00:53.7
Partikular sa mga karunungan
00:59.0
Napabisita kasi ito
00:60.0
Ito yung si Tia Amihan sa amin
01:03.9
Tapos narinig niya ang pinapakinggan kong kwento
01:07.1
Kung hindi ako nagkakamali
01:11.5
Yung pinapakinggan ko noon ay ang kwento ni Roberto
01:15.0
Bali nakapisi ako noon tapos nakakonect naman sa portable speaker ko
01:20.3
Medyo malakas at hindi maiwasang may makakarinig na iba
01:24.6
Hindi kasi ako nagi-headset lalo na kapag matutulog noon
01:30.0
Natatakot ako at baka mag short circuit
01:32.8
Ako, marami pa namang nasawi na natutulog lamang na nakaheadset
01:37.2
Bali nakahiga ako noon sa sopan namin sa may sala
01:42.0
Tapos hindi ko inaasahan na darating si Tia Amihan
01:46.1
Hanggang sa tumabita sa akin tapos nakatulala na
01:50.6
Akala ko nga noon may topak na
01:54.2
Yun pala sir Seth, nakikinig din
01:60.0
Habang nakikinig ito, panay naman ang tango na
02:03.7
Para bang tama ang naririnig niya
02:06.5
Hanggang bigla na lamang siyang nagsalita
02:10.7
At ang sabi, ang ritual daw sa pagbulong sa patayo seremonya
02:18.4
Mabuti yung mano na yung naririnig niyang kwento sa oras na yun
02:25.2
Napakunot ang mukha ko
02:30.0
Bakit may ganoong opinion si Tia?
02:33.6
Ipagpalagay na lamang natin na naaaliw siya sa pakikinig pero
02:36.6
Ang magbigay ka ng detali
02:39.4
Na para bang may alam ka
02:41.7
Bumangon ako noon tapos natanong ko siya
02:47.9
Tia, paano niyo po nasabi?
02:52.6
Parang may alam po kayo sa mga ganyan ah
02:54.8
Alam niyo kung anong sinagot niya sa akin sir Seth?
02:58.8
Anong sinagot niya sa akin sir Seth?
02:60.0
Pumiti lamang ito
03:00.8
Napatitig sa akin
03:03.2
Hindi siya kaagad nagsalita
03:06.4
Mga ilang segundo pa
03:09.0
Tumayo ito at ang sabi
03:11.6
Hinaan ko daw yung volume ng pinapakinggan ko
03:15.1
Totoo ang pagbulong sa patay
03:18.7
Bilang unang ceremonya o mano
03:21.6
At baka posibleng may mainggan yung mga individual
03:30.0
Malinaw naman po sa sinabi na
03:31.6
Huwag nalang papasukin ang ganyang gawain diba?
03:34.5
Kasi buis buhay daw
03:35.5
Naupo si Tia ng mas malapit pa sa akin
03:39.8
Tapos ay tinignan niya ang tugkaran ng bahay
03:43.4
Para bang may sinisipat kung may tao bang iba
03:49.4
Bigla na lamang siyang nagtanong
03:52.0
Kung may ibang tao pa ba sa bahay
03:54.0
Sabi ko naman noon ay ako lamang
03:58.4
Tapos nalang sinisipat ko ng mga tao bang iba
03:58.9
Tapos nalang sinisipat ko ng mga tao bang iba
03:59.0
Tapos nalang sinisipat ko ng mga tao bang iba
04:00.8
Pakiantay na lang po si nanay Tia
04:04.3
Kasi nga may inihatid lamang na tela sa kabilang kanto
04:08.0
Mananay kasi yung nanay ko Sir Seth
04:11.7
Sige, aantayin ko
04:15.5
May ipapakiusap kasi siya sa akin
04:21.1
Mabuti at may babala palang inilalagay din sa mga kwento
04:24.9
Eh noong araw sa radyo lamang yan
04:28.4
Eh ngayon sa internet na
04:30.0
Eh iba na talagang kapanahonan ngayon oh
04:32.6
Yung mga pinsan mo nako
04:39.6
Mga bastos yung pinapakinggan nila
04:42.1
Pinagsisit ako eh
04:44.2
Kababata pa ang mamanyak na
04:48.1
Pagkatapos noon ay tinitigan niya ako
04:52.6
Para akong kakainin itong buhay
04:55.8
Magkasalubong kasi ang kilay at halatang sobrang lalit
04:60.0
Nang iniisip niya
05:01.0
Hanggang sa muling nagsalita ang Tia Sir Seth
05:05.3
Nawindang ako noon
05:11.6
Isa umano siyang mambabarang
05:14.8
Pero amin-amin lamang uno
05:18.0
Para umano mapukaw na rin yung isipan ko
05:21.8
Na ang naririnig kong umano na gano'n
05:27.0
Pawang katotohanan
05:31.2
Mitsa yun para ipagpatuloy niya ang kwento niya
05:34.8
Hindi ko alam kung matutuwa ba ako o matatakot
05:40.0
Hindi talaga kaaya-aya noon
05:42.9
Ayon kay Tia Amihan
05:46.7
Noong nag-itad 15 pa daw siya
05:49.9
Mulat na talaga siya sa mga kakaibang bagay
05:53.2
Ito na rin ay dahil nasa kultura daw talaga namin ang karunungan
05:60.0
Aba isipin niyo Sir Seth
06:01.7
Sino ba namang mag-aakala na sa tagal kong nakikinigay
06:06.0
May nakakubli din pala sa pamilya namin na siyang
06:09.9
Kaparehong kapareho sa mga naririnig kong kwento sa platform
06:14.7
Magkakapatid si Tia at nanay
06:20.3
Baliapat silang lahat
06:22.8
Si Tia ang panganay at siya lang ang hindi nakapag-asawa
06:26.8
Hindi naman daw ipinakabalik siya sa mga kakaibang bagay
06:30.0
Wala na alam ang dahilan kung bakit hindi nag-asawa pero
06:34.5
Dahil ito sa paghalili sa lolo nila noon na isang kilabot na mambabarang
06:39.7
Ang pagiging mambabarang umano
06:45.9
Kapag may sariling pamilya
06:49.3
Sa may sagbayan buhol sila lumaki
06:53.6
Sa panahong yun ay si Tia pa lamang at nanay ang umiiral
06:58.6
Hindi pa na ipangangan
06:60.0
Nakang dalawa pang kapatid nila
07:04.2
Ang magkakasama noon ayin kay Tia
07:07.0
Sila umano ng nanay ko
07:09.5
Yung nanay ko nga pala itago na lamang natin sa pangalang Aurora
07:14.4
Noong nakawilihan daw ng Tia ang manatili sa bahay ng lolo nila
07:20.8
Dito na hindi sumama ang nanay Aurora
07:24.3
Natatakot daw kasi ang nanay ko noon kasi nga
07:28.7
Hindi nalingid sa kalamatan
07:30.9
Ibang klaseng tao talaga ang lolo nila na
07:33.9
Itago na lamang din natin sa pangalang Victorino
07:37.0
Aminado si Tia amihan na iba talagang matanda noon
07:42.8
Kaso noong bumisita siya isang beses dahil nga nagkasakit si lolo Victorino
07:48.6
Doon din umano nagbukas ang kanyang interes
07:52.5
Pinangakuan daw si Tia ng buhay na walang makakalupig
07:57.0
Sa pamamagitan lang
07:58.0
Sa pamamagitan lang nila
07:60.0
Ang lamang ng pakikinig
08:01.2
Kay lolo Victorino
08:03.5
Sa anumang mga sinasabi at anumang dapat sundin
08:07.8
Alam mo mano ni lolo Victorino na lahat ng kanyang kaanak ay takot sa kanya
08:14.8
Pero hindi yun dahil sa mangkukulam siya
08:18.9
Kung hindi pinaniniwalaan umano na
08:22.5
May sa pagkaaswang ito
08:26.0
Ito yung minsang may nangyari
08:30.0
Maliliit pa umano ang mga magulang nila Tia amihan at nanay Aurora
08:33.4
Kabuwa na noon ang Tia nila at ang nagpaanak ay walang iba kundi si lolo Victorino
08:39.9
Bigla na lamang kasi umanong sumuka ng dugo si lolo
08:45.1
Na siyang ikinagulat ng lahat
08:48.4
Umitim ang mga mata nito
08:50.9
Kung kaya naman dali-dali nilang ginapos yun
08:54.9
Inakala nga kasi nilang aswang
08:58.5
Kinukulat nilang aswang
08:60.0
Nalang ang lolo Victorino sa may silid
09:01.8
Noong ipinagpatuloy ng iba ang pagpapaanak
09:06.9
Naisila nga ang bata pero
09:09.5
Namatay ang nanay
09:11.5
At ang pinagbintangan
09:13.9
Si lolo Victorino
09:16.1
Pero ang totoo ay hindi umano siya ang dahilan
09:20.6
At ayon pa sa matanda
09:23.1
Ibang aswang umano ang dahilan
09:26.5
Kasalukuyang kinukontra si lolo Victorino
09:31.1
Umaaligid ang mga aswang sa bahay
09:33.8
Kung saan nagkakaroon ng pagpapaanak
09:36.6
Lumabas ang proteksyon ng lolo Victorino
09:40.9
Lumabas sa manuang gabay nito
09:43.7
At dahil sa lakas ng presensya
09:46.7
Napasuka ito ng dugo nun
09:49.3
Kung hindi siya pinakielaman
09:52.8
Ay mabubuhay sana pati ang nanay ng bata
09:57.1
Kung hindi siya ginapos
09:60.0
At kung hindi siya ikinulong
10:01.2
Baka naguguluhan kayo mga kagiliw
10:08.1
Si lolo Victorino ang lolo ko sa tuhod
10:11.4
Bale ito ang tatay ng lola ko
10:14.5
Which is ang lola kong yun
10:16.9
Magulang naman nila tiyan
10:20.0
Napaniwala umano si tiyan amiyan
10:25.9
Noong malapit nang mamatay si lolo Victorino
10:30.0
Nagmungkahi ito na huwag siyang iiwan ni tiyan amiyan
10:33.2
Sa puntong yun pala ay walang kaalamalamang tiyan na inililipat na pala sa kanya
10:39.5
Ang angking abilidad ng kanyang lolo
10:43.0
Hanggang sa huling sandali
10:46.7
May ibinulong ito sa kanya
10:52.7
Alagaan mo ang iniwan kong abilidad sayo
10:57.4
Matagal mo si tiyan amiyan
10:60.0
Tapos ng pagbulong na yun
11:03.8
Parang wala lamang umano kay tiyan amiyan nun
11:08.9
Kahit papano ay nakapagpahinga na rin ang tao
11:12.6
Pero yung bulong na yun pala
11:18.0
May mga nagpapakitang hindi kaaya-ayang nila lang kay tiyan amiyan
11:24.0
Hindi niya mawari kung demonyo ba o impakto ang mga yun
11:30.0
Takot na takot ang tiyan
11:32.3
Hanggang sa nakapanaginip daw siya noon na
11:35.8
Ang aklat ng lolo Victorino
11:38.4
Nasa pangangalaga niya
11:42.1
Napanaginipan niya umano yun
11:45.8
Na kung saan nakita niya doon ang lahat ng mga pamamaraan
11:51.0
Detalyadong panaginip sir Seth
11:53.9
Maging ang pagbarang ay naroon din
11:57.7
Gabi-gabi umano ang panaginip na yun na may kaparehang tagpo
12:02.7
Hanggang sa binagabag na ng binagabag ang tiyan
12:07.2
Binalikan niya ang bahay ng lolo Victorino
12:11.6
Nakita niya ang aklat
12:14.6
At may nakapaskilpang kataga na
12:24.9
Dali-dali niya namang kinuha yun
12:26.7
Tinignan niya ang loob
12:28.9
Ang mga nilalaman noon
12:31.4
Kapareha ng nilalaman sa kung anong napapanaginipan niya
12:36.1
Pero ang ipinagtataka niya noon sir Seth
12:40.6
Oo at nakakatakot ang nilalaman noon
12:46.1
Para bang gustong-gusto niya
12:51.3
Doon na siya nagsimulang aralin sa kung anong nilalaman noon
12:56.7
Ang laki ang katanungan niya kung bakit may nakasulat na
12:59.8
Makukuha lamang ang kapangyarihan
13:03.1
Kapag nagkaroon ng subok na tuluyang magdidikta sa isip na
13:07.9
Pasukin ang mundong espiritual
13:10.0
Dahil kung hilawat walang pinaghuhugutan
13:13.9
Walang silbe ang natutunan
13:16.9
Para bang ito pa ang pinakaimportante sa lahat noon
13:21.9
Kaya napapaisip ang tiyak kung ano bang klase ng subok
13:26.7
Hanggang sa makalipas ang isang buwan
13:30.1
Papauwi noon ang tiyamihan
13:34.9
Galing siya sa lupain nila noon sa kabilang parte ng palayan
13:38.8
Merong tumambang sa kanya na grupo ng kalalakihan noon
13:44.2
Lasing umano ang mga ito
13:50.8
Iniwan umano siyang walang malay sa kahumayan
13:56.7
Pagkamuhi at paghihigante ang gustong mangyari ni tiyak
14:01.4
Isinarili niya yun
14:03.9
Hindi ipinaalam sa mga magulang
14:09.0
Bagamat hindi niya nakilala mga ito dahil nangyari nga ng gabi pero
14:14.2
Malalaman niya rin umano yun
14:17.0
Hindi siya titigil hanggat hindi nakapaghihigante
14:21.2
Doon niya na nasimula ng unang basbas
14:28.3
Yung pagbulong sa patay
14:30.5
Ayon pa kay tiyamihan
14:33.9
Sa kasalukuyan niya nalang naintindihan ang katagang nakasulat na subok noon
14:39.1
At kung hindi siya nagkakamali
14:42.0
Ito na yung subok na pinakamalupit sa lahat
14:45.8
At ito na yung pag-ahalay sa kanya
14:50.6
Upang tuluyang malaso ng isip at pasukin ng bukas sa loob
14:54.4
Ang kaalamang kaliwa o itim
14:56.7
Naiibang subok sa kaliwa kumpara sa kanan
15:01.0
Pagka disperado umano ang kaliwa
15:04.2
Habang ang sa kanan naman ay pagiging karapat-dapat
15:08.1
Gabi yun ang unang linggo ng Mayo
15:15.6
Inukay ni Tia ang kalilibing nakaanak
15:20.3
Siya lamang mag-isa dala niya ang libro
15:23.0
Labing tatlong kulay itim
15:26.7
Na kandila at sampung kulay puti
15:31.5
Habang sinasalaysay ng Tia mga sandaling yun
15:34.9
Hindi ako mapakali
15:37.0
Para bang gusto ko na siyang punahin
15:40.0
Alam ko kasing parang hindi na magiging maganda ang susunod noon
15:46.9
Na natili pa rin akong pakinggan ang lahat
15:52.0
Lupa lamang yun hanggang bewang umano ang lalim
15:57.6
Kabaong na gawa lamang sa lokal na kahoy na
16:01.1
Gawa lamang din ng lokal na karpentero
16:03.9
Nang lumitaw ang kabaong
16:07.2
Kinuha ni Tia Amia ng takip noon
16:10.4
Manipis man ang kanyang pangangatawan pero
16:14.0
Nakaya niya umanong buhati ng labing nangangamoy na
16:18.1
Amoy na masahol pa sa bulok ng ipin
16:23.9
Dumadagay day pa umano sa kanyang balikat ang likido ng patayin
16:26.7
Dinala niya ito sa isang banda
16:33.5
Malaya niyang maisa sa gawang proseso
16:36.8
May hahalin tulad din ang proseso sa ginawa doon sa kwento ni Roberto
16:42.4
May pagkakaiba lang ng konti
16:45.8
May nakaguhit na simbolo sa lupa noon
16:49.6
Lika ito ng tia gamit ng punyal
16:52.8
Malaki itong bilog na may dalawang bituin at isang taga
16:57.2
Ang tawag pa dito ni Tia
17:00.3
Sulumon umano na selyo
17:03.2
Pero may kombinasyon
17:06.0
Habang isa-isa umano niyang itinitirik ang mga kandila noon
17:10.9
Bigla na lamang lumamig ang lugar
17:14.2
May kakaibang ihip ng hangin na parabang
17:23.4
Hanggang sa kasunod na noon ang
17:25.6
Naririnig niyang pag-ungol ng kung sino at saan nang galing
17:29.6
Na hindi mawari ni Tia kung mga bangkay ba ito
17:34.2
O mga lamang lupa
17:36.0
Basta ayon sa kanya
17:38.9
Galing sa ilalim ng lupa ang mga ungol na yon
17:43.1
Partida umano at wala pang orasyon
17:47.1
Sinisimulan pa lamang ni Tia ang intablado o lugar
17:51.7
Kung saan magaganap ang seremonya
17:55.6
Sa pagkakaunawa ng Tia noon
17:58.9
Mula ito sa gabay ng kanyang lolo Victorino
18:02.7
Nakasalukuyan naman na sa mga sandaling yon
18:06.6
Naroroon at nanonoodumano sa kanya
18:10.2
Habang ibinibenta ang kaluluwa nito
18:16.4
Labing tatlong katagang nilubag mula sa aklat na yon
18:21.3
Ang paulit-ulit niya umanong binabasa
18:25.6
Lumalakas ng lumalakas ang ihip ng hangin
18:28.2
Pero ang mga kandila
18:33.2
Nakatirik lamang ang apoy
18:36.7
Hindi man lang naalintana nito ang hangin
18:40.7
Dalawang oras na paulit-ulit yon
18:45.6
Nararamdaman pa ni Tia na parabang gumagalaw ang labi
18:51.3
Parang naging hudyat yon para bumulong siya
18:55.6
Sinabi sa akin ni Tia kung anong klaseng bulong yon
19:00.2
Pero bilang katiyakan sa kaligtasan ko
19:04.8
Maging ang kaligtasan ng mga tagapakinig
19:08.1
Hindi ko na lamang ito sasabihin
19:11.2
Bagamat lokal na kataga pero may nakabuntot na buhay na salita ito
19:17.2
Na siya namang uutos para mabigyan na siya ng basbas sa kauna-unahang pagkakataon
19:25.6
Nagkasara ng tiyas sa aklat para umanong may mga nilalang sa kakahuyan maliban sa mga naririnig niya.
19:38.4
Pagkabulong ni tiyas sa kanyang kahilingan doon sa patay,
19:43.0
yung mga kung anong nilalang sa gubat ay parabang nagsipulasan at natahimik na lamang bigla.
19:50.2
Nagtatakang tiyas,
20:22.7
Para umanong siyang naimas masanong matapos mamatay ang kandila ng sabay na parang may umihip dito.
20:31.4
Kahit tapos naman na ang paglalaro ng hangin sa paligid.
20:37.2
Kumpara sa nakagisnan,
20:39.8
yung pakiramdam niya sa katawan sa mga puntong yon,
20:45.8
Parang manong siyang hindi mapakali
20:47.3
at may kung anong gumagapang sa kanyang pagkakalik.
20:52.8
Hanggang sa nagsuka ng dugawang tiyas.
20:56.4
Kasunod noon ang boses nga na parang diablo.
21:01.0
Bumubulong ito sa kanya.
21:03.8
Ibang lingwahe ito.
21:06.0
At ang lingwaheng yon bagamat sa ibang wika pero,
21:10.1
naiintindihan niya.
21:13.1
Na parabang may dumidikta sa isipan niya para maging malinaw sa kanya ang mga kataga.
21:20.2
Ang katagang ito ay walang iba.
21:23.4
Kung hindi ang sinasamba na siya umano.
21:27.9
Bilang Panginoon.
21:30.8
Ang ibig sabihin nito,
21:33.5
nagbibigay-pugay sa kanya ang bumubulong na yon.
21:37.4
At kung hindi siya nagkakamali,
21:39.3
ay ito na ang gabay ng kanyang lolo Victorino
21:41.8
na lumipat sa kanya.
21:46.2
Doon niya napagtanto na tama ang kanyang lolo.
21:50.2
Napagbintang ang aswang dahil nga sumuka ng dugo habang nagpapaanak pero,
21:55.6
sumasapi lamang pala noon ang gabay na katulad ng
21:58.9
nangyayari sa kanya ng mga sandaling yon.
22:04.0
Kung hirap ang tiyang maihahaw ng labi sa ukay,
22:08.3
mabilis at hindi siya nahirapang maibalik ito.
22:13.0
Sobrang lakas niya umano at alam niya sa sarili na
22:15.4
hindi yon galing sa natural na lakas ng katawan niya.
22:20.2
Ang lakas na ito ay mula sa gabay na nasa kanyang katawan.
22:27.7
Mula ng gabing yon,
22:30.2
mabilis niyang natukoy ang mga salarin sa paghalay sa kanya.
22:35.3
Ibinigay ito ng kanyang gabay,
22:38.5
detalyadong pangalan, lugar,
22:42.0
at ang mga abilidad na mga ito.
22:47.5
lasinggero at salot umano sa nayon.
22:50.2
Isang linggong pinaghandaan ng tiyan ang kanyang unang pagbarang.
22:57.9
Ano mang gusto niyang mangyari pagkatapos mabitawan ang buhay na sarita?
23:03.7
Nagkakatotoo umano ito?
23:06.7
Basta ito lamang ay yung mga nakikita niya sa aklat.
23:10.8
Kung ano umanong magiging risulta.
23:18.2
Konting detaly lamang sir Seth para magiging makikita.
23:20.2
At kung ano umanong magiging malinaw.
23:24.4
lahat ng narinig niya sa kwento ni Roberto ay sobrang lihitimo.
23:29.0
Pero may mga punto siyang nabigyan ng pagpuna.
23:33.9
Meron lamang kasing hindi umano tumutugmanon.
23:37.8
Siguro, iniiba lamang ni Roberto ang sitwasyon ng lugar.
23:42.0
Para na rin siguro sa reputasyon ng mga taong nakatira doon.
23:46.7
Gawa nang si tiyan sir Seth.
23:48.7
Alam niya kung saan talaga siya.
23:50.2
Alam niya kung saan talaga isa sa gawa ang mga ritual.
23:52.8
Pero hindi na natin sasabihin dito ang eksaktong lugar na yon.
23:58.4
Dagdag pa ng tiyan.
24:00.5
Alam niyang may gabay si Roberto.
24:03.2
Dahil nagpapakita ito ng pangitain.
24:07.2
Sukdulan umano ang abilidad ni Roberto na siyang masasabi ng tiyan kung
24:11.0
nautakan niya ang demonyo.
24:16.0
Si tiyan kasi hindi umano nautakan.
24:20.2
Siya ang nautakan.
24:23.1
Minanipulan lamang ang kanyang isip para matuloy ang pagpasok niya sa mundo ng mambabarang.
24:29.3
At sa paniniwala ng tiyan,
24:32.5
ang humalay sa kanya ay mga sinapian yun ng kampon ng dilim para
24:37.3
balahurain siya at maging disperado.
24:44.2
Tatlo ang humalay sa kanya.
24:47.4
Ang nakakaalam lamang nito ay ang nanay ko.
24:50.2
Sinanay lang ang pinagkatewalaan ni tiyan maliban sa akin kasi
24:54.5
siyempre nung nakaraan ko lang nalaman nito.
24:59.6
Itago na lamang natin sa mga pangalang Rodring, Atong at Nulya.
25:05.8
Mga pangalan na mga humalay kay tiyan.
25:09.6
Magpipinsan pala mga hinayupak na ito.
25:12.8
Bagamat masasabing sinapian ng kung anong nasa ilalim ang diwa para gawin ng kabulastugan.
25:20.2
Pero natural lamang umano sa mga ito.
25:23.5
Likas lamang umano sa tatlong ito.
25:26.5
Ang kasamaan ng loob.
25:29.6
Hindi lumalabas ang bahay si tiyan.
25:33.1
Nanatili lamang ito sa bahay ni Lolo Victorino.
25:36.9
Hindi na ito umuwi pa.
25:39.7
Pero magpaganon pa ma na ginagampanan pa rin ang tiyan ang mga gawain sa bahay nila.
25:46.0
Hindi naman kasi kalayuan yun.
25:48.5
Mga isang ektarya lamang ang layo.
25:50.2
Kung baga, umuwi ito tapos bumabalik din.
25:57.6
Malaki ang bahay ni Lolo Victorino.
26:00.7
Dalawang palapag tapos may tagiisang silidang bawat palapag na yun.
26:05.5
Ang umuuko pa sa kabuan ng bahay ay ang malawak na sala at ang tahanang yun.
26:12.3
Pabor sa humayan ng palayan.
26:15.5
Nakabungad kasi dito ang palayan pero walang malapit na kapitbahay.
26:20.2
Maliban na lamang sa bahay ng mga magulang nila.
26:26.1
Bagamat nakabungad ito sa palayan, pero ang lupain naman na pinagtataniman ay sobrang layo nun.
26:34.0
Sa kapilang dulo ito, sa bandang erigasyon na kung saan napakaliblib na dun.
26:41.4
Unang pinagplanuan ng tiyan ay si Atong.
26:45.2
Isinagawa niya umano ang barang sa isang kamalig noon sa gitna ng palayan.
26:50.8
Ito ang kamalig na kung saan dito.
26:54.1
Malapit inahasa si Tia.
26:57.7
Gaya ng nabanggit,
27:00.1
mabilis siyang nabasbasan sa unang seremonya pa lamang.
27:04.1
Gawa ng nakahanda ng lahat o naihanda na ni Lolo Victorino.
27:08.8
Bago pa ito sumakibilang buhay.
27:15.2
pero hindi insekto ang ginamit ni Tia.
27:18.0
Hindi lang kasi partikular sa sapat ang barang umano.
27:23.9
Maraming klase ito.
27:26.4
Basta mas masakla pa sa kulamang tama.
27:31.4
Pantok ito pero ginagamitan niya umano ng tangkay.
27:38.5
Ang bisa umano nito ay base sa kanyang nabasa.
27:42.9
Naninigas ang katawan na parang sanga ng kahoy.
27:48.0
Lamang ang ginamit niya doon, sa harap ito ng kandilang nakatirik at tatlong bato na buhay.
27:55.9
Ito yung bato na kadalasang makikita natin sa ilog, yung makinis na parang singtigas ng bakal.
28:03.9
Nasa gitna ang tangkay, katabi ng nakatirik na kandila, at nasa loob ito ng guhit na kung saan, ito ay isang ritual.
28:14.3
Isang oras na pagdadasal, para umanong baliw si Tia noon.
28:22.5
Sumasayaw, pausok ng pausok gamit ang bunot, sabay sambit ng pangalan ng biktima, at pagalik sa lupa.
28:34.2
Ang panghuling proseso ay ang pagsunog ng tangkay na ginamit ng Tia,
28:39.9
kung saan ito ang kaukulang representa sa gustong pagdadasal.
28:44.3
Ito ay ang patamahang tao.
28:47.0
Itinatapat niya lang sa apoy ang kandila.
28:50.4
Alam niyang tumama na ang barang kasinga, hindi na nasusunog ang tangkay na iyon.
28:57.3
Umitim pero hindi nagkakaroon ng baga.
29:02.0
Ibig sabihin, malakas ang karga noong tangkay na iyon ng sumpa.
29:08.4
Parang wala lang, pero dama niya noon ang kakaibang presensya sa paligid.
29:14.3
Tinapon niya lang ang mga bato at tangkay nang masigurong tumama na ang barang na iyon.
29:21.3
Ayaw niya kasing pagalingin kaya ginawa niya iyon.
29:25.2
Ganito daw kasi iyon.
29:27.3
Kapag may binarang tapos plano pang buhay ng biktima,
29:31.4
hindi itatapo ng gamit.
29:34.1
Gawa ng naroro ng karga nito.
29:37.0
Sa oras na pagalingin naman ang kung saan ito ang ginagawa daw ng mga negosyanteng mambabarang at mangkukulam.
29:44.3
Yung mga gamit na iyon ay ilulublub lamang sa lana na may orasyon.
29:49.5
Simple lamang umano ang pagbagsak ng ginamit na sumpa.
29:54.1
Lana lamang umano.
29:55.9
O hindi naman kaya.
30:01.6
Makalipas lamang ng dalawang araw,
30:04.0
dumayo ang tiya para alamin ang kalagay nito ni Atong.
30:09.5
Padaan-daan lamang siya noon na parang taga doon lang din.
30:12.3
Hindi naman mapaghihinalaan kasi nga, bata pa siya noon.
30:18.0
Walang mag-aakala na is na siyang mambabarang.
30:21.8
Naririnig niya ang usapan ng mga tao sa bahay ni Atong.
30:27.8
Hindi na makatayo ito.
30:30.6
Naninigas ang katawan at kapag hinahawakan,
30:34.1
nasasaktan at nagsisisigaw.
30:37.2
May alabularyo pa umanong sumuri pero,
30:41.2
sinabi nitong hindi daw kulam.
30:43.8
Paralisado lamang umano ang katawan.
30:46.8
Napapailing na lamang ang tiya.
30:50.6
Ganon kalakas ang kanyang gawain.
30:53.6
Aminado siyang napakagaling na albularyo ang gumamotoon kay Atong.
30:59.0
Pero hindi nakilatis na barang ang tama noon.
31:03.2
Ilang araw pang nakalipas,
31:08.0
pagbalik ng tiya.
31:10.0
May mga ilaw na daw sa bahay ni Atong.
31:14.0
Maganda na ang tugkaran.
31:16.0
May carpet pa umano sa sala.
31:19.0
Isang paiwatig na may lamay doon.
31:22.0
At ang pinaglalamayan ay walang iba kung hindi si Atong.
31:27.0
Kinilabutan ako noon bigla, Sir Seth, kasi
31:31.0
habang nagsasalaysay ang tiyak,
31:34.0
yung mga mata niya umiitim.
31:39.0
nawawala ang puti sa gilid?
31:43.0
Baggos, naging itim ito tapos bumabalik sa normal.
31:48.0
Naging sunod-sunod na ang pambabarang ng tiyak.
31:53.0
Ganoong proseso umano lahat.
31:56.0
Yung albularyong sikat ay kinumpirma na barang nga pero...
32:01.0
hanggang doon lang.
32:03.0
Kumaga, hula-hula lang.
32:07.0
Namatay yung dalawa pa.
32:10.0
At ang buong angkan nabahala noon.
32:13.0
Ayon umano sa albularyo,
32:16.0
ang kulam ay isang dilubyo.
32:19.0
Parang epidemyang mabilis kumalat.
32:24.0
Maaaring maubos umano ang buong angkan.
32:28.0
Hindi magtanda o gaga sa pagpapasuri sa kung
32:32.0
sino-sinong biyasa ang mga kaanak ng mga humalay kay Tia.
32:35.0
Nagkabaliw-baliw.
32:40.0
At ang iba na hindi nagsisimba, napilitan umanong magsimba.
32:45.0
Dahil ito sa takot na tumawid sa kanilang sakit noon.
32:49.0
Magkakaparehang sintomas.
32:54.0
Kapag hinahawakan, nasasaktan.
32:58.0
Maging ang doktora'y hindi matukoy ang sakit na tumama.
33:04.0
Doon pa lang sinabi ni Tia sa nanay Aurora ang lahat.
33:09.0
Hinamin niyang pinasok niya ng pambabarang.
33:12.0
Gulat na gulat naman ang nanay Aurora.
33:15.0
Dahil maugong ang balita ng sunod-sunod na pagkamatay
33:19.0
ng magpipinsan ng walaman lamang nakakaalam
33:22.0
kung anong sakit ang tumatama doon.
33:26.0
Ang sabi ng Tia, siya lang ang dahilan.
33:31.0
Hinalay umano siya at ang justisya ang gusto niya.
33:33.0
Hindi pagkakulong kung hindi pagpatay.
33:38.0
Humiya kumanong ang nanay Aurora ng malamang hinalay pala pero
33:43.0
nabahala din ito na baka ubusin ni Tia ang buong angkan.
33:47.0
Gawa ng ito din ay narinig niya sa isang albularyo.
33:52.0
Baka umano sumpang bitu ka.
33:55.0
O hindi naman kay pagbulong sa patay ang sumpa.
33:58.0
Dahil kumakala tumano iyon.
34:01.0
Hindi kakalat Aurora.
34:04.0
Sa kanilang tatli lang.
34:06.0
Pero kung gugustuin ko naburahin ang buong angkan,
34:10.0
pwede kong gawin iyon.
34:12.0
Ganoon na lamang ang pagpigil ng nanay Aurora na huwag ituloy ang naisip ni Tia.
34:18.0
Maawa daw sa mga inosente.
34:24.0
Nakiusap naman ang Tia na walang makakalam na iba nito.
34:28.0
Dahil kapag may nakalama,
34:30.0
buong pamilya nila ang dudumugi ng mga tao.
34:35.0
Ipinangako ng nanay Aurora na siya lang ang makakalam.
34:40.0
Sino bang hindi diba?
34:43.0
Tama naman ang Tia Amihan.
34:46.0
Kapag isiniwalat umay na katuklas kung sino ang bumarang,
34:50.0
damay na ang buong angkan.
34:54.0
Masaklap pa sa kahihiyan ang sasapitin kasi nga,
34:57.0
pwede silang patay ng mga tao.
34:59.0
Bagamat natapos na ng Tia ang kanyang hangarin na makapagiganti,
35:05.0
pero hindi naputol ang kanyang pagiging mambabarang.
35:09.0
Paraumanong sakit iyon na kleptomania.
35:12.0
Kumahakati ang kamay ng Tia kapag hindi siya nakakapamarang.
35:17.0
Tama ang nasa kwento ni Roberto na sa bawat natutuklasan na proseso,
35:23.0
hinahanapan naman ang proweba.
35:26.0
Kumbaga, eksperimento.
35:28.0
At dahil sa marami ang natuklasang proseso ay bumaha ang binarang ng Tia pero,
35:34.0
mga pahapyaw na barang lamang umano ito.
35:38.0
Yung mga ginagamit niya, hindi niya tinatapon.
35:43.0
Nakakaranas lamang ang napagtripang biktima ng ilang araw na barang,
35:48.0
tapos ay binabasag kaagad ng Tia ang sumpanon.
35:52.0
Siguro kung may nakaligtaan si Tia na ko, nakapatay na umano siya ng ina.
35:57.0
Dinadalaw niya ang kung sino ang binabarang.
36:03.0
Ang iba ay nilalagnat.
36:05.0
Yung iba ay hindi makatayo.
36:07.0
Pero karamihan ay sumusuka talaga ng sumusuka na parang buntis kahit palalaki.
36:14.0
Mga sintomas sumano iyon.
36:17.0
Pero hindi pa doon niya tinatanggal kasi nga wala pang risulta.
36:23.0
Purong sintomas lang.
36:25.0
Kapag yung barang umano na lumitaw ay nakabase talaga sa kung anong ginawa ng Tia,
36:31.0
ay doon niya tinatanggal ang sumpang iyon.
36:35.0
Si nanay nga daw hindi nakaligtas eh.
36:39.0
Maging ang tatay ko.
36:41.0
Binulutong lamang si nanay pero malalayon.
36:45.0
Kinabukasan, magaling na.
36:48.0
Galit na galito mano si nanay noon.
36:51.0
Kinumpronta si Tia pero pinagtawanan lamang.
36:53.0
Biro lamang umano.
36:55.0
Hindi naman daw niya papatayin.
36:57.0
Huwag mong gawing biro yung ganyan, Amihan.
36:59.0
Animal kang ate ka.
37:01.0
Nag-alala pa naman ako.
37:03.0
Kitang nagpapakinis ako ng balat eh.
37:05.0
Binarang mo naman ako ng parang mga bulutong.
37:07.0
Huwag mo nang uulitin.
37:09.0
Pagsasabi ko yung ginagawa mo.
37:13.0
Ano bang pinapaganda mo dyan sa kutis mo eh?
37:17.0
Ano bang pinapaganda mo dyan sa kutis mo eh?
37:23.0
Ano bang pinapaganda mo dyan sa kutis mo eh?
37:27.0
Tsaka wala namang bakas na naiwan.
37:31.0
Gusto mo dumumi ng salagubang?
37:37.0
Noong maubos na daw ang mga proseso sa aklat,
37:39.0
balinagawa niya na yon.
37:41.0
Doon siya tumigil.
37:43.0
Isinantabi niya ang pambabarang pero,
37:45.0
hindi ibig sabihin noon na hindi niya na pwedeng balikan pa.
37:47.0
hindi ibig sabihin noon na hindi niya na pwedeng balikan pa.
37:49.0
hindi ibig sabihin noon na hindi niya na pwedeng balikan pa.
37:51.0
Wissenschaft lang lang umano kapag kinakailangan na talaga.
37:53.0
Wissenschaft lang lang umano kapag kinakailangan na talaga.
37:57.0
nagagamit nga ito sa pagtulong,
37:59.0
lalo na sa maa taong naahalipusta.
38:01.0
lalo na sa maa taong naahalipusta.
38:03.0
Kapag napapagala daw siya sa isang lugar,
38:05.0
kapag napapagala daw siya sa isang lugar,
38:07.0
tapos may nakitang mga ape o nilalamangan
38:09.0
ay binabarang ni pantrye yung nang aapi,
38:11.0
ay binabarang niyong nang aapi,
38:13.0
ay binabarang niyong nang aapi,
38:15.0
o nalalaman noon.
38:17.0
Pinagkakaperahan niya umano itong barang,
38:19.0
Nagpapanggap ang tiyan ang manggagamot pero siya lamang din naman ang nagbibigay ng sakit.
38:26.5
Yun lang ay para sa mga piling mga tao.
38:30.5
Ayon pa kay tiyan, naging tanyag siyang manggagamot.
38:35.6
Totoo ito dahil naikwento ng nanay ko na manggagamot na si tiyan noon.
38:40.2
Pero pagkatapos na yun ang malaman ko ang katotohanan talaga.
38:45.3
Hindi ko na kasi naabutan yung pagiging manggagamot ni tiyan.
38:47.9
Dahil matagal na rin nagpahinga ang tiyan sa panggagamot.
38:53.0
Siguro napag-isip-isip niya na ang kalokohang ginagawa niya at nagbago.
38:58.5
Hindi naman kasi talaga siyang manggagamot eh.
39:01.2
Wala siyang alam sa panggagamot.
39:03.8
Ang alam nilang, basagin ang sumpa na tumama sa isang tao.
39:09.1
Na siya lamang din ang may gawa.
39:17.9
Pagkatapos na yun ang malaman ko na manggagamot na si tiyan noon.