01:13.0
Bali, tatlong bundok ang magkakalapit sa lugar at ang kinatitirikan ng bahay namin ang nasa gitna.
01:21.8
Magandang lugar. Maraming iba't ibang uri ng talon ang madadaanan bago marating ang aming tirahan.
01:30.0
Yung isang bahagi pa nga ay aakalain mong swimming pool sa gitna ng dalawang bundok.
01:35.7
Nal sa hugis at linaw ng tubig dito.
01:38.7
Para ka rin may libring cold spring.
01:41.7
Nal napakalamig ng tubig.
01:44.5
Dito kami madalas magtampisaw na magkakapatid.
01:48.8
Dito din kami naglalaba at kumukuha ng tubig na aming iniinom at panghugas.
01:58.6
inutusan ako ng aking nanay.
02:00.0
Na tawagin na si kuya at tatay para makapananghalian.
02:05.5
Habang naglalakad ako papunta sa pinaghahabihan nila tatay ng abaka,
02:10.7
muntik pa akong mahimatay na makita ko ang malaking sawa na nakatali sa puno.
02:17.4
Tinanong ko si tatay kung saan nang galing yun gawa ng napakalaki.
02:22.9
Ang sabi naman ni tatay,
02:25.7
huwag umanong galawin.
02:28.2
Dahil buhay pa umano yun.
02:30.0
Hinding-hindi ako lumapit sa napakalaking ahas na yun.
02:35.8
Sinabihan ko na lamang sila ni kuya na umuwi na muna para kumain.
02:40.5
Sumunod naman namang ito sa akin.
02:43.8
Habang kumakain ng tanghalian ay kinausap kami ni tatay.
02:48.5
May narinig kasi itong kuro-kuro sa kapitbahay namin.
02:52.9
Hindi naman talaga masabi ng kapitbahay.
02:55.6
Gawa nang nasa mahigit isang daang metro ang agwat ng kabahayan sa amin nun.
03:00.0
Kung kaya't kahit malayo ang agwat,
03:03.2
kapitbahay pa rin ang tawag sa amin.
03:07.6
Bukas lunis na mga anak ha.
03:11.6
Sabay-sabay kayong umuwi.
03:13.8
Ikaw Randy, hintayin mo yung mga kapatid mo.
03:17.0
Ikaw yung pinakapanganay kaya sa'yo ko ihahabilin ang mga kapatid mo ha.
03:21.4
Tumangon naman ang kapatid ko na yun.
03:24.3
Mahirap nang magtiwala sa kahit na sino ngayon.
03:27.4
Kaya hanggat maaari,
03:28.9
huwag na huwag kayong magtiwala.
03:29.8
Magtiwala sa kahit na sino.
03:33.1
May sinabi daw kasing kapitbahay namin, Sir Seth,
03:37.1
na hindi lang namin nasisigurado kung totoo ba.
03:41.0
May dalawa daw kasing bata ang nawala sa kabilang barangay noong nakarang linggo.
03:46.5
May kumuha o mano ditong isang babae.
03:50.3
Ang bungakala daw nung nakakita ay nanay ng mga ito ang kanilang kasama dahil
03:54.2
maayos naman ang paghawak nito sa kamay ng bata.
03:57.5
Pero nalaman na lamang nila na hindi pala ito ang ina ng mga bata nang
04:03.2
hinanap na ang mga ito ng kanilang mga magulang.
04:09.6
Pinaalalahanan kami ni tatay na maging mapagmatiyag.
04:13.3
Wala kaming kamag-anak na nasa malapit.
04:16.9
Kapag may lumapit sa amin at magsasabi ng kung ano-ano tungkol sa aming nanay o sa tatay,
04:24.4
huwag na huwag kumanong papansinin.
04:27.5
Sumang-ayon naman kaming lahat nun.
04:32.4
Unang pagkakataon na nangyari ang ganito sa lugar namin.
04:36.7
Dito kami ipinanganak at lumaki pero wala kaming karanasan tungkol sa mga sinasabi nilang kababalagan.
04:44.9
Dahil sa ganitong pangyayari, kahit ang pagpunta namin sa palikuran sa gabi ay kailangang may kasama kami.
04:53.6
Isang araw, huwian namin galing sa eskwela.
04:58.5
Hinabot kami ng hapon na mga oras na iyon.
05:02.0
Marami naman kaming nagsiuwian at tumakyat ng bundok.
05:06.1
Pero nang pauwi na kami sa kanya-kanya naming bahay ay naghiwa-hiwalay na kami.
05:12.5
May isa kaming kababata na si Jedda.
05:16.2
Mag-isa lamang itong maglakad pauwi sa kanila.
05:20.3
Nasa kabilang parte ng burol kasi ang bahay ng mga ito kung kaya't iba ang direksyon na kanyang tatahakin.
05:28.4
Maayos namin kaming nakauwi ng hapon na iyon.
05:31.9
Ang sunod naman namin na pagbaba ng bundok ay sa susunod na linggo na uli.
05:37.1
Hindi kasi buo ang linggo ng aming pagpasok dahil malayo kami sa kabiasnan.
05:41.9
Tatlong araw lamang sa isang linggo ang aming klase.
05:45.3
Mula lunes hanggang miyerkoles ng tanghali.
05:49.8
Kinabukasan, dahil sa wala namang kaming pasok ay tinulungan ko si nanay na magtanim ng kanyang mga punlang ampalaya.
05:58.2
At iba pa mga gulay na kanyang naipon lanon.
06:03.5
Dumating ang lolo at lola ni Jedda.
06:07.0
Hinahanap nito ang kanilang apo.
06:10.7
Po, kahapon magkasama kaming umuwi lola.
06:15.5
Nagkahiwalay lang kami ng daan ng pauwi na siya sa inyo.
06:19.5
Pagbibigay alam ko dito.
06:22.2
Maluwa-luwa ang ginang dahil sa sinabi kong iyon.
06:27.4
Kasi siya nakauwi ining.
06:29.8
Akala ko ay sumama dito sa inyo.
06:33.1
Paminsan-minsan kasi ay sumasama sa amin si Dedes sa bahay at nakikitulog.
06:38.3
Dahil sa nalaman ay nagtulong-tulong na mga tao sa amin na hanapin ang kaibigan.
06:45.1
Tanging ako lamang at ang aking mga nakababatang kapatid ang hindi pinayagan at tumulong sa pagkahanap noon.
06:52.0
Pero si Kuya Randy at si Tatay ay magkasama sa pagkahanap.
06:54.9
Umiiyak na ang lola ni Jeda dahil sa inabot na lamang ng tanghali ay hindi pa rin nakikita ang apo nito.
07:04.9
Hanggang sa umabot na ng alas 4 ng hapon.
07:08.5
Naisipan ni Tatay at Kuya Randy kasama ang dalawa pa naming kalapit bahay na pumunta sa mataas na talon.
07:16.7
Ito ang pinakahuling talon na madaanan namin bago marating ang aming lugar.
07:22.8
Sa pagdating nila sa lugar ay kaagad na namin.
07:24.8
Ito ang pinakahuling talon na may nakitang puting damit sa may maliit na bahagi ng yungib si Kuya.
07:31.0
Kaagad niya itong binaba para tingnan.
07:34.4
Sumunod naman sa kanya si Tatay at ang aming kapitbahay.
07:39.5
Napamura sila at naduduwal sa kanilang nakita noon.
07:44.4
Uniforme ni Jeda ang kanilang nakita na puti.
07:48.7
At sa maliit na yungib ay nakita nila
07:51.2
ang parte ng katawan nito.
07:54.8
Nila langawan na at inuuhod noon.
08:02.4
Hindi na napigilan ni Tatay ang magmura ng magmura sa kanyang nakita.
08:08.4
Walang kaluluwa yung may gawa nito ha.
08:11.6
Kinawawa masyadong bata.
08:14.7
Nalumo sila Tatay habang umuwi.
08:18.3
Doon sila dumiretsyo sa bahay nila Jeda.
08:23.8
nahimatay yung manunod.
08:24.8
Ito ang kanyang lola nang makita ang karumal-dumal na nangyari sa apo.
08:29.4
Umiyak ito ng pagkalakas-lakas na kahit hanggang sa amin
08:32.7
ay dinig na dinig yon.
08:38.2
naiiyak na ng mga oras na yon.
08:41.0
At dahil malayo kami sa kabihas nanay,
08:43.5
ang manggagamot o babaylan na nakatira sa kabilang bundok ang tinawag ni Tatay.
08:49.7
Ito lang nagdasal at nagbindisyon sa kawawang labi ni Jeda
08:52.6
bago nila ito'y nilibing.
08:54.8
Pag-uwi ni Tatay at Kuya Randy ay nakita ko ang panlulumo at ang pag-iyak din ng mga ito.
09:04.3
Tinanong ko kay Tatay kung ano ang nangyari.
09:08.7
Nangyari kay Jeda yung kinatatakutan namin ng nanay niyo, anak.
09:13.9
Ano pong ibig niyong sabihin?
09:17.4
Doon na nga isiniwalat ni Tatay ang lahat ng nangyari.
09:22.0
Napahawang ang bibig ko sa narinig
09:24.8
Hindi ko alam kung bakit muli na namang tumulo ang luha ko.
09:29.3
Kanina lang ay naiyak ako sa klase ng pag-iyak ng kanyang lola.
09:34.0
Halos hindi ako makapaniwala na may ganong klase ng krimen na nangyayari sa lugar namin.
09:39.9
Wala namang ganitong pangyari dati.
09:42.7
Bakit ba bigla-bigla na lamang nagkaroon ng ganon?
09:47.7
Natakot ako sa isipin na hindi na kami ligtas sa mismong lugar namin noon.
09:52.6
Dahil sa mga nangyayari,
09:53.7
ay naisipan ni Tatay at ng iba pa naming kalapit bahay
09:57.8
na halughugin ang buong lugar.
10:01.6
Titingnan nila kung may bago bang naniniraan sa aming lugar noon.
10:06.4
Kunti lang kami ang nakatira.
10:08.7
Kung kaya't madali lamang sa kanila ang alamin
10:10.9
kung sino ang dumadagdag sa lugar namin.
10:15.4
Magkakilala ka sila at ang mga residentes sa lugar.
10:18.9
Kaya't kumaydayo at gumawa ng kabalbalan.
10:22.3
Tiyak na mapapahamang.
10:23.7
Kaya't kumakangkahantungan.
10:28.6
hindi kami nakakain ng maayos.
10:31.5
Si Tatay at Kuya ay maagang nakatulog sa pagod.
10:35.6
Hindi man lamang nakuhang kumain ang mga ito.
10:39.5
Hindi mawala-wala sa balintataw nila ang karumal-dumal na mukha ni Jeda.
10:45.5
Sumunod na araw ay doon pa lamang nakakain ang dalawa.
10:49.2
At kaagad din namang umalis sa mga ito.
10:52.2
Hindi para maganap buhay,
10:53.7
kundi para maghanap ng kung anong kababalagan na nangyayari sa aming lugar nun.
11:02.5
alis kami ng Kuya Randy niyo ah.
11:04.8
Huwag kayong lumayo.
11:06.5
Dito lang kayo sa bahay.
11:08.7
Tulungan niyo yung mama niyo sa mga gawain dito sa bahay.
11:12.2
Bilin sa amin ni Tatay.
11:14.7
Sinunod namin yun.
11:16.7
Nasa paligid lamang kami ng bahay at tinutulungan si Nanay sa kanyang pagtatanim.
11:21.5
At dahil sa maraming puno ng ibis,
11:23.7
patibang prutas sa bakura namin,
11:26.5
doon na lamang kami umaakit at namimitas.
11:31.2
Nang umakit si Potpot sa puno ng bayabas nun,
11:35.6
aksidente siyang napatingin sa ibaba ng burola.
11:42.0
may nakita siyang isang babaeng matanda.
11:46.8
Pinayipay ako nito paakit ng puno nun.
11:51.5
Dahil saabala din ako sa pamimitas ng kapatid,
11:53.7
kaso'y hindi ko siya napansin.
11:57.7
Binato ako nito ng bayabas.
12:00.7
Magre-reklamo na sana ako at sisigaw nang bigla ako nitong sinenya sa namanahimik.
12:06.9
Muli ako nitong niyaya na umakit sa puno ng bayabas na yun.
12:13.7
Nakiris ako sa gusto niyang ipakita.
12:17.0
Umakit na rin ako.
12:19.6
Pagkaakit ko at malapit na sa kanya,
12:21.7
ay itinuro niya sa akin.
12:23.7
Ang kanyang nakita.
12:26.4
Nanlaki ang mga mata ko.
12:29.3
Nang makita ko ang isang ali na
12:31.2
parabay palaka ang klase ng paglalakad.
12:36.2
Parang gusto nitong makaakit sa burol ng walang ingay.
12:40.4
At dahil sa likas na makulit si Potpot,
12:43.1
ay kinuha nito ang tirador na kanyang suot-suot nun.
12:47.6
Tumukot ng bato na may katamtamang laki.
12:51.9
Binala niya yun sa tirador.
12:53.7
Inasinta ang gumagapang na matanda na iyon.
12:59.5
Sakto namang pag-asinta niya
13:01.6
ay ang pag-angat ng paningin ng nilalang.
13:05.9
Kung kaya't natamaan ang mata nito.
13:11.4
Kinilabutan kami nang bigla itong pumalahaw ng malakas.
13:16.3
Pero hindi tunog ng tao ang sigaw na iyon.
13:21.3
Animoy palahaw yun ang isang hayop.
13:23.7
Parang baboy na kalabaw o di kaya kambing.
13:29.3
Yun bang nagpapalit-palitan sila ng huni.
13:32.7
Kahit sinanay na nagtatanim ay napahinto at napalapit sa amin ni Potpot.
13:38.6
Maging ito din naman ay napatulala nang makita naming
13:41.4
bigla na lamang tumalon ang nilalang pabalik sa ibaba ng burol.
13:47.5
Nakung saan masukal na kagubatan ang nasa kabilang dako.
13:53.7
Kapag pinasok mo ang masukal na kagubatan na iyon
13:56.1
ay doon ka nito dadalin sa mataas na talon.
14:01.0
Talon kung saan nakita nila tatay ang labi ni Jedda.
14:06.5
Kagad na kinarga ni nanay si Kaloy.
14:09.4
Pinababa kami sa bayabas.
14:12.4
Mabilisan kaming sinabihang pumasok na sa loob ng bahay.
14:17.4
Nay, ano yun nay? Ano yung nakita namin?
14:22.0
Tanong namin kay nanay.
14:23.7
Dahil hindi pa rin rumirehistro sa utak ko kung ano ang nakita namin na iyon.
14:29.9
Mahigit kalahating oras pang lumipas, dumating na sina tatay at kuwi Randy.
14:36.9
Nagtaka mga ito dahil nakasarado ang pintuan at pintana ng bahay.
14:44.2
Ikinuwento naman ni nanay kung ano ang nangyari nun.
14:49.8
Pagkatapos nun, kinamusta ni nanay kay tatay.
14:53.7
Ang kanilang pagsisiyasat sa lugar.
14:57.3
Ayon sa kanila, may nakita o manong silang kubo.
15:01.7
Bagong gawa yun pero, hindi niya maintindihan kung anong klaseng meron ang nakatira sa lugar.
15:09.3
Wala din naman o manong tao nung tingnan nila.
15:12.9
Naisip na lamang nila na taga kabilang barangay.
15:18.4
Paano kung ang nakatira sa kubo na yun?
15:21.7
Ay ang nila lang na inasinta ni Patay.
15:23.7
Ang buwat-buwat ng tirador.
15:26.5
Pero hindi ko na yun natanong pa.
15:29.6
Isinantabi ko na lamang ito.
15:32.0
Baka kasi dala na lamang yun ang guni-guni ko.
15:35.0
Kaya hindi na ako nakakapag-isip ng tama.
15:39.6
Hindi na muna umalis si tatay at kuya pagkatapos ng pananghalian.
15:44.4
Nagsabi na rin ito na magpaliban na muna sila sa paghahabi ng abaka.
15:49.3
Ang bahay namin ang kanyang inayos.
15:52.3
Ikinabit niya yung binili niya.
15:53.7
Ikinabit niya yung binili niya ng yero para masigurado ang kaligtasan namin sa bahay.
15:58.1
Inayos na rin niyang dingding ng aming tahanan.
16:01.4
Pinalitan niya ito ng kahoy at maging ang aming sahig ay kanya rin ginawa.
16:07.4
Ang ginatatakutan lamang namin ay tuwing mag-aaral kami.
16:12.0
Dan minsan ay inaabot kami ng takip silim bago makauwi.
16:16.1
Lalo na kapag umuulan.
16:19.0
Hindi kasi basta-basta ang pagakyat sa bundok
16:21.4
kapag maputik at madulas ang daan.
16:23.5
At para mapanatili kaming ligtas ay hindi na muna kami ni Tatay pinapasok sa skwela ng panahon yun.
16:32.2
Doon na ako nagsimulang mainis sa kung sino mang gumagala o nanggagambala na ito.
16:39.1
Nakakapirwisyon ang pag-aaral.
16:41.9
Masipag kasi ako mag-aaral, Sir Sete.
16:44.5
Gusto ko yung pumapasok.
16:47.7
Sa mga araw na nagdaan ay ang bahay namin ang inaayos ni Tatay.
16:52.0
At nang sumapit ang linggo,
16:54.3
dinala kami nito sa bahay ng aming lolo at lola sa patag.
16:59.0
Doon niya kami iniwan.
17:00.9
Kasama namin si nanay at lola.
17:03.8
Si lolo naman ay sumama kay Tatay pabalik ng bundok.
17:07.2
Kasama ang dalawa ko pang tiwin.
17:10.6
Sasama pang asa na si Kuya Randy pero
17:12.4
hindi na pumayag si Tatay nun.
17:16.3
Dito ka na sa nanay at mga kapatid mo, Randy.
17:19.3
Mag-aaral kayo mabuti ng mga kapatid mo, ha.
17:22.1
Saka na tayo magsama-sama.
17:23.5
Magmuli kapag maayos nang lahat.
17:26.7
Wala naman na kaming nagawa nun.
17:29.3
Kundi ang pumayag.
17:32.4
Sa kanilang pagbabalik sa bundok ay nagdala si Tatay ng halos kalahating sako ng asin.
17:38.7
Bumili din ito ng dalawang mahabang tabas.
17:42.1
Yun bang ginagamit sa pagputol ng tubo matapos itong anihin.
17:47.3
Ang tabas ay isang uri ng pakurba pero mahabang patalim.
17:52.4
Magkakasama si Nanay.
17:53.5
Ina-tatay, dalawa naming tiyo at lolo na bumalik ng bundok.
17:58.4
Bago pa man sila umakyat ng bundok, ay isa-isa kaming nilagyan ni lolo ng pangondra.
18:04.8
Siniguro din niya sa amin na isang aswang ang nagawang asintay ni Potpot nung nakarang araw.
18:12.3
Maayos silang nakaakyat sa bundok at dumaan sa maliit na talon.
18:17.0
Pero nang malapit na umano sila sa mataas na talon,
18:21.1
bigla silang natigilan.
18:23.5
Nang may nakita silang babae na naglalakad.
18:28.1
May takip ang kanang mata nito.
18:31.6
Pero kapag naglalakad, ay hindi mong iisipin na hindi kumpleto ang paningin niya.
18:40.0
Sa direksyon na kanyang pinanggagalingan,
18:43.3
ay tila ba nanggagaling ito sa masukal na kakahuyan.
18:48.8
Nakapag nalampasan mo yun,
18:50.5
ay doon ka lalabas sa ibaba ng burol,
18:53.5
kung saan kami nakatira.
18:57.6
Maya-maya pa ay naramdaman na ni tatay ang pagbasa ng kanyang bulsa.
19:03.0
Kumukulo ang langis na kanyang dala.
19:10.6
Maging alerto kayo!
19:12.8
Wika ni Lolo Baloy kila tatay.
19:16.2
Hindi ordinaryong tao ang nasa harapan natin ngayon.
19:21.4
Magtatanong pa sana si tatay kay Lolo.
19:23.5
Kung ano ang ibig nitong sabihin.
19:27.4
Pero nakita niyang nakatingin na ang babae sa kanila.
19:32.4
Nguni isip pa ito.
19:34.3
At nakita nila ang mga matutulis ng ipin ng babae na
19:37.6
tila ba puno pa ito ng dugo.
19:42.4
Lalapit na sana ito sa kanila pero
19:44.3
kaagad itong binato ni Lolo Baloy.
19:48.6
Kung kaya't namilog ang namumulang mga mata niya.
19:52.8
Nalapit na sana ito sa kanila pero
19:53.5
napahinto ang nila lang.
19:55.7
Napangisi na lamang si Lolo
19:57.1
at nagpatuloy na sa paglalakad.
20:01.4
Narinig naman nilang bagyang pag-angil nito
20:03.7
at kaagad ay pumasok ito sa kakahuyan
20:06.9
na ang direksyon ay ang lugar kung saan nakita nila papa at kuya ang kubo na iyon.
20:14.4
Bilisan na natin yung paglalakad.
20:17.0
Di natin alam kung may kasamaan ba o wala yung matandang babaeng yun.
20:21.5
Wika ni Tito Dindo.
20:23.5
Pagdating sa bahay,
20:27.0
gulat na gulat sila.
20:29.6
Nagkalat ang alaga namin mga manok sa lupa, Sir Seth.
20:34.2
Wakwak ang tiyan.
20:36.1
Wala nang mga lamang loob.
20:39.1
Pinatay ang mga ito.
20:41.9
Yung klase ng pagpatay ay parabang may galit
20:45.0
at ang layunin ay talagang gustong magiganti.
20:49.4
Tanging ang bahay lamang namin ang hindi napasok nun.
20:53.5
May inilagay kasi umano doon na parang proteksyon nung tinatayo pa lamang ito.
20:58.8
At hanggat nakatayo ang pinakapundasyon ng bahay
21:02.0
ay hindi makakapasok ang kung anumang nilalang
21:05.6
na may bahid ng kadiliman.
21:09.8
Sa galit ni Tatay, gusto niyang suguri ng nilalang pero
21:14.1
kinausap na muna siya ni Lolo
21:16.6
na magdahan-dahan sa bawat takbang na kanyang gagawin.
21:22.2
Samantalang kami naman sa pagdating,
21:23.3
sa patag ay nasisayaan na dahil maayos na ang aming paghilos.
21:28.5
Makakapasok na kami sa eskwela ng maayos
21:30.6
at makakauwi sa hapo na hindi natatakot.
21:37.3
nakagaya ko ay hinahanap-hanap din ang mga kapatid ko
21:40.1
ang pamubuhay namin sa bundok nun.
21:47.5
abang papauwi kaming magkapatid para magpananghalian,
21:51.4
ay nakita kong muli ang nilalang.
21:53.3
May takip ang kaliwang bahagi ng mata nito.
21:58.6
Kung hindi ako nagkakamali,
22:01.9
ito ang parte ng mata na inasinta ni Potpot.
22:06.9
Potpot, nakita mo ba yung nakita ko?
22:11.5
Oo ate, nakita ko.
22:14.5
Paano yan napunta dito te?
22:17.1
Yan ay hindi ko alam Pot.
22:19.0
Bilisan na natin.
22:21.3
Si Potpot naman ay dalidaling inilalaman.
22:23.3
At nilabas ang kanyang tirador.
22:26.3
Aasintahin niyo manuang nilalang kung sakaling
22:28.4
balakin pa nitong lumapit sa amin.
22:32.9
Maya-maya pa ay tinignan ako nito dahil karga ko si Kaloy
22:36.1
na noon ay nahihina sa takot.
22:39.7
At dahil sa karga ko ito sa likod,
22:42.3
ay nabasa na rin ang damit ko.
22:46.0
Umakto ang matandang tong susugod sa amin pero
22:48.5
muli itong tirador ni Potpot sa kaliwang mata.
22:53.3
Yun nga lang, nakailag ito.
22:58.4
Ang tenga na lamang nito ang kanyang napuruhan.
23:02.8
Galit na galit ang matanda na akma na sanang mabilis nalalapit pero
23:06.5
nakita ito ng kapitbahay ni na lola
23:09.8
na noon ay nag-aasikaso sa kanyang manok na panabong.
23:17.6
Sita nito sa babae.
23:21.0
Kaagad naman siyang nakita nito.
23:23.3
Kung kaya't umatras ang babaeng ito palayo sa amin.
23:28.1
Tumakbo kami pa uwi habang umiiyak na tinatawag si nanay.
23:33.0
Umiiyak akong nagsumbong kung anong nangyari noon.
23:36.9
Gulat na gulat si nanay.
23:39.8
Dahil doon ay hindi na kami pinapasok pa sa eskwela
23:42.3
kahit na nasa patag pa kami.
23:46.6
Napayak na lamang ako sa labis na pamimirwisyo sa amin ng aswang.
23:51.1
Muli ay hindi na naman kami makapasok sa eskwela.
23:53.3
Kinagabihan, nilagnat si Kaloy.
24:00.1
Mabuti na lamang at kahit papano ay maalam si Lola Prima sa kung paano gamutin ang bakas ng aswang.
24:08.3
Gumupit ito ng buhok ni Kaloy
24:10.1
at laylayan ng damit na suot niya nang makita namin ang nilalang na yon.
24:17.9
Nagpausok ito ng merong palaspas at insenso.
24:23.3
Kasama ng buhok at ang laylayan ng damit ni Kaloy na ginupit.
24:28.3
Ito ang ginamit na pangsoob sa aming tatlo.
24:32.1
Pinaupo kami nito sa banig at inikutan niya kami habang daladala ang pangsoob na yon.
24:38.4
Umikot siya ng pitong beses
24:40.1
habang bumubuling bulong at bumubuga-buga.
24:46.1
Ilang minuto pagkatapos niya kaming mapausukan,
24:50.9
Hanggang sa mailabas nito ang nangingitim at bumubulang laway.
24:57.4
Ayon kay Lola Prima ay yon na umano ang usog ng nilalang
25:01.0
na siyang nailuwa ni Kaloy
25:03.2
kung kaya't magiging maayos ng kalagayan nito.
25:09.1
Makita ko lang muli yung aswang na yon.
25:11.6
Hindi ko na palalampasin yon.
25:14.0
Matapang na wika ni Potpot habang nilulubog sa langis na may mga halamang gamot na mga bato
25:18.4
na ginagamit niyang pambalas sa kanyang tirador.
25:23.4
Ano yung ginagawa mo, Potpot?
25:26.7
Ito yung gagamitin kong pambulag sa aswang ate.
25:31.2
Hinayaan ko na lamang ito
25:32.4
kahit na hindi ako sigurado kung epektibo ba ang kanyang ginagawa.
25:41.0
biglang dumating si Natatay at Lolo.
25:44.9
Nalaman na mga ito ang nangyari sa aming magkapatid.
25:48.4
Kung sinong nagpaalam sa kanila,
25:53.0
Kaya pala hindi namin mahanap sa bundok eh.
25:55.9
Nandito pala sa patag.
26:00.3
E kinuwenda nito sa amin ang ginawa ng nilalang sa aming mga alagang manok.
26:05.7
Lalong nagalit si Potpot at si Kuya Randy.
26:10.3
Naisipan na mga ito ang gumawa ng baslay.
26:13.7
Esang uri ng improvised na baril na gawa ito sa kahoy
26:16.7
ng ginagamit na bahay.
26:18.4
Pala ay ang pinatulis na kabilya.
26:22.3
Kahit naiinis na ay nagagawa pa rin ngumiti ni Tatay.
26:26.5
Nakikita niya kasi sa dalawa ang kabataan nila ni Tio Fidel at Tio Dindo nun.
26:32.7
Hindi muna sila bumalik sa bundok ng araw na yon.
26:36.7
Nanatili sila ng buong gabi sa bahay sa patag.
26:43.5
sabay-sabay tayong lahat na bumalik sa bundok.
26:46.5
Mas mainam lang sama-sama,
26:48.4
para hindi na kami mag-isip ng kalagayan dito.
26:51.8
Lalong-lalo na itong mga batang to.
26:54.9
Tumangunan mong kaming lahat sa kanyang sinabi.
26:58.6
Hindi naman naman ang makakapasok ang nilalang sa bahay kong tutuusin.
27:03.4
Pero mas gusto nila na magsama-sama na kaming lahat.
27:10.7
tila ba nagkakasagutan ang huni ng mga hayop sa labas ng bahay?
27:15.7
Wala ding tigil sa pagtahol.
27:18.4
Kailangan namin aso.
27:20.6
Pero hindi naman ito lumalabas ng bahay nun.
27:24.5
Paikot-ikot ito ng bahay na tila ba sinusundan nito ang direksyon
27:28.6
ng kung anumang nilalang ang umiikot sa bahay namin.
27:35.8
Hindi na lamang ito pinansin pa.
27:39.0
Gusto ni tatay na dalhin sa bundok ang pakikipagharap dito.
27:43.4
Hindi kasi lahat ng tao sa patag ay naniniwala sa aswang.
27:47.4
Kagaya na lamang ito,
27:48.4
hindi na lang nang nagligtas sa amin ang araw na iyon.
27:51.8
Ang paniniwala kasi ng matandang sumuway dun sa babae,
27:56.2
baliw lamang ang babaeng humabol sa aming magkapatid.
28:00.6
Kaya hindi na lamang nakipagtalo pa si nanay.
28:05.7
Sumunod pang araw,
28:07.9
sumama na kaming lahat pakit sa bundok.
28:11.2
Habang naglalakad kami ay naroon ang pakiramdam
28:13.7
na merong nagmamasid sa amin.
28:18.4
Pero dahil sa marami kami,
28:21.4
kampante kami nun.
28:24.0
Lalo na kay Kaloy dahil kinaggay ito ni tatay.
28:28.2
Alasing ko na ng hapon nang makarating kami sa bahay
28:30.6
at natuwa kami sa aming nadatna dahil
28:33.5
maayos at matibay na ang aming tahanan.
28:37.6
Maging ang sahig ng dating kawayan lamang
28:39.7
ngayon ay pinalitan na nila tatay ng purong tabla.
28:44.0
Ganon din ang dingding ng aming silid nun.
28:46.9
Tanging ang nagsisilbing sa amin.
28:47.8
Nagsisilbing sa ala at kusina lamang ang gawa sa kawayan.
28:51.4
Pero hindi din ito basta-bastang masisira
28:53.9
dahil matibay ang kanilang pagkakagawa.
28:58.6
Maging ang alaga namin mga hayop
29:00.2
ay doon na lamang sa loob ng bahay.
29:03.7
Ayaw ni tatay na mangyari sa mga aso namin
29:06.2
ang nangyari sa mga manok naming alaga.
29:11.1
Ramdam ko nasusugod ang mga nilalang ngayong gabi.
29:20.3
kahit na anong marinig nyo,
29:22.8
huwag na huwag kayong gumawa ng ingay, ha?
29:28.7
Hindi nga nagkamali si Lolo Baloy.
29:32.2
Alas otso pa lamang ng gabi.
29:35.3
Ibat-ibang ingay na ang aming naririnig sa labas.
29:40.5
Tila ba nagsasagutan ang mga ito?
29:45.4
parang may isang mga nilalang ngayon.
29:47.4
May isang mga nilalang ngayon.
29:47.5
May isang mga nilalang kumakanta
29:48.4
na nakakakilabot ang tunog na naririnig namin.
29:55.5
Orasyon o mano ito
29:57.6
pahiwatig na handa
30:00.6
na itong sumugot.
30:03.8
Bumilib ako sa tapang
30:05.0
ng nilalang na yon.
30:07.0
Gawa ng hindi nagdadalawang isip
30:09.9
dalawang may maalam sa
30:12.6
pangontra sa mga aswang
30:14.4
ang nasa bahay ng gabi niyon.
30:15.8
Si Lola at si Lolo
30:21.6
ng animoy inahing manok
30:23.1
ang lumapit sa bahay.
30:27.0
dahil sa inahing manok
30:31.3
Pero kung makabangga ito sa poste
30:33.5
daig pa ang kalabaw.
30:37.4
Umuuga talaga ang bahay.
30:41.0
Habang hawak ang ginawang baslay
30:42.6
pumunta si Kuya Randy
30:45.8
sa kusina ng bahay noon
30:47.1
kung saan naroon roon
30:53.8
Bakit ka lumabas sa silid?
30:56.0
Bumalik ka sa loob!
30:58.0
Galit na utos ni Tatay noon.
31:01.6
Sa akin galit ang aswang tay.
31:03.7
Alam ko yun dahil ako yung
31:04.8
nagtirador sa mata niya eh.
31:07.8
Lapit ka dito aswang!
31:11.5
Paghahamon ng loko-loko
31:15.8
narinig siya ng nilalang.
31:18.8
Mas lalo pang nag-alburuto
31:20.4
ang hun nito matapos noon.
31:23.1
Kaya ang ginawa ni Potpot
31:24.7
ay naghubad pa ito
31:28.6
Lumapit sa bahagi ng dingding
31:30.7
na may konting siwang
31:32.2
na kasha ang isang daliri
31:37.1
Pagkalapit niya dito
31:41.4
at tila bang abalang nilalang
31:44.6
sa kanyang ginagawa.
31:45.8
Tinusok ni Potpot
31:49.0
ng balan ng kanyang baslay
31:50.6
ang bagay na yon.
31:52.8
At dahil sa lakas
31:56.2
rinig na rinig namin lahat
31:58.4
ang paghiyaw nito.
32:04.5
Halong tawa na sigaw ni Potpot
32:08.1
nanalo lang sa larong teks eh.
32:11.3
Napakalakas ng sigaw
32:12.5
ng matandaan na hindi pa rin
32:14.0
nakaalis sa lugar
32:16.1
tinusok ni Potpot.
32:18.8
Lalabasin na sana ito
32:20.4
pero pagbukas pa lamang
32:24.0
May sumalubong na
32:29.0
ng mata ng nilalang.
32:32.0
Binato ito ni Lolo.
32:36.9
ay nabanggan nito
32:43.7
ng kanyang baslay.
32:47.0
ang nilalang na iyon.
32:50.2
Napasigaw si Nanay
32:51.1
dahil nakita niya si Tatay
32:52.4
na maraming tugaw
32:53.3
ang lumalabas sa tiyan.
33:07.8
mga panahon na iyon
33:10.7
ang dalawang mata.
33:16.5
nagawa pang makaalis
33:17.6
sa sulog na bahagi
33:19.1
dahil hindi na ito
33:25.7
pinako ang mga ito
33:26.7
sa kanilang kinatatayuan
33:29.8
nagawa na mga ito
33:33.2
Kung hindi pa sila
33:34.0
nilapitan ni Lola
33:39.4
na nakatulala lang
33:45.4
inutusan sila ni Lolo
33:57.8
ang dalawang nilalang
34:03.9
at dahil sa kampante
34:07.1
na wala nang kasamaan
34:08.8
ay iniwan na lamang
34:19.7
at magpahinga na muna
34:20.6
pagyayaya ni Lolo.
34:31.4
Kung meron man eh
34:37.5
sumunod na lamang
34:39.4
sila sa sinabi ni Lolo.
34:42.7
Nakabutan pa nila
34:43.7
na ginagamot ni Lola
34:45.4
na tinamon ni tatay.
34:49.7
ay isinalang nila
34:51.2
ang bala ng baslay
34:52.2
na kanilang ginawa.
34:54.4
Habang sinasalang pa
35:02.0
Rinig na rinig namin
35:06.0
Yung isang nakatali
35:10.8
na pinapakawalan ito.
35:13.3
Kung kaya't alam namin
35:16.4
na kanilang natamo.
35:20.0
Hanggang sa inantok
35:25.2
na nakatali sa labas nun.
35:28.4
Napagpasyan na namin
35:30.2
at kinabukasan na lamang
35:32.3
titignan ang mga ito.
35:39.7
sa malakas na pagtawag
35:41.5
ng aming mga pangalan.
35:47.5
Kaya't ganoon na lang
35:48.1
ang aking pagtataka.
35:51.5
kung anong nangyari.
35:59.7
Bitbit na ni tatay
36:03.5
ay nagmamadali na rin
36:04.5
kasama ang dalawa
36:08.0
Nawala sa isipan ko
36:10.4
sa puno nung gabi.
36:12.9
Saka ko na lamang
36:15.7
Nang marating na namin
36:16.6
ang bahay ni Tio Dindo
36:20.3
Tila ba sumusunod
36:21.9
sa mga magulang ko
36:24.7
ang mga ginagawa ko.
36:27.9
Naliwanagan na lamang
36:31.2
naghahaponan kami.
36:35.6
bakit tayo umalis
36:38.5
dalawang nilalang
36:39.5
na nahuli kagabi?
36:44.9
Pagkagising namin
36:48.8
Putol na yung lubid
36:57.5
na hindi naligtas
36:58.5
ang lugar sa amin
37:02.9
umano na mga kamag-anak
37:06.6
mas pinili na nilang
37:07.6
lisanin ang lugar.
37:10.7
Palipasin na lang
37:11.8
yung ilang linggo
37:12.4
bago balikan yung lugar.
37:17.9
binalikan ni tatay
37:20.4
dalawang tiwi ng lugar.
37:23.5
Nanginayang ang mga ito
37:28.8
itayo ng aking magulang.
37:34.5
nagpasya na lamang
37:35.8
na harapin na lamang
37:37.5
na ibinigay sa kanya
37:42.0
At dahil wala pang
37:42.8
asawa si Tiyo Dindo,
37:44.9
doon kami pinatira
37:45.9
sa kanyang tahanan.
37:48.2
Hanggang sa makapagpatayo
37:50.0
ng sarili naming bahay
37:53.6
sa binintang lupain
37:59.8
nakapag-aral na maayos.
38:03.7
Matapos ng pangyayaring
38:08.0
na lamang namin na
38:11.8
ng matandang yun.
38:17.4
nangyayaring kababalagan
38:22.6
Kung nambibiktima
38:24.0
ang mga aswang doon.