8 Warning Signs ng Colon Cancer - Tips by Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:28.6
Mas mataas lang konti.
00:30.5
Pero ang colon cancer, itong kulay dilaw, ang dami.
00:34.9
So, number two, number three, top cancer causes yan.
00:38.7
Ang dami nagkakaroon ito at marami namamatay.
00:42.8
Ang warning signs nito, mahirap malaman.
00:46.9
Minsan, walang sintomas.
00:49.0
Ang napapansin mo lang, medyo constipated siya.
00:52.7
Kasi nga may baray. Nagbabaray yung bukol.
00:55.7
Minsan, constipated. Minsan, nagtatae pa iba-iba.
00:59.1
Kung malala na itong colon cancer, ito yung colon, o malaking bituka.
01:03.9
Pag barado na yan, yung lumalabas na dumi, maliit na.
01:08.8
Lumiliit na, parang ganito na lapis na.
01:11.3
Narrow stools, parang lapis.
01:14.8
Yung tiyan, masakit.
01:16.5
Pero parang hindi mo alam nasaan ang sakit.
01:18.5
Kadalasan, sa may baba, sa kaliwa.
01:21.6
Kung may dugo, pwedeng almoranas, pwedeng colon cancer.
01:26.4
Minsan, ang dugo, hindi nakikita.
01:28.0
Maliliit lang na sugat.
01:30.8
Nagiging anemic, maputlag.
01:33.2
Sabihin, maraming nang duguan lumalabas.
01:35.9
Namamayat, kahit anong cancer, namamayat.
01:39.5
Namayat ng 10 pounds na hindi nagdadayat.
01:44.9
Laging weak ang pakiramdam.
01:48.4
So, ito yung mga sintomas, ulitin ko lang.
01:50.9
Kasama ito yung sakit, dumi, matigas, malambot, fatig.
01:58.0
Yung sinasabi kong cramping, pamamayat, at kung advance na.
02:05.7
Pag advance na talaga yung cancer, pati na sa kulani, kumakalat yung cancer.
02:11.7
At hindi na makakadumi.
02:14.7
Hindi na makalabas ang dumi.
02:16.7
Minsan doon na nagkoconsult yung mga tao.
02:18.7
So, bakit nagkakaroon ng colon cancer?
02:22.7
At sino at risk dito?
02:24.7
So, kasali ako dito.
02:26.7
Lahat ng lalaki, edad 50 pa taas.
02:32.7
Mas maraming lalaki may colon cancer, pero marami ring babae.
02:36.7
Kahit wala pang 50 years old, pwede pa rin magka-colon cancer.
02:40.7
30s, 40s, pero mas madalas sa 50 and above.
02:45.7
Kung may lahi kayo, may kamag-anak, may pinsa na may colon cancer.
02:50.7
Meron na kaming kamag-anak na may colon cancer.
02:55.7
Kasi, siyempre, bituka yan.
02:57.7
Large intestine natin, di ba?
02:59.7
Bakit maraming colon cancer sa Pilipinas?
03:02.7
Ano ba pinapasok natin sa bituka natin?
03:05.7
Yung mga kinakain natin.
03:07.7
Sa kali, sa street food.
03:09.7
Lahat ng mga tusok-tusok.
03:14.7
Ayan ang paborito natin.
03:24.7
Yan po yung mga risk factors.
03:26.7
Siyempre, kung maraming itong mga karne na naka-imbaksat yan,
03:31.7
nakadikit lagi yan, yung dumi natin nakadikit sa large intestine,
03:35.7
mas malaking chance magkaroon ng cancer.
03:38.7
Kaya ang gusto natin, malambot ang dumi,
03:41.7
laging lumalabas ang dumi.
03:43.7
Yung iba nga sinasabi parang colon cleansing, di ba?
03:47.7
Actually, ang pinaka-colon cleansing is high fiber diet,
03:51.7
mas nalalabas mo yung dumi mo.
03:53.7
Ayaw mo yung constipated apat na araw, hindi dumudumi.
03:57.7
Nakadikit lahat ito sa intestine.
04:00.7
Baka maging cancerous.
04:03.7
Inuulit lang natin.
04:05.7
Another picture lang.
04:11.7
Hindi nag-exercise.
04:12.7
Pag hindi nag-exercise, constipated.
04:17.7
Yan ang mga risk factors.
04:19.7
Pwede mag-cause ng colon cancer.
04:22.7
Parang malaman, mahulaan.
04:24.7
Mga edad 50 years old,
04:26.7
dapat magko-colonoscopy.
04:28.7
O kung meron kayong naramdaman.
04:30.7
Actually, ang colonoscopy,
04:32.7
minsan every 10 years.
04:36.7
So, pwedeng colonoscopy.
04:38.7
Papacheck sa doktor.
04:40.7
Pwedeng fecal occult blood test.
04:42.7
Yung dumi, chinecheck kung may dugo.
04:46.7
Tapos, ito po isang risk factors.
04:48.7
Pag sinilip nila,
04:50.7
oras na may nakitang polyp.
04:52.7
Ito, hindi pa ito cancer.
04:54.7
Hindi pa ito sure cancer.
04:55.7
Para siyang laman na nakausli.
04:57.7
Pag may nakitang polyp,
05:02.7
Pag tinanggal yan, sinisilip, binabiopsy.
05:05.7
Pag nakitang cancerous,
05:07.7
kahit hindi cancerous, tinatanggal.
05:09.7
Pag nakitang cancerous,
05:10.7
mas chinecheck ito.
05:12.7
Ito yung early stage na possible
05:15.7
maging cancer kung may polyp.
05:17.7
So, pag cancer na, may mga stages.
05:20.7
Stage 1, stage 2, stage 3, stage 4.
05:24.7
Pag stage 1, nandito pa lang sa loob.
05:27.7
Pag stage 2, lumalabas na yan.
05:30.7
Papunta na sa kulani.
05:31.7
Stage 2, stage 3.
05:33.7
Pag malayo na nilipatan ng cancer,
05:37.7
Mas maagang stage,
05:38.7
pag dito natin nahuli,
05:40.7
tatanggalin lang ito, puputulin lang ito,
05:43.7
okay na ang pasyente.
05:46.7
Maganda na ang buhay.
05:48.7
Halos marami, mabubuhay na ng normal.
05:51.7
Mahuli mo ng maaga.
05:52.7
Kaya ang importante yung warning signs.
05:54.7
Pero pag nahuli mo ng matagal na stage,
05:57.7
kaya pa, pero baka lumabas na kasi yung cancer dito sa intestine.
06:03.7
Lumipat sa ibang parte ng katawan.
06:05.7
Kumakalat kasi yung cancer kung saan saan.
06:08.7
Anong ginagawa sa treatment ng doktor?
06:12.7
Pag polyp, tanggalin.
06:17.7
Puputulin yung area.
06:19.7
Misan dinadagdagan ng chemotherapy kung kailangan pa.
06:23.7
Kung mataas ang stage ng cancer.
06:26.7
So ito gagawin natin.
06:28.7
Paano tayo iiwas sa colon cancer?
06:31.7
Exercise para gumalaw ang bituka.
06:34.7
Huwag magpapataba.
06:36.7
Huwag kumain ng puro karne,
06:38.7
puro taba, puro processed meat,
06:45.7
Huwag lang madalas.
06:47.7
High fiber foods para maganda yung pagdumi.
06:50.7
Ingat din sa gamot.
06:52.7
Pag hindi kailangan.
06:53.7
Itong mga masustansyang pagkain tuturo ko.
06:59.7
At mag-i-screening.
07:01.7
Check up sa doktor.
07:03.7
Ito po ang mga risk factors.
07:06.7
Ito po yung evidence-based.
07:08.7
Bilang internist and cardiologist.
07:10.7
Siyempre ito ang tinitingnan natin.
07:12.7
Ito po yung talagang napatunayang may tulong
07:16.7
para makaiwas sa colon cancer.
07:20.7
Itong red ang bawal na talagang nakakadulot ng cancer.
07:25.7
Ito yung proven na masama.
07:28.7
Convincing evidence, probable evidence.
07:31.7
Sa nakakasama, processed meat talaga.
07:34.7
Yung mga hotdog, salami.
07:37.7
Sabihin, bakit binibenta?
07:38.7
Pwede mo kumain pa konti-konti.
07:40.7
Nasa dami naman ang kinakain mo.
07:42.7
Kung pa konti-konti, pwede.
07:44.7
Kung madalas, alak.
07:48.7
Sa karne, medyo masama din.
07:50.7
Pero probable cause lang.
07:54.7
Ito dapat gawin natin.
07:56.7
Nakakabawas ng risk.
07:58.7
Mas hindi ka tatamaan ng cancer.
08:02.7
High dietary fiber.
08:05.7
Yan ang napakaganda.
08:07.7
So ito po yung mga pagkain.
08:09.7
Pagkain makakatulong.
08:11.7
Pang iwas sa colon cancer at sa lahat ng cancer.
08:15.7
Ang daming antioxidants.
08:17.7
Apple, banana, strawberry, orange.
08:20.7
Kahit anong prutas.
08:21.7
Non-starchy vegetables.
08:23.7
Yung gulay na talagang matasa sa fiber.
08:26.7
Lettuce, cucumber, broccoli, cabbage, carrots.
08:29.7
Pwedeng medyo mataas sa whole grain.
08:32.7
Brown rice, wheat bread, oatmeal.
08:34.7
Beans. Okay ang beans.
08:36.7
Wala pong problema dyan.
08:40.7
Isda ang mas ma...
08:43.7
Ibig sabihin chicken, eggs, at fish.
08:45.7
Kasi binabawasan natin ang red meat eh.
08:47.7
Tsaka pwede rin yung manik.
08:50.7
Yung mga sinabi ko.
08:58.7
Ito yung mga good.
09:00.7
Ito yung mga healthy na gulay.
09:04.7
Ito yung mga iniiwasan.
09:05.7
Alam nyo naman ito.
09:06.7
Baka walang sunog.
09:10.7
Masyado matatamis.
09:11.7
Bawas din po tayo.
09:18.7
Para gumanda pag dumi natin.
09:20.7
Kasi pag maraming fiber,
09:22.7
para siyang mawalis eh.
09:24.7
Maraming siyang fiber.
09:25.7
So may bulk yung dumi mo.
09:27.7
Paglabas niya, isang labas.
09:29.7
Nagkakaroon ng parang body eh.
09:32.7
Nagiging mas solid yung dumi mo.
09:34.7
Kaya paglabas, tuloy-tuloy.
09:37.7
Kasi kung wala kang fiber na kinakain,
09:40.7
lalo nang titigas,
09:42.7
may iimbak yung dumi.
09:43.7
Ayaw natin na iimbaksat yan eh.
09:45.7
So ano mga high fiber?
09:46.7
Ito yung balat ha.
09:47.7
Yung balat ang maganda.
09:51.7
Yung mga may fiber.
10:03.7
Sari-saring gulay.
10:11.7
So sana po nakatulong itong video
10:12.7
para makaiwas sa colon cancer.
10:16.7
Napakahalaga nito.
10:17.7
Minsan binabaliwala natin.
10:19.7
Pero tandaan nyo,
10:20.7
more ito ang kakainin,
10:22.7
bawasan natin ito.
