang lugar.
02:07.5
Dapat pa iba-iba.
02:09.5
Kasi palagayin natin,
02:11.5
Ano ka? Nag-gigitara?
02:14.5
Try mo gumawa ng bagong kanta.
02:17.5
O magaling ka sa education,
02:19.5
Try mo naman sa ibang linya.
02:21.5
Ako, doktor, hindi lang mga medical na binavlog ka.
02:25.5
Marami tayo ibang ginagawa.
02:27.5
So, parang mas mas stimulate yung brain mo.
02:31.5
Makinig tayo sa current events, anong issue.
02:33.5
Pwede ka manood ng mga TED Talks, mga lecture, bagong hobby,
02:38.5
mag-gardening, anything new.
02:40.5
Dapat mabago yung sa utak natin.
02:43.5
Learning ang kailangan.
02:47.5
Keep your mind active.
02:49.5
Mentally stimulating activities.
02:52.5
Actually, may tip nga yung mga neuro.
02:55.5
Diba, misa nag-toothbrush tayo.
02:57.5
Kalang kamay tayo.
02:58.5
Sabi niya, mag-try mo mag-toothbrush kaliwang kamay.
03:02.5
Mababago yung sa utak.
03:04.5
Hindi siya sanay.
03:05.5
So, nai-stimulate yung brain natin.
03:08.5
Pagkagawa tayo ng bagay na kakaiba.
03:10.5
Physically and mentally.
03:12.5
Magbasa ng books, magazine, yung mga games na magaganda.
03:16.5
Mga chess, sudoku, learn new things, crossword puzzle.
03:20.5
Pwede ka mag-turo.
03:22.5
Pag nag-tuturo ka, kasi mapipilitan ka mag-aral.
03:26.5
Kunwari, teacher ka.
03:28.5
Ikaw mag-turo sa mga lesson.
03:31.5
Kaya rin, may lesson kayo bago sa exam.
03:33.5
Pag ikaw nag-turo, mas matututo ka.
03:36.5
Pwede ka sumulat ng libro.
03:37.5
Ako, ang dami ko ng libro sinulat.
03:39.5
Pag sinusulat ko yung libro sa medical school,
03:42.5
napipilitan ako mag-aral.
03:45.5
Pag nag-vlog ako, napipilitan ako mag-aral.
03:48.5
Kailangan aralin ko maigi.
03:52.5
Meraming pag-aaral, may tulong para sa otak.
03:55.5
May konti siyang caffeine.
03:57.5
Pero meron siyang component na EGCG.
04:00.5
Nakita nila, mas pinapagdami yung mga selyula sa otak.
04:05.5
Axons and dendrites in the neurons.
04:08.5
Kasi iba yung selyula sa otak natin.
04:10.5
Mas mahahaba siya.
04:11.5
Mas dumadami yung connection.
04:13.5
Baga sa computer, mas maraming terabytes.
04:16.5
Pag meron ganitong component.
04:19.5
Number five, kailangan mga brain foods.
04:23.5
Pagkain pang patalino sa otak.
04:25.5
Ang proven lang dito kasi talaga yung Omega-3 fatty acids or fish oil.
04:30.5
Sa mga supplement, siya ang pinakamaganda.
04:33.5
Isa sa pinakamaganda, fish oil.
04:35.5
Pwede rin ito makuha sa mga isdang matataba.
04:39.5
Fatty fish, taba ng isda.
04:42.5
Salmon, tuna, sardines.
04:44.5
Basta yung mga fatty fish, pwede po yan.
04:47.5
Meron din mga kale, flax seeds, walnuts, mani.
04:51.5
Saring-saring mani, pwede.
04:53.5
Pero sa pag-aaral, mukhang mas maganda yung pag-aaral sa walnuts.
04:56.5
Pero mahal naman yung walnuts.
04:58.5
Kahit anong mani, okay lang sa atin.
05:00.5
Huwag lang maalat.
05:02.5
Kasi kung maalat yung mani natin, high blood.
05:04.5
Huwag lang mamanti ka.
05:06.5
Kasi kung mamanti ka, magbabaray yung mga ugat sa otak.
05:08.5
Hindi rin tayo tatalino.
05:10.5
Bukod sa omega-3 fatty acids.
05:13.5
Yung mataas sa flavonoids.
05:15.5
Flavonoids, ito yung mga anti-cancer.
05:18.5
At protecting the brain benefits.
05:21.5
Actually yung chocolate, meron din.
05:23.5
Dark chocolate, pwede.
05:24.5
Strawberry, cocoa, soybeans, tofu, grains.
05:31.5
Taho, huwag lang masyadong matamis na taho.
05:34.5
Vitamin K, may tulong din para sa otak.
05:37.5
Green leafy vegetables, mga talbos, kangkong, spinach.
05:42.5
Ito po, yung mga good foods, good for the brain, and bad for the brain.
05:48.5
Itong good for the brain, mas dadamihan natin.
05:51.5
Yung mga bad for the brain, mas babawasan natin.
05:55.5
Ito po, mga strawberry, kamatis, carrots, broccoli, nuts,
06:00.5
tsaka oily fish, matatabang isda.
06:02.5
Ito siyempre, mga alat, mamantika, fast foods.
06:06.5
Alak, sigarilyo, bisyo.
06:09.5
Ito talaga nakakabara sa otak.
06:12.5
Socialize with people.
06:15.5
Yung maraming kaibigan, maraming kausap.
06:19.5
Alam ko, sasabihin nyo, mas masarap mag-isa, maggulong ngayon maraming tao.
06:23.5
Pero, mas maraming kaibigan, mas magandain.
06:27.5
Siyempre kasi, bawat tao, meron kang matututunan sa bawat tao.
06:32.5
Wala namang perfect na tao, pero kahit sino yung tao, meron kang matututunan sa kanya.
06:37.5
So, pwede ka makipaghalubilo sa maraming tao.
06:40.5
Volunteer sa group, mag-aral ng class, sa club, sa gym, sa sports, sa reading club, anuman.
06:48.5
Pwede kayo may patient club.
06:50.5
Pare-pare yung mga sakit.
06:52.5
And reconnect with old friends, para mas stimulate yung brain mo.
06:56.5
Maganda kakausapin yung mga experts sa iba't ibang lugar.
07:00.5
O panoorin na lang natin sa mga videos kung di natin sila makakausap.
07:04.5
Ito po, pampatalino.
07:06.5
Kung play an instrument, like sa mga bata, pwede nyo bigyan.
07:11.5
Gitara, piano, violin.
07:13.5
Pag yung mga nagpe-play ng musical instrument, napakatalino.
07:19.5
Kasi, hirap na hirap yung brain para magawa ito.
07:23.5
Coordination, memory ng piyesa, pattern recognition, may pacing pa sila.
07:29.5
Physical coordination, yung pagkinig, yung utak sabay, yung tempo.
07:35.5
Lalo na pagpapaibahin nila yung kanta.
07:38.5
Palagayin natin, ano sila?
07:40.5
Rock, naging love songs, naging classical.
07:43.5
So, pag binago nila yung field nila, mas na-stimulate pa yung brain nila.
07:49.5
Number eight, tulog.
07:51.5
Napakahalaga ng tulog.
07:53.5
Mas kompleto ang tulog, mas maganda sa utak.
07:56.5
Mas nagre-regenerate, mas naghihilo mga utak.
07:59.5
Isa pa, pag nag-aaral kayo, maganda mag-aaral sa gabi.
08:04.5
Okay kayong mag-aaral umaga, sa gabi.
08:06.5
Pero pag sa gabi, doon mo pipilitin aralin yung may hirap na subjects bago ka matulog,
08:12.5
Pwede hindi mo siya maintindihan.
08:14.5
Hindi ko ma-memorize ito, ang dami.
08:16.5
Pero pag yan ang huling inisip mo bago ka matulog, bababayan sa subconscious mo.
08:22.5
Kala mo lang hindi pa mapasok sa utak mo.
08:25.5
Pero pag gising mo, magugulat ka na ma-memorize mo na lahat.
08:29.5
Yung gulo-gulo na binabasa mo, yung utak mo siya na mag-aayos.
08:34.5
Yung subconscious brain.
08:35.5
Kaya pag gising mo, dapat nandyan na yung inaaral mo.
08:39.5
Meditate, prayer, mga yoga, relaxation, may tulong.
08:45.5
Bawas stress, bawas anxiety, bawas depression.
08:49.5
Pag nawala lahat yan, mas nakakaaral tayo.
08:55.5
Yung sasabi ng iba, walang ginagawa yung bata.
08:58.5
Nag-iisip lang, nananaginip.
09:00.5
Hindi po. Daydreaming, maganda yan.
09:02.5
Pinamplano mo yung buhay mo 20 years, 30 years from now.
09:07.5
Coffee, may pro, may con.
09:11.5
Nakita nila sa pag-aaral, may caffeine siya, short term memory,
09:15.5
Pampagising, may exam ka, pampagising, pwede.
09:19.5
Pero pag nasobrahan mo naman yung kape, anxious and jittery ka.
09:24.5
So, yun naman magiging problema.
09:26.5
Final tips, kailangan laging may laman ng utak.
09:30.5
Ini-stimulate lagi yung brain.
09:33.5
Dapat kalmado lang.
09:34.5
Maganda laging may problema na sinosol.
09:37.5
Mas maganda nga may problema, napipilitan mag-isip.
09:40.5
Learn new things, huwag mag-re-retiro.
09:43.5
Kahit mag-retire kayo sa work, dapat may ginagawa.
09:47.5
Yung mga nag-retire na wala nang ginawa,
09:49.5
bagsak ang short term memory nila.
09:54.5
Mabilis maulyanin.
09:55.5
So, stay curious, learn new things, boost your brain and intelligence.
10:00.5
At syempre, ingatan yung utak.
10:03.5
Huwag magpapasuntok, huwag magpapahabagok.
10:06.5
Alagaan yung utak, huwag mag-ingat tayo sa stroke,
10:10.5
kamutin yung mga high blood, diabetes, cholesterol,
10:14.5
para maganda lagi yung daloy ng ating utak.
10:17.5
Salamat po. God bless.
